บันทึกส่วนท้าย : ว่าด้วย AAR จากบทเรียนภาคสนามในพื้นที่

 

บันทึกส่วนท้าย : ว่าด้วย AAR  จากบทเรียนภาคสนามในพื้นที่

"KM-HPPP พื้นที่เรียนรู้ : จังหวัดสิงห์บุรี"

ยังจำกันได้มั๊ยนะ ... การห่างหายไปจากหน้าจอ Gotoknow ไม่ได้เป็นเครื่องบ่งบอกว่าดิฉัน "ศรีวิภา" ... ห่างหายไปจากวงการKM แม้แต่น้อย ...

หากแต่ภารกิจที่ยังคงเดินหน้ากลับเป็นเรื่อง "KM ... แทบทุกลมหายใจ"  เพราะกรมอนามัยโดยท่านรองฯอธิบดี นพ.โสภณ เมฆธน ... ได้นำKMมาเป็นเครื่องมือสำคัญในการขับเคลื่อนยุทธศาสตร์ "คนไทยไร้พุง" ในระดับประเทศ      ที่มีนพ.สมศักดิ์ ชุณหรัศมิ์ ... ผู้อำนวยการสำนักงานสนับสนุนการจัดการความรู้ หรือในนามประธานKMกรมอนามัย เป็นที่ปรึกษาในประเด็นKMและนโยบายสาธารณะ

ซึ่งงานนี้มีกองวิชาการต้นเรื่อง 2 หน่วยงานหลัก ได้แก่ กองออกกำลังกาย ที่มีผอ.หนุ่มหน้าใส นพ.อรรถพล แก้วสัมฤทธิ์ และผอ.วัยร่าเริง อย่างผอ.กองโภชนาการ  นพ.ณรงค์ สายวงศ์ และนักวิชาการสาธารณสุข 9 ชช. เช่นพี่สง่า ดามาพงษ์ ... ร่วมกำกับและแสดงบทไปพร้อมๆทีมงานที่เป็นทีมสหสาขา ทั้งทันตแพทย์ นักบัญชี นักวิชาการสาธารณสุข            นักโภชนาการ นักวิทยาศาสตร์การกีฬา นักวิทยาศาสตร์ เจ้าหน้าที่วิเคราะห์นโยบายและแผน ฯลฯ ร่วมด้วยช่วยกัน

ความกว้างใหญ่ของโจทย์(หัวปลา)และกลุ่มเป้าหมาย ทำให้...คนตัวเล็ก ใจใหญ่อย่างพวกเราชาว KM กรมอนามัย...มีอาการจี๊ดๆของหัวใจกับมึนๆของสมองไม่น้อย

 ... งานและภารกิจที่ต้องมีส่วนขับเคลื่อนให้เกิดกลไกการจัดการความรู้ดังกล่าว  จนสามารถเก็บเกี่ยวบทเรียนและประสบการณ์ รวมถึงข้อกำหนด มาตรการ หรือนโยบายสาธารณะในระดับพื้นที่ องค์กร จังหวัด  และหรือระดับประเทศ รวมถึงภายในกรมอนามัยเองด้วยนั้น ... ยังคงเป็นโจทย์ที่ซูปเปอร์ท้าทายเราทีมงานกลางของ KM กรมอนามัยมากถึงมากที่สุด

... เพราะกระบวนการรวมถึงคุณภาพที่มากกว่าปริมาณ ... ยังคงเป็นสิ่งสำคัญสุดที่เราเฝ้าจับตามองและเพียรหาสารพัดกลยุทธ์มาเดินเครื่องให้ทีมนำของโปรเจคดังกล่าว

... ไม่ว่าจะด้วยการแจกโจทย์ ตั้งแต่การอ่านเอกสารบทเรียนจากต่างประเทศ การสร้างทีมนำผ่านการเดินหน้าลงพื้นที่เพื่อเรียนรู้ของจริงมากกว่าเฝ้าอยู่กับตำรา การเรียนรู้ทักษะของ "การฟังแบบ deep listening"  เป็นךנสิ่งที่ต้องเรียนรู้และเข้าใจคนทำงานในระดับพื้นที่ที่เป็นคุณกิจตัวจริง รวมถึงการสวมบท Facilitatorทุกคนในการเรียนรู้วิธีตั้งคำถาม(How to) ให้ได้คำตอบว่าด้วยวิธีการทำงานของเจ้าของพื้นที่ก็เป็นอีกบทเรียนสำคัญยิ่งเช่นกัน  ... ทั้งหมดถูกกำหนดจุดสตาร์ทอย่างเข้มข้นด้วยบทนำคือ การBARนับจากวงล้อรถหมุนออกจากหน้ากรมอนามัยมุ่งหน้าสู่พื้นที่เรียนรู้คือจังหวัดสิงห์บุรีเมื่อ 2 สัปดาห์ที่ผ่านมา

จึงเป็นที่มาของบทสนทนาช่วง AAR ในวงลปรร.เล็กๆมาเล่าให้ฟังกันค่ะ ...

คุณป้อม (เกสร ศุภกุลธาดาศิริ) : กองคลัง ...  กล่าวว่า

• ประทับใจค่ะ ได้เห็นลีลา การ How to ของทีมงานพวกเรา
• ได้เห็นศักยภาพของจังหวัด

... น้องแอน (นักวิชาการของสสจ.สิงห์บุรี) ... เทคนิคดีมาก ชอบนะคะเขามีจิตอาสา มีผลไม้เพื่อผลักดันให้คนเขากิน

... น้องจักรพรรดิ์ รองนายกฯอบต. เขาทำแยะนะ ถ้าเราไม่How to อาจจะไม่ออก(เรื่องเล่า) เพราะตอนแรกดูเขาเล่าไม่เก่งนะ ตัวเขาเป็นต้นแบบลดลงตั้ง 4 กิโลกรัม แถมอบต.ช่วยสนับสนุนเรื่องการผ่อนจักรยาน ...

• ถามว่าหลังจากวันนี้จะกลับไปทำอะไรต่อเหรอ?

... ป้อมเองจะเอาเรื่องนี้ไปยกตัวอย่าง

... ฟังแล้วทำให้เกิดIdeaวิธีการทำ

... ทำให้เราเกิดแรงขับเคลื่อนในการทำเรื่องนี้ในกองฯ  เราจะนำเสนอผู้บริหารในที่ประชุม

คุณโอ๋ (นันทจิตร บุญมงคล): กองโภชนาการ ...  กล่าวว่า

• ก่อนไปคาดหวังว่า จะได้กระบวนการนโยบายสาธารณะในพื้นที่ ว่ามีอะไรบ้าง

... ก็ได้จากพื้นที่จริง ต้องขอชื่นชมคนทำMapping ทำข้อมูลได้ดีมาก ตอนเตรียม BAR ในรถนี่อีกถ้าไม่มีตรงนี้จะไม่ดี เพราะไปถึงนั่นเราคงจะจับอะไรไม่ได้เลย ก็ต้องขอขอบคุณอาจารย์ศรีวิภาและอาจารย์วิมลทั้ง 2 คน

• สิ่งที่ได้เรียนรู้ คือ กระบวนการ ...

... ที่นี่ (สิงห์บุรี) เห็นผู้ใหญ่ลงมาเล่น ..สามารถใส่ Implementได้ และที่นี่เขาลงทุนหลอกล่อก่อนด้วยซื้อผลไม้ให้กินก่อนจนในที่สุดคนเขาซื้อกินเอง ซึ่งเชื่อว่าเขาได้จุดประกายแล้ว และแต่ละคนจริงจัง เมื่อกี้เห็นเจ้าหน้าที่เขาลงมาเดิน เขาเดินแบบถูกเทคนิคเดินเพื่อสุขภาพนะ ไม่ใช่เดินไปอย่างงั้นๆ

พี่ตุ๊ (สุจิตรา ผลประไพ) : จากกองโภชนาการ ...  กล่าวว่า

• ต้องขอบอกว่านับเป็นโอกาสดี มีโอกาสได้ฝึกประมาณ 2 ครั้ง ครั้งนี้ถือเป็นครั้งที่ 3 แต่ละครั้งไม่เหมือนกัน โจทย์ต่างๆ ... เบลอๆ ที่ผ่านมากองโภชฯชอบแต่จะใช้ Indepth Interview
• ได้บทเรียนนะคะเป็นบทเรียนที่ไม่ค่อยได้คิดถึงมาก่อน และปกติก็ไม่ค่อยได้อ่านนโยบายสาธารณะเลยต้องขอโทษต้องคอยถามถึงขั้นตอนนโยบายสาธารณะ 3, 5, 7 ขั้นตอน BAR, AAR โครงการนี้ดีนะคะได้เรียนรู้ - ได้ share - ได้ประโยชน์
• ข้อสังเกตที่ได้จากพื้นที่นะคะ เขาต้นทุนดี

... ผู้ว่าฯ ให้ความสำคัญ  นายกอบต. เขามีโรคประจำตัว(เพราะอ้วน)เลยเป็นModel เพื่อการเรียนรู้  เทศบาลฯ รองนายกฯก็เห็นความสำคัญนะคะ   สำหรับจังหวัดเอง Key actor คุณแอน เธอมีบุคลิกลักษณะดี มีความพร้อม สำหรับอีกพื้นที่ที่ดูเขาupset พี่ตุ๊คุยกับเขานอกรอบนะคะ เสนอให้เขาไปดิวกับสสจ. และ พี่ตา (ศูนย์อนามัยที่ 2 สระบุรี)

คุณพั้ง (กุลพร สุขุมาลตระกูล) : จากกองโภชนาการ ...  กล่าวว่า

• พั้งได้รับมอบหมายจากคุณศรีวิภาให้เป็นผู้ประสานค่ะก็ถูกฝึกนะคะตั้งแต่ BAR เพื่อให้ได้ข้อมูลก่อนตัดสินใจ ...ตั้งแต่การหาข้อมูลของพื้นที่ การMappingเพื่อเลือกพื้นที่/คุณกิจ ฝึกHow to "กดโทรศัพท์...เปิดลำโพงคุยกับเจ้าตัวคุณกิจของสสจ. คือ คุณแอน และคุยกับศูนย์เขตฯ พี่ตา...เลยค่ะ"
• เผอิญพื้นที่นี้พั้งจะสนิท เลยรู้ตัวKey actor เราเลยระบุคน"ตัวจริงเสียงจริง" ระบุในหนังสือเชิญต้องเป็นคนๆนี้ เพราะ Key Actorคนนี้ชอบพูด ชอบคิด ชอบช่วยเหลือ ต้องมาให้ได้ เรามีkey Actor 2 คนนะ...อีกคนก็ทำจริงนะแต่เล่าไม่ได้รสชาติ เลยขอให้อีกคนเริ่มก่อน
• ต้องบอกว่า โชคดีนะเพราะเคยได้ใช้KMในโครงการเด็กไทยทำได้ ได้มีโอกาสเป็นFA ก็รู้ว่า ... เป็นFAได้นะ ถ้ามีแนวทางและมีใจ
• ที่สำคัญเราต้องมี "คู่คิด"นะ ... ตอนที่ทำหน้าที่FA วันนั้น ... กลุ้มใจนะ กลุ้มใจเพราะเป็นnote takerไปด้วย เวลาจดไปด้วยจะมองกลุ่มมองคนพูดด้วยยังไง แล้วตอนצוחออกกนอกหัวปลา จะวกกลับยังไง ... จะใช้เป็นคำสั่ง หรือจะตัดอย่างไร จะพูดให้ซอฟ(soft) จะพูดยังไง จะดึงเข้า HPPP( Healthy Public Policy and Participatory)เราจะทำยังไงดี
• สรุป คือ เราได้การทำงาน ซึ่งส่วนกลางกองโภชนาการไม่ค่อยได้พูดกัน เพราะที่ผ่านมาเราก็ใช้แต่แบบฟอร์ม
• พอมาตรงนี้ถูกเรียนรู้ถูกทำข้อมูล...เลยรู้และได้เรียนรู้พื้นที่ว่า เขาทำตามธรรมชาติ แต่เป็นไปตามกระบวนการ แต่ของเราเอง(กองฯเราเอง)กลับไม่มี
• สิ่งที่อยากทำต่อ คือเอาแนวคิดนี้ไปทำโครงการของเรา ช่วยให้เกิด HPPPในโรงเรียน และว่าจะไปช่วยคุณอ้อย...สิงห์บุรี

พี่ศรี  (ดร.ศรีสุดา  สุรเกียรติ) : จากกองออกกำลังกาย ...  กล่าวว่า

• พี่ศรีเหรอ...ได้แยะค่ะ พี่จะเอากระบวนการนี้ไปใช้ในพื้นที่ ที่พี่รับผิดชอบคือ ศูนย์ฯ6 พี่ได้เรียนรู้ว่า การให้สิ่งที่คนอยากได้ ได้ผลสูง
• พี่ต้องไปเตรียมคุณสฤษดิ์ เพื่อจะให้เขารับผิดชอบได้ดี พี่ภาวนาให้คุณสฤษดิ์เป็นnote takerที่ดี

พี่แหวว  (ภัครพิมล ไกรสร) : จากกองออกกำลังกาย ...  กล่าวว่า

• พี่ได้เรียนรู้วิธีทำงาน ...คุณจักรพรรดิ ตัวเขาเป็นคนออกกำลังกาย สสจ.มีจุดแข็งที่ผู้บริหารเห็นความสำคัญและทำด้วย ... จังหวัดสิงห์บุรีมีนโยบายสาธารณะในเรื่อง จักรยาน และเรื่องเดินรอบสสจ. แต่ยังไม่เห็นเป็นลายลักษณ์อักษร ต้องให้ประชาชนเห็นด้วย และในส่วนของอบต.น่าจะผลักดันต่อให้เป็นนโยบาย

คุณชมพู่ (สุกัญญา อุชชิน) : จากกองออกกำลังกาย ...  กล่าวว่า

• ตอนฟังยังจับไม่ค่อยได้ มาได้ตอนที่พี่วิมลสรุปค่ะ
• ที่คิดว่า จะพอเป็นประเด็นนโยบายสาธารณะได้ของสสจ.ก็น่าจะเป็นเรื่องทานผลไม้ค่ะ

เรื่องของการสร้างต้นทุนมนุษย์ในองค์กรกรมอนามัย ให้สามารถใช้KMเป็นเครื่องมือ       แบบเนียนๆในวิธีการทำงาน  ยังคงเป็นเรื่องราวที่เราทุกคนต้องขับเคลื่อน สนับสนุน และเรียนรู้ควบคู่กันไป

หนังเรื่องนี้เปิดโรงไปแล้วเป็นเวลานานพอสมควร แต่เพิ่งเริ่มฉายหนังตัวอย่างตอนสั้นให้ท่านชม ก็หวังในฐานะกองเชียร์ว่า ...  นับจากนี้ทีมงานเราที่ยังคงหมุนตัวอยู่ในพื้นที่น่าจะมาช่วยกันเล่าเรื่องดีๆเป็นตอนต่อๆไปให้กับทุกท่านนะคะ ...

ท่าน ว.วชิรเมธี กล่าวว่า "งาน ที่ดี คืออนุสาวรีย์ของชีวิต แต่งานไม่ดีก็เป็นสิ่งประจาน  เพราะฉะนั้นเวลาที่เราทำงานอย่านึกแค่ว่าต้องทำให้เสร็จ ต้องทำให้สำเร็จด้วย ทำงานให้เสร็จใครๆก็ทำได้  แต่ทำงานให้สำเร็จคนที่ไม่มีธรรมะทำยาก

ผู้บริหารต้องอย่าแบกทุกเรื่อง  ผู้นำต้องอยู่ในใจคน  นักวิชาการต้องใช้ความรู้จริง  ลูกแก้วเมียขวัญต้องอยู่กันด้วยความรัก และมิตรต้องเลือกหากัลยาณมิตรมาคบให้ได้ แล้วคนก็จะสำราญ งานก็จะสำเร็จ

...ที่มาจากหนังสือ คนสำราญ งานสำเร็จ ชุดธรรมะในอากาศ อ้างถึงในเติมสาระ ปันความรู้ ก้าวสู่KM เพื่อการพัฒนาองค์กร  จากหนังสือรายงานผลการดำเนินงานการจัดการความรู้ กองสุขาภิบาลชุมชนและประเมินผลกระทบต่อสุขภาพ กรมอนามัย

ลิขิต โดย ศรีวิภา เลี้ยงพันธุ์สกุล

16 ธันวาคม 2551  12.37 น.

[เพื่อนร่วมทาง]

• สวัสดีปีใหม่จ้า
•