ประชุมวิชาการระดับชาติมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ ครั้งที่ 4 ณ มหาวิทยาลัยขอนแก่น

ศาสตร์ทางมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ ไม่ใช่นักเรียนห้องบ๊วย ??

เมื่อวันที่ 13-14 พฤศจิกายน ที่ผ่านมา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ ม.ขอนแก่นได้จัดประชุมทางวิชาการระดับชาติ ขึ้น เพื่อเป็นเวทีที่เปิดโอกาสให้นักวิจัยได้นำเสนอผลงานวิจัย ทั้งนักศึกษาระดับบัณฑิตศึกษา และอาจารย์นักวิจัย ทั้งในมข และสถาบันภายนอก

วันแรกช่วงเช้า ก่อนการบรรยายท่านอธิการบดี ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.สุมนต์ สกลไชย ได้มาเป็นประธานเปิดพิธีการประชุม และท่านก็ได้กล่าวชื่นชมคณะมนุษยศาสตร์และสังคมฯ ว่าได้มีการจัดการประชุมสัมมนาทางวิชาการอยู่อย่างต่อเนื่อง

และจากสถิติที่ท่านอธิการบดีได้สำรวจคร่าวๆ จากจำนวนการจัดประชุมทางวิชาการภายในม.ขอนแก่นทุกคณะ ปีหนึ่งๆ มีเป็นร้อยครั้ง นับว่าเป็นนิมิตหมายดีของการนำมหาวิทยาลัยไปสู่ การเป็นมหาวิทยาลัยแห่งการวิจัย แต่อย่างไรก็ตาม ท่านได้ทิ้งประเด็นไว้ให้คิดว่า..งานวิจัยทางสังคมศาสตร์ได้นำผลการวิจัยมาใช้ประโยชน์ในวงกว้างอย่างเป็นรูปธรรมได้อย่างไร และทำอย่างไรจึงจะทำให้งานวิจัยทางมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์นั้น มี impact มากขึ้น เมื่อเทียบกับงานวิจัยทางด้านวิทยาศาสตร์ ตัวเลขของการอ้างถึงจาก impact factor ในวารสารทางวิชาการ เป็นตัวบ่งชี้ได้หรือไม่ ว่างานวิจัยทางทางมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์นั้น มีคุณค่าและสามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้

สำหรับการบรรยายช่วงเช้า มี 2 หัวข้อซึ่ง น่าสนใจมากคือ "มนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์..ความท้าทายใหม่ๆ" จากวิทยากรที่มาไกลถึงเชียงใหม่ ดร. อานันท์ กาญจนพันธ์ ท่านได้ทิ้งประเด็นน่าสนใจและน่าคิดไว้หลายประเด็น เช่น

นักมนุษยศาสตร์ นักสังคมศาสตร์ จะต้องมีคุณสมบัติหนังบางกว่าคนอื่น คือต้องรู้สึกง่ายกว่า ไม่มองอะไรแบบ"ธรรมชาติ" ตามที่เห็นเพียงเท่านั้น
นักมนุษยศาสตร์ ต้องมองให้เห็นความสำคัญของการเป็นมนุษย์ และต้องปรับมิติในเชิงวิทยา ไม่ใช่มองว่าการวิจัยเป็นแค่การเก็บข้อมูล แต่ต้องมองให้เห็นถึงปัญหาที่เกี่ยวข้องว่ามีความคิดอะไรซ่อนอยู่ มีมิติต่างๆอย่างไร และสามารถนำความคิดเหล่านั้นไปใช้ปรับใช้ได้
สังคมที่จะสามารถแก้ปัญหาได้เก่ง ต้องมองปัญหาได้หลายทาง คนต้องรู้จักสังเกต วิเคราะห์ สังเคราะห์เรื่องต่างๆได้ดีขึ้น
ปัญหาของการทำวิจัยปัจจุบัน มักติดกรอบและติดหน่วยวิจัย มองเพียงขอบเขตพรมแดนของสาขาวิชา ซึ่งเป็นอุปสรรคของการวิจัยทางสังคมศาสตร์
สังคมศาสตร์ ไม่มองคนเป็น ปัจเจก แต่มองคนแบบ differentiate แยกแยะให้เห็นความแตกต่างและมองให้เห็นว่ามีการเชื่อมโยงแต่ละส่วนกันอย่างไร ซึ่งจะทำให้เห็นปัญหา และเกิดวิธีวิทยา
การคิดแบบเชิงเดี่ยว (อจ ยกตัวอย่างพืชเชิงเดี่ยวแนวคิดของชาร์ล ดาร์วิน) ทำให้การศึกษาคับแคบ เพราะปัจจุบันใช้ไม่ได้แล้ว แต่ควรมองหลายๆแบบ ไม่ยึดติดตายตัว เพราะมันมีความสัมพันธ์เชิงซ้อนอยู่ในเรื่องราวนั้นๆ
เราควรเรียนรู้จากความรู้หลายๆแขนง และไม่ติดอยู่แต่ในตำราเสมอไป
โลกยุคสมัยนี้ เป็น "โลกพันธุ์ทาง" คือมีความซ้อนกัน ผสมกันอย่างหลากหลาย ดังนั้น สังคมศาสตร์ จึงต้องอยู่กับความจริงนี้ เพราะไม่มีอะไร "แท้" อีกต่อไป
อีกข้อคิดที่น่าสนใจสำหรับนักวิจัย คือ " สังคมศาสตร์ " ต้องเสนอความคิดใหม่ๆ concept ใหม่ๆ ให้สามารถนำไปคิดต่อได้ และ ไม่ควรดูถูก concept ที่มาจากงานวิจัยในท้องถิ่น

สำหรับการอภิปรายในวันที่สอง ก็น่าสนใจเช่นกันคือ" แนวโน้มและเครือข่ายการวิจัยทางมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ " ซึ่งวิทยากรประกอบด้วยท่านคณบดี คณะมนุษยศาสตร์ฯ มข. ผศ ดร. เยาวลักษณ์ อภิชาตวัลลภ และอีกสองท่านเป็นคณบดีคณะมนุษยศาสตร์ จากม.มหาสารคามและ คณบดีคณะศิลปศาสตร์ ม.อุบลราชธานี (ขออภัยอย่างยิ่งที่ไม่ได้จดชื่อท่านมาด้วย)

มีคำพูดช่วงหนึ่งที่อ่านผศ.ดร เยาวลักษณ์ กล่าวว่า "มนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ ถูกมองว่าเป็นนักเรียนห้องบ๊วย เมื่อเปรียบเทียบกับสาขาอื่นๆในมหาวิทยาลัย" ซึ่งการจะทำอย่างไรให้งานวิจัยทางมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์สามารถสร้างประโยชน์ให้เกิดขึ้นได้ และมีส่วนช่วยพัฒนาสังคมวงกว้างได้ ต้องเน้นการวิจัยเพื่อพัฒนาท้องถิ่น

ผู้เขียนจับประเด็นที่น่าสนใจจากวันที่สองได้อีกหนึ่งความคิด คือ

"การทำวิจัยเรื่องของท้องถิ่น สามารถทำได้ และเป็นประโยชน์ ถ้านำมาพัฒนาเชื่อมโยงไปสู่สากลได้"
"ไม่จำเป็นต้องทำวิจัยจากการมองภาพกว้างเสมอไป การจับภาพเล็กๆ ก็สามารถเชื่อมโยงปัญหาได้เช่นกัน แต่เราต้องมองให้ไกลกว่าสิ่งที่เห็น และค้นหาให้ได้ว่ามีความคิดอะไรครอบอยู่ในสถานการณ์นั้น"