มาตรฐานการรู้สารสนเทศ (Information Literacy Standard)

ทำอย่างไรดีเมื่อห้องสมุดต้องรับบทบาทด้านการพัฒนาการรู้สารสนเทศของนักศึกษา

5 มาตรฐานการรู้สารสนเทศกับห้องสมุดสถาบันอุดมศึกษา

การเรียนการสอนในระดับอุดมศึกษาเป็นการเรียนที่ผู้เรียนมีการเรียนรู้ด้วย… และมีการเรียนรู้แสวงหาด้วยตนเอง ..... ห้องสมุดจึงเป็นแหล่งสารสนเทศที่สำคัญที่อำนวยความสะดวกในการใช้สารสนเทศในการเรียนการสอน ตลอดจนการวิจัยที่เกี่ยวข้อง โดยการรวบรวม จัดบริการและชี้แหล่งทรัพยากรสารสนเทศให้ผู้เรียนได้ศึกษาค้นคว้า การที่ผู้เรียนจะสามารถใช้สารสนเทศได้อย่างมีประสิทธิภาพนั้นจำเป็นต้องมีทักษะด้านการรู้สารสนเทศ (Information Literacy) ภารกิจด้านการส่งเสริมการรู้สารสนเทศจึงเป็นบทบาทหนึ่งที่ห้องสมุดสถาบันอุดมศึกษาต้องให้ความสำคัญอย่างยิ่งในปัจจุบัน

การรู้สารสนเทศ หมายถึง ความรู้ความสามารถของบุคคลในการระบุความต้องการสารสนเทศของตนเองได้ มีความสามารถในการค้นหา ประเมินคุณค่า และใช้ประโยชน์จากสารสนเทศได้อย่างมีประสิทธิภาพ (American Library Association, 1989) มีคำศัพท์ใช้หลากหลายคำ เช่น Information skills แต่คำที่นิมยมใช้คือ Information Literacy -IL ซึ่งยังไม่มีการบัญญํติคคำศัพท์ภาษาไทยใช้ในปัจจุบัน การรู้สารสนเทศมีความสำคัญมากขึ้นจากการเพิ่มขึ้นของสารสนเทศทั้งในด้านปริมาณ รูปแบบและเนื้อหา ตลอดจนความก้าวหน้าของเทคโนโลยีที่ทำให้การจัดเก็บ การเผยแพร่ และการค้นคืนสารสนเทศทำได้สะดวกมากยิ่งขึ้น หากผู้ใช้สารสนเทศหรือผู้เรียนไม่สามารถกลั่นกรองหรือสืบค้นสารสนเทศที่มีประสิทธิภาพและตรงกับความต้องการได้แล้ว นับเป็นความล้มเหลวในการใช้สารสนเทศ ซึ่งเหตุการณ์นี้เกิดขึ้นในสถาบันอุดมศึกษาอาจจะส่งผลต่อคุณภาพการเรียนการสอนได้ จึงทำให้บทบาทด้านการพัฒนาทักษะการรู้สารสนเทศเป็นหน้าที่ของห้องสมุดที่ไม่สามารถปฏิเสธได้ ซึ่งในการพัฒนาทักษะการรู้สารสนเทศในนักศึกษาจะสำเร็จได้ด้วยดีเมื่อได้รับความร่วมมือจากผู้ที่เกี่ยวข้องหลายๆ ฝ่าย เช่น อาจารย์ผู้สอน และผู้บริหาร เพื่อเอื้อหรืออำนวยเวลา หรือกำหนดเป็นนโยบายที่สามารถทำให้ห้องสมุดทำหน้าที่ส่งเสริมการเรียนรู้ด้วยการรู้สารสนเทศได้อย่างเต็มที่

ในการรู้สารสนเทศได้มีหน่วยงานทางวิชาชีพจากภูมิภาคต่างๆ กำหนดมาตรฐานขึ้นเพื่อเป็นแนวทางในการดำเนินงานในการพัฒนาทักษะด้านการรู้สารสนเทศ เช่น

- สมาคมห้องสมุดห้องสมุดวิทยาลัยและวิจัยแห่งสหรัฐอเมริกา (Association of College and Research Library-ACRL, 2000) ได้กำหนดมาตรฐานความสามารถในการรู้สารสนเทศและตัวบ่งชี้ในระดับอุดมศึกษา 5 มาตรฐาน เพื่อเป็นการประกันและรับรองว่านักศึกษาและบัณฑิตที่เป็นผลผลิตจากสถาบันการศึกษาจะเป็นผู้รู้สารสนเทศ

- คณะกรรมการบรรณารักษ์อุดมศึกษาของประเทศออสเตรเลีย กำหนดให้มี The Australain Information Literacy Standards และร่วมมือกับประเทศนิวซีแลนด์ในการกำหนด Australian and New Zealand Information Literacy Framwork-ANZIL ประกอบด้วยมาตรฐาน 6 มาตรฐาน เพื่อใช้เป็นเครื่องมือในการออกแบบการเรียนการสอนและการประเมินการรู้สารสนเทศในประเทศออสเตรเลียและนิวซีแลนด์ (ชุติมา สัจจานันท์, 2550 ; จุมพจน์ วนิชกุล, 2550 ; นงเยาว์ เปรมกมลเนตร, 2550)

- Society of College, National and University Libraries ในประเทสอังกฤษ พัฒนามาตรฐานการรู้สารสนเทศ 7 มาตรฐานขึ้นภายใต้ชื่อ Seven Pillars of Information Literacy

ห้องสมุดสถาบันอุดมศึกษาหลายแห่งได้จัดกิจกรรมเพื่อพัฒนาทักษะการรู้สารสนเทศของนักศึกษาอยู่แล้ว เช่น การนำชมห้องสมุด (Library Tour) ปฐมนิเทศการใช้ห้องสมุด (Library Orientation) การสอนวิธีการเขียนอ้างอิงและบรรณานุกรม (Bibliographic instruction) การฝึกอบรมการใช้ฐานข้อมูล (Training on Database Searching) การสอนทักษะการใช้ห้องสมุด (Library skills instruction) การสอนให้ใช้สารสนเทศอย่างมีจริยธรรม (Plagiarism) แต่ยังพบว่าการรู้สารสนเทศของนักศึกษายังอยู่ในระดับปานกลาง เช่น

- ปภาดา เจียวก๊ก, 2547 พบว่าระดับการรู้สารสนเทศโดยรวมของนิสิตระดับปริญญาตรี ของมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรตอยู่ในระดับปานกลาง และนักศึกษาที่ศึกษาในกลุ่มสาขาวิชาแตกต่างกัน มีความรู้สารสนเทศโดยรวมแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.1

- สุพิศ บายคายคม, 2550 พบว่าระดับการรู้สารสนเทศโดยรวมของนิสิตระดับปริญญาตรี ของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ชั้นปีที่ 1-4 อยู่ในระดับปานกลาง

- ศิวราช ราชพัฒน์, 2547 ศึกษาการสอนการรู้สารสนเทศทางเว็บไซต์ของห้องสมุดสถาบันอุดมศึกษาจำนวน 17 แห่งในสหรัฐเมริกา ออสเตรเลีย และฮ่องกง พบว่ามีเพียงร้อยละ 29.41 ที่มีการสอนการรู้สารสนเทศครบ 5 มาตรฐานตามเกณฑ์ของ ACRL และ ALA

ข้อมูลดังกล่าวทำให้ห้องสมุดสถาบันอุดมศึกษาต้องหันมามองเป้าหมายของห้องสมุดตนเองว่าจะสามารถพัฒนานักศึกษาให้เป็นผู้รู้สารสนเทศได้อย่างไร ซึ่งจะเกี่ยวข้องกับแผนงานและการบริหารจัดการในด้านต่างๆ รวมถึงการสนับสนุนที่ดีจากอาจารย์ผู้สอน ผู้บริหารของห้องสมุด ผู้บริหารของคณะวิชา และผู้บริหารของมหาวิทยาลัยด้วย โดยเฉพาะในเรื่องของการวัดการรู้สารสนเทศ หากไม่มีเกรด....และเรื่องของห้องสมุดยังเป็นเรื่องที่เรียนรู้ตามอัธยาศัยแล้วหล่ะก็ นักศึกษาอาจไม่ผ่านเกณฑ์การรู้สารสนเทศก็เป็นได้....หากสถาบันอุดมศึกษาใดไม่แคร์ก็ไม่เป็นไร ถือเป็นเรื่องของนโยบาย....

แต่หากเล่นเรื่อง IL แล้ว ไม่ควรมองเฉพาะแค่กิจกรรมส่งเสริมการรู้สารสนเทศที่สร้างขึ้น แต่ควรมองถึงวิธีการวัดการรู้สารสนเทศว่า จะวัดเมื่อใด จะวัดกับนักศึกษากลุ่มใด...ปี 4 หรือปี 3 ควรมีการวัดความรู้ก่อนได้รับการส่งเสริมการรู้สารสนเทศหรือไม่ ใครเป็นผู้รับผิดชอบเนื้อหาของการวัด และจะทำอย่างไรให้นักศึกษาเข้าร่วมกิจกรรมส่งเสริมการรู้สารสนเทศของห้องสมุดได้

สำหรับมาตรฐานของสมาคมห้องสมุดห้องสมุดวิทยาลัยและวิจัยแห่งสหรัฐอเมริกา (ACRL) นั้น ประกอบด้วย 5 มาตรฐาน ได้แก่

มาตรฐานที่ 1 นักศึกษาสามารถกำหนดลักษณะและขอบเขตของสารสนเทศที่ต้องการได้อย่างชัดเจน

มาตรฐานที่ 2 นักศึกษาสามารถเข้าถึงสารสนเทศที่ต้องการได้อย่างมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล

มาตรฐานที่ 3 นักศึกษาสามารถประเมินสารสนเทศและแหล่งที่ผลิตสารสนเทศได้อย่างมีวิจารณญาน รวมทั้งสามารถบูรณาการสารสนเทศที่คัดเลือกแล้วเข้ากับระบบฐานความณู้และค่านิยมของตนเองได้

มาตรฐานที่ 4 นักศึกษาในฐานะบุคคลและสมาชิกของกลุ่มต่างๆ สามารถใช้สารสนเทศได้อย่างมีประสิทธิภาพ เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้

มาตรฐานที่ 5 นักศึกษามีความเข้าใจในประเด็นด้านเศรษฐกิจ กฏหมาย และสังคมที่แวดล้อมสารสนเทศรวมทั้งผลที่เกิดจากการใช้และเข้าถึงสารสนเทศอย่างถูกต้องทางจริยธรรมและกฏหมาย

เพื่อให้นักศึกษามีระดับการรู้สารสนเทศที่เพิ่มขึ้น....ห้องสมุดควรจะทำอย่างไรดี

บรรณานุกรม

American Library Association. (1989). President committee on information literacy final report. Chicago: American Library Association.

เขียนใน GotoKnow โดย สิริพร ทิวะสิงห์ tuk-a-toon
ใน ห้องสมุดและบรรณารักษ์

คำสำคัญ (Tags): #information literacy#การรู้สารสนเทศ--มาตรฐาน#บริการของห้องสมุด

หมายเลขบันทึก: 216315เขียนเมื่อ 13 ตุลาคม 2008 16:05 น. ()แก้ไขเมื่อ 21 มิถุนายน 2012 17:31 น. ()สัญญาอนุญาต: จำนวนที่อ่าน