การสื่อสาร

การอธิบายการสื่อสารในด้านความหมาย กระบวนการ องค์ประกอบ วิธีการ บทบาทหน้าที่ ผล อิทธิพล การใช้ การควบคุม แนวคิดของศาสตร์ต่าง ๆ แนวโน้มอนาคต และปรากฏการณ์เกี่ยวกับการสื่อสาร แต่การอธิบายต้องมีการอ้างอิงอย่างมีเหตุผลที่ได้จากหลักฐาน เอกสาร หรือปากคำของมนุษย์

ความสำคัญของการสื่อสาร

1. การสื่อสารกับปัจเจกบุคคล เป็นความต้องการที่จะสื่อสารกับเพื่อนมนุษย์ด้วยกันการสื่อ

สารเป็นความจำเป็นพื้นฐานที่จะต้องมีเพื่อให้ชีวิตอยู่รอด

2. การสื่อสารกับสังคมมนุษย์ใช้การสื่อสารเป็นเครื่องมือในการถ่ายทอดวัฒนธรรม ทำให้สังคมเกิดขึ้นและดำรงอยู่ได้การสื่อสารเปรียบได้กับเส้นใย ของสังคมเป็นเครื่องมือสำคัญ ของบุคคลและสังคม ให้สามารถดำรงอยู่ได้ผู้ที่เปิดรับการสื่อสาร และมีข้อมูลมากกว่าย่อมมีอำนาจในการตัดสินใจและการต่อรองได้มากกว่า (Communication is Power)

วัตถุประสงค์ของการสื่อสาร

วัตถุประสงค์พื้นฐานของคนเราในการทำการสื่อสารเพื่อต้องการมีอิทธิพลต่อผู้อื่นต่อสิ่งแวดล้อมและต่อตนเอง เพื่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงความรู้ ทัศนคติ พฤติกรรม หรือการเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดล้อม

* วัตถุประสงค์ของการสื่อสาร * การสื่อสาร เป็นกระบวนการที่ตั้งอยู่บนพื้นฐานที่ประกอบด้วยบุคคล 2 ฝ่าย คือ ผู้ส่งสาร ผู้รับสาร ดังนั้น ในการพิจารณาเรื่อง วัตถุประสงค์ จึงต้องพิจารณา วัตถุประสงค์ของทั้งสองฝ่ายควบคู่กันไป

วัตถุประสงค์ของผู้ส่งสาร

1. เพื่อแจ้งให้ทราบ (Inform) ในการกระทำการสื่อสารนั้น ผู้ส่งสาร มีความต้องการที่จะบอกกล่าว หรือชี้แจงข่าวสาร เรื่องราว เหตุการณ์ ข้อมูล ให้ผู้รับสาร

2. เพื่อสอนหรือให้การศึกษา (Teach or Educate) ผู้ส่งสาร มีความต้องการที่จะสอนวิชา ความรู้ เรื่องราว ที่มีลักษณะเป็นวิชาการ เพื่อให้ผู้รับสาร มีความรู้เพิ่มขึ้นจากเดิม

3. เพื่อสร้างความพอใจ หรือเพื่อให้ความบันเทิง (Please or Entertain) ผู้ส่งสารมีความต้องการที่จะทำให้ผู้รับสารเกิดความพอใจ บันเทิง จากสารที่ตนเองส่งออกไป ไม่ว่าจะเป็นในรูปของการพูด การเขียน หรือ การแสดงกิริยาท่าทาง

4. เพื่อเสนอ หรือชักจูงใจ(Propose or Persuade) ผู้ส่งสารได้เสนอ สิ่งใดสิ่งหนึ่ง ต่อผู้รับสารและมีความต้องการชักจูงใจให้ผู้รับสารมีความคิดคล้อยตาม หรือยอมรับ ปฏิบัติตามการเสนอแนะของตน

วัตถุประสงค์ของผู้รับสาร

1. เพื่อทราบ (Understand) ผู้รับสารมีความต้องการที่จะทราบเรื่องราว ข่าวสาร ข้อมูล เหตุการณ์ ที่มีผู้แจ้งหรือรายงาน ชี้แจงให้ทราบ

2. เพื่อศึกษา (Learn) เป็นการแสวงหาความรู้ ของผู้รับสารจากการสื่อสาร

3. เพื่อหาความพอใจ (Enjoy) ผู้รับสารมีความต้องการที่จะแสวงหาสิ่งที่สามารถมาช่วย

สร้างความบันเทิง และความสบายใจ ให้กับตนเอง

4. เพื่อกระทำหรือตัดสินใจ (Dispose or Decide) ผู้รับสารทำการสื่อสาร เพื่อใช้ในการตัดสินใจ หรือเพื่อทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง

การเรียนการสอนในการสื่อสารทางเดียว

การเรียนการสอนบางครั้งจำเป็นต้องใช้รูปแบบการสื่อสารทางเดียวเข้ามาช่วยในการถ่ายทอดเนื้อหาความรู้ เช่น การศึกษาทางไกล ซึ่งรูปแบบนี้จะต้องอาศัยสื่อมวลชนเป็นสื่อสำคัญในการเรียนการสอน สิ่งที่เราจะต้องคำนึงถึงในการสื่อสารคือความแตกต่างกันของกลุ่มผู้เรียนที่มีความแตกต่างกันมากในด้านทักษะการสื่อสาร ระดับพื้นความรู้ ขอบข่ายของประสบการณ์แต่ละคน ตลอดจนภูมิหลังทางวัฒนธรรม ประเพณี ศาสนา สังคมและเศรษฐกิจ ทำให้ผู้สอนจำเป็นต้องใช้ทักษะและเทคนิคต่างๆ ในการสอน อาจจะใช้สื่อการสอน ตำรา การบรรยาย และเทคโนโลยีอื่นๆ เข้ามาช่วยในการขจัดปัญหาอุปสรรคที่จะทำให้ผู้เรียนเกิดความเบื่อหน่าย ไม่อยากเรียนและเรียนไม่รู้เรื่อง เพราะการเรียนการสอนด้วยการสื่อสารทางเดียวนั้นผู้สอนกับผู้เรียนไม่สามารถโต้ตอบหรือสนองกับได้ทันที จึงทำให้การเรียนการสอนรูปแบบนี้มีปัญหาและอุปสรรคมาก

การเรียนการสอนในการสื่อสารสองทาง

เป็นสภาพของการเรียนการสอนปกติซึ่งเป็นรูปแบบการสื่อสารสองทาง ผู้สอนต้องเป็นผู้จักเตรียมเนื้อหาบทเรียน สื่อ และกิจกรรมการเรียนรูปแบบต่างๆ เพื่อเสนอให้แก่ผู้เรียน ผู้สอนมีบทบาทเป็นผู้ส่งที่ต้องมีทักษะและความชำนาญในการสอน ต้องรู้จักว่าจะให้เนื้อหาอะไรบ้างตามระดับความรู้ และประสบการณ์ของผู้เรียน มีวิธีการสอนที่สามารถทำให้ผู้เรียนเข้าใจเนื้อหาและความรู้ได้ง่าย เป็นการขยายประสบการณ์ของผู้เรียนให้กว้างขึ้นตรงกับผู้สอนให้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้

ในขณะที่ผู้สอนเสนอเนื้อหา อาจจะเกิดอุปสรรคหรือสิ่งรบกวนขณะที่สอนได้ ทั้งในด้านของตัวผู้สอน ผู้เรียน สื่อที่ใช้ และสภาพแวดล้อมในการเรียน เช่น ผู้สอนอาจใช้คำที่ยากเกินไปโดยไม่อธิบายความหมายให้ผู้เรียนเข้าใจเสียก่อน ตัวผู้เรียนมีจิตใจเลื่อนลอยไม่สนในการเรียนทำให้ไม่เกิดการรับรู้เนื้อหาที่สอน ภาพที่นำเสนออาจมีขนาดเล็กเกินไปทำให้ผู้เรียนที่นั่งหลังห้องมองไม่เห็น ฉายวิดีทัศน์อาจมีเส้นรบกวนเพราะแถบเทปสกปรกหรือมีแสงตกลงบนจอโทรทัศน์ทำให้เกิดเงาสะท้อนดูได้ไม่ชัดเจน ภายในห้องมีอากาศร้อนอบอ้าวหรือมีเสียงดังของรกที่วิ่งในถนน ที่กล่าวมานั้นถือว่าเป็นสภาพแวดล้อมทางกายภาพ จิตภาพและสังคมภาพ ที่ส่งผลต่อการเรียนการสอน และสิ่งรบกวนต่างๆ เหล่านี้ย่อมเป็นอุปสรรคทำให้ผู้เรียนไม่สามารถรับรู้เนื้อหาบทเรียนได้อย่างครบถ้วน ทำให้เกิดการแปลความหมายและการรับรู้ที่ไม่ถูกต้องตรงกับที่ผู้สอนต้องการ ผลที่ได้ก็คือผู้เรียนจะไม่เข้าใจบทเรียนทำให้เกิดความง่วงและเบื่อหน่าย การตอบสนองของผู้เรียนที่ส่งไปยังผู้สอนจึงเป็นการที่ผู้เรียนนั่งหลักหรือคุยกันและตอบคำถามไม่ได้

เรานำหลักการสื่อสารมาใช้ในการออกแบบและพัฒนาสภาพแวดล้อมการเรียนรู้ได้อย่างไร

ในการเรียนการสอนเพื่อให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ได้อย่างสูงสุดนั้นจะต้องอาศัยกระบวนการ องค์ประกอบ ลักษณะ และรูปแบบจำลองการสื่อสารเป็นหลักสำคัญในการดำเนินการ ไม่ว่าจะเป็นผู้สอนซึ่งเป็นผู้ส่งสาร ผู้เรียนซึ่งเป็นผู้รับสาร หรือสื่อที่นำเสนอสารและเป็นช่องทางของสารเหล่านั้น ต่างก็มีส่วนสำคัญที่จะทำให้การเรียนการสอนนั้นบรรลุผลสำเร็จตามวัตถุประสงค์ที่ต้องการ ดังนั้นการนำหลักของการสื่อสารมาใช้ในการออกแบบและพัฒนาสภาพแวดล้อมการเรียนรู้ก็คือ การที่ผู้สอนยึดหลักของการสื่อสารหรือการสื่อความหมายที่ให้ผู้เรียนสามารถเรียนรู้ได้ตามวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้ โดยจัดสภาพแวดล้อมทางการเรียนให้สอดคล้องกับผู้เรียน และคำนึงถึงสภาพแวดล้อมที่จะเข้ามาส่งผลกระทบต่อการสื่อสารในการเรียนการสอน เพื่อเป็นการขจัดปัญหาและอุปสรรคที่จะเกิดขึ้นระหว่างผู้สอนกับผู้เรียนในด้านต่างๆ สภาพแวดล้อมที่จะต้องคำนึงถึงนั้นจะต้องดูทั้งสภาพแวดล้อมทางกายภาพ จิตภาพและสังคมภาพ เช่น ห้องเรียนที่ร้อนอบอ้าวหรือเสียงดังรบกวนจากภายนอกห้องเรียนเป็นการรบกวนสมาธิในการเรียนทำให้การสื่อสารระหว่างผู้เรียนกับผู้สอนไม่ได้ผลตามที่ต้องการ หรือผู้เรียนไม่มีจิตใจในการรับรู้จากการสื่อสารดังกล่าว เป็นต้น ดังนั้นจึงพอจะสรุปได้ว่า