เทคนิคการพัฒนาแผนการสอน : สอนก่อนทำแผนทีหลัง
หากแผนนี้ได้ถูกนำไปใช้ และได้ผ่านการปรับปรุงอีกสัก 2-3 ครั้ง ก็นับว่าเป็นแผนที่ดีแผนหนึ่งได้
เทคนิคการพัฒนาแผนการสอน : สอนก่อนทำแผนทีหลัง
มีครูของเราจำนวนไม่น้อยไม่ค่อยสันทัดในการเขียนแผนการสอน สอนมาแล้วหลายปี ทำแผนส่งผู้อำนวยการมาโดยตลอด แต่แผนส่งกับสอนจริงไม่เคยเหมือนกันเลย พอคิดจะพัฒนาแผนดี ๆขึ้นสักบทเรียนหนึ่ง ก็ต้องมาเจอกับ ภาวะจิ้มแห้ง เขียนไม่ออกเอาเสียจริง ๆ
ผมได้มีโอกาสคุยกับผู้อำนวยการโรงเรียนบ้านเม็กดำ ซึ่งอยู่ที่อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย จังหวัดมหาสารคาม เมื่อปลายปีที่แล้ว ตอนที่คณะของพวกเรานักศึกษาปริญญาโทจากมหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบุรีได้มีโอกาสไปแลกเปลี่ยนเรียนรู้กับท่านครูบาสุทธินันท์ ปรัชญพฤทธิ์ คราวนั้นครูบาท่านได้เชิญผู้อำนวยการฯมาคุยเรื่องความคิดและงานการศึกษาที่โรงเรียนของท่านให้พวกเราฟัง ตอนหนึ่งท่านได้พูดถึงการพัฒนาแผนการสอนของครูอาจารย์ในโรงเรียนของท่านว่า ท่านแนะนำให้ครูอาจารย์ทำแผนโดยวิธีการให้ลงมือสอนก่อนแล้วค่อยมาเขียนแผนการสอน ปรากฎว่าได้แผนการสอนที่ดี ๆ มีชีวิตชีวา และรับรองว่าเป็นแผนที่เอาไปสอนได้จริง เพราะอย่างน้อยก็ได้สอนมาแล้วครั้งหนึ่ง
ท่านได้ขยายความให้เข้าใจมากขึ้นว่า ก่อนสอนก็ใช่ว่าจะไม่มีการวางแผนอะไรเลย เพราะคงเป็นไปไม่ได้ ถ้าใครจะทำอะไรสักอย่างแล้วไม่ต้องคิดล่วงหน้าว่า จะทำเพื่ออะไร จะทำอะไร จะทำอย่างไร จะใช้อะไรมาทำบ้าง จะทำเมื่อไร เหล่านี้ ก็ต้องกำหนดลงไปให้ได้ก่อน และก็บันทึกคำตอบสำหรับคำถามเหล่านี้ลงไว้ ซึ่งก็มักจะได้คำตอบคร่าว ๆ ยังไม่มีรายละเอียด แต่ก็เพียงพอที่จะช่วยในการเตรียมการของครู หรือเพียงพอที่ครูจะสื่อสารกับนักเรียน เพื่อนักเรียนจะได้เตรียมตัวเรียน หรือใช้สื่อสารกับครูคนอื่น ถ้าการสอนนั้นสอนร่วมกันเป็นทีม(ตามปรกติทีมก็จะคิดร่วมกันอยู่แล้ว) นี่อาจถือว่าเป็นขั้นตอนที่หนึ่ง
ขั้นต่อไปเป็นขั้นลงมือสอนจริง ก็ดำเนินการไปตามที่คิดไว้ ในขั้นนี้พอลงมือทำจริงรายละเอียดของการดำเนินการกิจกรรมแต่ละอย่างมันจะดำเนินไปตามครรลองของมันเอง ในระหว่างนั้นอาจมีปัญหา มีอุปสรรค อันเนื่องจากช่วงก่อนทำนึกไม่ถึง หรือเป็นเหตุสุดวิสัยก็แก้ไขไป ซึ่งน่าจะไม่ถึงขนาดที่มีความรุนแรงมากจนไม่สามารถดำเนินการต่อเนื่องได้ หรือเป็นถึงขนาดนั้น ก็จัดการแก้ไขเสียก่อน แล้วค่อยดำเนินการต่อไป สิ่งที่จะต้องกระทำควบคู่ไปในระหว่างการดำเนินการ คือการจดบันทึกและ/หรือบันทึกด้วยเครื่องมืออื่น เช่น กล้องถ่ายรูป กล้องถ่ายวีดิโอ อย่างละเอียดว่าได้กระทำอะไร อย่างไร ได้ผลอย่างไร เพราะอะไร มีปัญหาอย่างไร แก้ไขอย่างไร และบันทึกบทเรียนที่เกิดขึ้นในระหว่างนั้น อย่างละเอียด และอย่างเป็นเหตุเป็นผลไว้ด้วย ในประเด็นหลังนี้จะเป็นประโยชน์ต่อการปรับปรุงแผนในคราวต่อไป
หลังจากดำเนินการสำเร็จไปในแต่ละช่วง ผลการดำเนินการแต่ละช่วงจะปรากฎให้เห็น ผลที่ว่านี้ คือวัตถุประสงค์ของแผน ผลย่อย ๆคือวัตถุประสงค์เฉพาะ ผลรวมที่เกิดขึ้นในแต่ละช่วงคือวัตถุประสงค์หลัก ของการสอนในช่วงนั้น ๆ ผู้สอนควรนำข้อมูลที่ได้บันทึกไว้มาใช้ในการทำแผนการสอนในทันทีที่การดำเนินการในแต่ละช่วงได้เสร็จสิ้นลง แผนฉบับนี้จะเป็นแผนดีกว่าการสอนที่ได้ดำเนินเสร็จไปหยก ๆ เพราะจะมีบทเรียนจากการปฏิบัติจริงเป็นเครื่องยืนยัน อาจกล่าวได้ว่าแผนนี้ได้ผ่านการทดลองมาแล้วนั่นเอง ผู้สอนจะดำเนินต่อไปเป็นช่วง ๆ แต่ละช่วง ก็จะบันทึก และมาลงมือเขียนแผนการสอนที่มีรายละเอียดดังกล่าว จนการดำเนินการสอนสำเร็จตามเป้าหมายของบทเรียน ก็ถือว่าแผนการสอนที่ดี ๆที่อยากได้ ได้เขียนสำเร็จลงแล้ว
แผนนี้ถ้าจะโชว์ก็น่าจะโชว์ได้แล้ว และถ้าจะใช้ก็เป็นแผนที่มั่นใจได้เลยว่าได้ผล หากแผนนี้ได้ถูกนำไปใช้ และได้ผ่านการปรับปรุงอีกสัก 2-3 ครั้ง ก็นับว่าเป็นแผนที่ดีแผนหนึ่งได้
ผมได้มีโอกาสคุยกับผู้อำนวยการโรงเรียนบ้านเม็กดำ ซึ่งอยู่ที่อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย จังหวัดมหาสารคาม เมื่อปลายปีที่แล้ว ตอนที่คณะของพวกเรานักศึกษาปริญญาโทจากมหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบุรีได้มีโอกาสไปแลกเปลี่ยนเรียนรู้กับท่านครูบาสุทธินันท์ ปรัชญพฤทธิ์ คราวนั้นครูบาท่านได้เชิญผู้อำนวยการฯมาคุยเรื่องความคิดและงานการศึกษาที่โรงเรียนของท่านให้พวกเราฟัง ตอนหนึ่งท่านได้พูดถึงการพัฒนาแผนการสอนของครูอาจารย์ในโรงเรียนของท่านว่า ท่านแนะนำให้ครูอาจารย์ทำแผนโดยวิธีการให้ลงมือสอนก่อนแล้วค่อยมาเขียนแผนการสอน ปรากฎว่าได้แผนการสอนที่ดี ๆ มีชีวิตชีวา และรับรองว่าเป็นแผนที่เอาไปสอนได้จริง เพราะอย่างน้อยก็ได้สอนมาแล้วครั้งหนึ่ง
ท่านได้ขยายความให้เข้าใจมากขึ้นว่า ก่อนสอนก็ใช่ว่าจะไม่มีการวางแผนอะไรเลย เพราะคงเป็นไปไม่ได้ ถ้าใครจะทำอะไรสักอย่างแล้วไม่ต้องคิดล่วงหน้าว่า จะทำเพื่ออะไร จะทำอะไร จะทำอย่างไร จะใช้อะไรมาทำบ้าง จะทำเมื่อไร เหล่านี้ ก็ต้องกำหนดลงไปให้ได้ก่อน และก็บันทึกคำตอบสำหรับคำถามเหล่านี้ลงไว้ ซึ่งก็มักจะได้คำตอบคร่าว ๆ ยังไม่มีรายละเอียด แต่ก็เพียงพอที่จะช่วยในการเตรียมการของครู หรือเพียงพอที่ครูจะสื่อสารกับนักเรียน เพื่อนักเรียนจะได้เตรียมตัวเรียน หรือใช้สื่อสารกับครูคนอื่น ถ้าการสอนนั้นสอนร่วมกันเป็นทีม(ตามปรกติทีมก็จะคิดร่วมกันอยู่แล้ว) นี่อาจถือว่าเป็นขั้นตอนที่หนึ่ง
ขั้นต่อไปเป็นขั้นลงมือสอนจริง ก็ดำเนินการไปตามที่คิดไว้ ในขั้นนี้พอลงมือทำจริงรายละเอียดของการดำเนินการกิจกรรมแต่ละอย่างมันจะดำเนินไปตามครรลองของมันเอง ในระหว่างนั้นอาจมีปัญหา มีอุปสรรค อันเนื่องจากช่วงก่อนทำนึกไม่ถึง หรือเป็นเหตุสุดวิสัยก็แก้ไขไป ซึ่งน่าจะไม่ถึงขนาดที่มีความรุนแรงมากจนไม่สามารถดำเนินการต่อเนื่องได้ หรือเป็นถึงขนาดนั้น ก็จัดการแก้ไขเสียก่อน แล้วค่อยดำเนินการต่อไป สิ่งที่จะต้องกระทำควบคู่ไปในระหว่างการดำเนินการ คือการจดบันทึกและ/หรือบันทึกด้วยเครื่องมืออื่น เช่น กล้องถ่ายรูป กล้องถ่ายวีดิโอ อย่างละเอียดว่าได้กระทำอะไร อย่างไร ได้ผลอย่างไร เพราะอะไร มีปัญหาอย่างไร แก้ไขอย่างไร และบันทึกบทเรียนที่เกิดขึ้นในระหว่างนั้น อย่างละเอียด และอย่างเป็นเหตุเป็นผลไว้ด้วย ในประเด็นหลังนี้จะเป็นประโยชน์ต่อการปรับปรุงแผนในคราวต่อไป
หลังจากดำเนินการสำเร็จไปในแต่ละช่วง ผลการดำเนินการแต่ละช่วงจะปรากฎให้เห็น ผลที่ว่านี้ คือวัตถุประสงค์ของแผน ผลย่อย ๆคือวัตถุประสงค์เฉพาะ ผลรวมที่เกิดขึ้นในแต่ละช่วงคือวัตถุประสงค์หลัก ของการสอนในช่วงนั้น ๆ ผู้สอนควรนำข้อมูลที่ได้บันทึกไว้มาใช้ในการทำแผนการสอนในทันทีที่การดำเนินการในแต่ละช่วงได้เสร็จสิ้นลง แผนฉบับนี้จะเป็นแผนดีกว่าการสอนที่ได้ดำเนินเสร็จไปหยก ๆ เพราะจะมีบทเรียนจากการปฏิบัติจริงเป็นเครื่องยืนยัน อาจกล่าวได้ว่าแผนนี้ได้ผ่านการทดลองมาแล้วนั่นเอง ผู้สอนจะดำเนินต่อไปเป็นช่วง ๆ แต่ละช่วง ก็จะบันทึก และมาลงมือเขียนแผนการสอนที่มีรายละเอียดดังกล่าว จนการดำเนินการสอนสำเร็จตามเป้าหมายของบทเรียน ก็ถือว่าแผนการสอนที่ดี ๆที่อยากได้ ได้เขียนสำเร็จลงแล้ว
แผนนี้ถ้าจะโชว์ก็น่าจะโชว์ได้แล้ว และถ้าจะใช้ก็เป็นแผนที่มั่นใจได้เลยว่าได้ผล หากแผนนี้ได้ถูกนำไปใช้ และได้ผ่านการปรับปรุงอีกสัก 2-3 ครั้ง ก็นับว่าเป็นแผนที่ดีแผนหนึ่งได้
Paaoobtong
หมายเลขบันทึก: 194121เขียนเมื่อ 14 กรกฎาคม 2008 16:06 น. ()แก้ไขเมื่อ 11 มิถุนายน 2012 14:13 น. () สัญญาอนุญาต: จำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:
ความเห็น (5)
ภาวะ จิ้มแห้ง..ได้ยินครั้งแรกในชีวิตจริงๆ..อธิบายเพิ่มหน่อยครับ อาจารย์
สวัสดีครับ คนโรงงาน
- รู้เลยว่าคนโรงงานเป็นคนหนุ่มรุ่นใหม่ อาจเรียกว่า ยุคปากกาลูกลื่น คนยุคนี้จึงไม่เคยจิ้มแห้ง
- สมัยก่อนนี้เด็ก ๆที่เรียนหนังสือเขาจะเริ่มใช้ปากกาก็จะต้องอยู่ชั้น ป.4ขึ้นไป ปากกาที่เด็ก ๆบ้านนอกพอจะหามาใช้ได้(เด็กในเมืองก็คงเหมือน ๆกัน)เขาเรียกว่าปากกาเบอร์(มีรอยนูนเป็นเลข 5 อยู่ที่ปลายปากกา)สำหรับเขียนกับหมึกสีน้ำเงิน กับปากกาอีกแบบหนึ่งปลายแหลมเรียว เส้นเล็กกว่าปากกาเบอร์ ใช้เขียนกับหมึกสีแดง ปากกาที่ว่านี้พอจะเขียนต้องจุ่มน้ำหมึก เขียนไปพอน้ำหมึกหมดก็จุ่มใหม่ ทีนี้ สำหรับคนที่ไม่รู้ว่าจะเขียนอะไร จุ่มแล้วก็ต้องถือค้างไว้ ถือค้างไว้นานหมึกก็แห้ง ก็ต้องจุ่มใหม่ แล้วก็ถือค้างไว้ มันก็แห้งอีก เป็นอยู่อย่างนี้ ไม่สามารถเขียนอะไรได้สักที เลยเกิดสำนวน "จิ้มแห้ง" ขึ้น (แถวบ้านผม จิ้ม=จุ่ม นะครับ)
- วิสัชนามา พอสมควรแก่เวลา ด้วยประการฉะนี้ เอวัง
Paaoobtong
สวัสดีครับ
- ขอบพระคุณมากครับ
- ได้แนวทางในการจัดทำแผนการสอน
- บางครั้งใช้แผนเดียวกันสอน 2 ห้อง ปรากฏว่าสอนไปห้องแรกได้วิธีการดำเนินกิจกรรมได้ระหว่างการสอน จึงเอาไปปรับสอนกับอีกห้องหนึ่ง กลายเป็นว่าห้องแรกที่สอนเป็นห้องทดลองใช้แผนมากกว่าครับ
มีกำลังในการจัดทำแผนการเรียนรู้เพิ่มอีกโขเลยค่ะ
ขอบพระคุณค่ะ
ทำแผนการสอนสนุกที่สุด
เพราะได้มีโอกาสนำความคิดของตัวเองบรรเลงเป็นตัวหนังสือ
แล้วก็นำมาเป็นหางเสือกำกับการสอน การจัดกิจกรรมให้กับเด็ก ให้ผ่านเป้าหมายที่ตั้งไว้
จิ้มแห้ง หรือคะ ...ยังมีกระดาษซับหมึกอีกนะคะ ซับไม่ทันก็เลอะหมด
สมาธิต้องนิ่ง สมองสั่งการ มือทำงาน สายตาจดจ่อ
ขอบคุณ ที่ทำให้รำลึกถึงวัยในอดีต ที่เกือบจางหายไปแล้วค่ะ