ก่อนที่ อัลเบิร์ต แบนดูร่าจะสร้างทฤษฎีการเรียนรู้

เรื่องนี้ไม่ได้ต้องการเขียนอธิบายรายละเอียดเกี่ยวกับทฤษฎีการเรียนรู้ทางสังคมเชิงพุทธิปัญญา (Social Cognitive Learning Theory) ของ อัลเบิร์ต แบนดูร่า (Albert Bandura) เพราะมีผู้เขียนอธิบายไว้หลายที่แล้ว แต่ที่จะเขียนสั้นๆวันนี้เป็นอีกมุมหนึ่ง ที่ยังไม่ค่อยมีการเขียนถึงนั่นก็คือระเบียบวิธีวิจัยหรือเทคนิควิธีการวิเคราะห์ตัวแปรต่างๆที่กว่าแบนดูร่า จะสร้างทฤษฎีนี้ออกมาได้ ต้องทดลองและทดสอบหลายครั้งหลายครา กว่าจะสรุปออกมาได้ว่า พฤติกรรมของบุคคลที่เกิดขึ้นนั้น ประกอบด้วยปัจจัยสำคัญ 3 ด้าน คือ 1. ปัจจัยส่วนบุคคล ( Personal factor = p ) 2. เงื่อนไขเชิงพฤติกรรม ( Behavior condition = B) และ3. ปัจจัยด้านสภาพแวดล้อม ( Environment factor = E) ซึ่งทั้งสามปัจจัยนี้ส่งผลซึ่งกันและกัน

ดังแผนภาพ

Source: Pajares (2002). Overview of social cognitive theory and of self-efficacy. 12-8-04.

From http://www.emory.edu/EDUCATION/mfp/eff.html.

เป็นที่น่าทึ่งมากทีเดียวว่าแบนดูร่า ใช้สถิติอะไรมาวิเคราะห์ได้ถึงขนาดนี้ ที่สามารถชี้ออกมาได้ว่าปัจจัยทั้งสามด้านนั้นส่งผลย้อนกลับไปมาได้

พึ่งได้คำตอบเมื่อมาศึกษาเทคนิควิธีการวิเคราะห์สมการโครงสร้างเชิงเส้น (Structural Equation Modeling:SEM)

โดยย่อ SEM นี้เป็นการรวมเทคนิคทางสถิติหลายอย่างไว้ด้วยกัน ทั้งการวิเคราะห์การถดถอย (Multiple Regression) และการวิเคราะห์องค์ประกอบ (Factor Analysis) ทำให้สามารถศึกษาความสัมพันธ์ที่สลับซับซ้อนระหว่างตัวแปรหลายตัวได้ ซึ่งเทคนิควิธีของ SEM นี้ถูกนำมาใช้เป็นเครื่องมือในการสร้างและทดสอบแบบจำลองเชิงสาเหตุ (Causal Model) ในงานวิจัยที่ต้องการตรวจสอบทฤษฎีทางสังคมฯ และงานวิจัยที่ต้องการสร้างและพัฒนาทฤษฎีด้วยการตรวจสอบซ้ำกับข้อมูลหลายๆครั้ง

แล้วก็มาถึงที่มาของเรื่องที่จั่วหัวไว้ในตอนแรกๆว่า แบนดูร่าก็ใช้วิธีการวิเคราะห์สมการโครงสร้างเชิงเส้น (Structural Equation Modeling:SEM) โดยใช้วิธีการวิเคราะห์ตามแบบจำลองที่มีอิทธิพลย้อนกลับ (Reciprocal Model) นั่นเอง

หมายเหตุ: “การวิเคราะห์สมการโครงสร้างเชิงเส้น” หรือบางแห่งอาจเรียกว่า “การวิเคราะห์โครงสร้างความสัมพันธ์เชิงสาเหตุระหว่างตัวแปร” (Structural Equation Modeling : SEM หรือ LISREL)