เด็กไม่เอาถ่าน มาจาก เหล็กไม่เอาถ่าน ใช่หรือไม่

ลองอ่านดูหนะ น่าจะมีประโยชน์ต่อผู้อ่านหนะ

คำถาม

สำนวน เด็กไม่เอาถ่าน มาจาก เหล็กไม่เอาถ่าน ใช่หรือไม่ เพราะเหล็กบางชนิดแม้จะใช้ถ่านเผาสักเท่าไรก็ตาม ก็ไม่สามารถนำมาตีเป็นดาบเป็นมีดได้

คำตอบ

สำนวน  เด็กไม่เอาถ่าน  ไม่ปรากฏกล่าวอธิบายไว้ที่ใด  มีแต่สำนวนว่า  
ไม่เอาถ่าน เท่านั้น  ซึ่งขุนวิจิตรมาตรา  (สง่า  กาญจนาคพันธุ์)  อธิบายไว้ว่า

"ไม่เอาถ่าน  เป็นสำนวนมาจากการเล่นแร่แปรธาตุ  ซึ่งนิยมทำกันในสมัยโบราณ  คือ ทำแร่อื่น ๆ ให้เป็นทอง  สุนทรภู่เป็นคนหนึ่งที่ฝักใฝ่ทางนี้เคยไปหาแร่ที่
เมืองเพชร  และเขียนไว้ในรำพันพิลาป  ว่า

ครั้งไปด่านกาญจนบุรีที่อยู่กระเหรี่ยง   ฟังแต่เสียงเสือสีห์ชะนีหนาว

นอนน้ำค้างพร่างพรมพรอยพรมพราว           เพราะเชื่อลาวลวงว่าแร่แปรเป็นทอง

อีกตอนหนึ่งอยู่ที่อำเภอสองพี่น้อง เมืองสุพรรณว่า

โอ้ยามยากอยากใคร่ได้เหล็กไหลเล่น  ทำทองเป็นปั้นเตาเผาถลุง

ลองตำราอาจารย์ทองบ้านจุง                        จนเกลือหุงหายสูญสิ้นทุนรอน

วิธีทำก็คือ ตั้งเตาถลุงแร่  ใช้ถ่านอย่างดีเป็นเชื้อไฟ  มียาใส่ให้แร่นั้นกลายเป็นทอง  แร่บางอย่างถลุงยาก  ใช้ถ่านเผาเท่าไรก็ไม่ละลาย  เลยเกิดเป็นสำนวนพูดว่า 
ไม่เอาถ่าน  

อีกทางหนึ่งใช้เป็นสำนวนหมายความว่า เหลวไหลไม่เอาใจใส่ในการที่จะทำตัวให้ดี จะเป็นในด้านการศึกษาเล่าเรียน ในด้านความประพฤติ ในด้านอาชีพการงานหรืออะไรก็ได้ ไม่คิดทำตัวให้มีหลักฐาน คำว่า ถ่าน  มีบางคนเข้าใจว่า คงจะเพี้ยนมาจาก ฐาน คือ ฐานะ ไม่เอาถ่าน ก็คือ ไม่คิดตั้งตัวให้มีฐานะ" 
(จากหนังสือ สำนวนไทย ของ ขุนวิจิตรมาตรา (สง่า  กาญจนาคพันธุ์) พ.ศ. ๒๕๓๙ หน้า ๔๔๖)  

วิเคราะห์จากคำอธิบายข้างต้น เห็นว่าสำนวน  ไม่เอาถ่าน ไม่ได้หมายเฉพาะเด็กเท่านั้น  แต่เป็นสำนวนที่ใช้แก่คนทั่วไปที่ประพฤติตนไม่เหมาะควรให้มั่นคงในอาชีพและการงานก็ได้ สำนวนไม่เอาถ่าน ถ้านำไปใช้ก็เป็น เด็กไม่เอาถ่าน  หรือ คนไม่เอาถ่าน แล้วแต่