ครอบเทียวและวางราว คือวิธีจับแม่กุ้ง

ครอบเทียว ราวกุ้ง

ทะเลสาปสงขลาตอนใน สมัยผู้เขียนยังเป็นเด็ก นอกจากมีกุ้งนาชุกชุมถึงขนาดมีผู้ยึดอาชีพจับกุ้งนามาขายได้ ดังที่ผู้เขียนเล่าไว้ไปครั้งก่อนในเรื่อง นายเท่ง อาชีพลุนกุ้ง แล้ว... กุ้งก้ามกรามก็มีอยุ่มากมาย

กุ้งก้ามกราม นี้ รอบทะเลสาปสงขลาจะเรียกกันว่า แม่กุ้ง อาจเป็นเพราะตัวโตกว่ากุ้งชนิดอื่น สมัยเด็กๆ ตัวโตขนาดลำแขนและมีตะไคร้น้ำ้เขียวๆ จับที่ก้ามจะเห็นได้ทั่วไป แต่เดียวนี้หาได้ยาก ตามที่เคยเห็นในปัจจุบัน ขนาดโตสุดก็ขนาดหัวแม่เท้าเท่านั่นเอง...

 

วิธีการจับแม่กุ้งที่ได้รับความนิยมอยู่ ๒ วิธี กล่าวคือ การครอบเทียว การวางราว... ส่วนวิธีการอื่นๆ แม้จะทำได้เช่นกัน แต่ก็ไม่ได้รับการยึดถือเป็นอาชีพ... และ

คงะจเป็นภูมิปัญญาของชาวลุ่มทะเลสาปที่ค้นพบว่า แม่กุ้งชอบกินเนื้อมะพร้าว จึงได้ใช้เนื้อมะพร้าวมาเป็น เหยื่อ ในการจับแม่กุ้ง ไม่ว่าจะเป็นการครอบเทียวหรือการวางราวก็ตาม....

....... 

การครอบเทียว จะใช้เนื้อมะพร้าวแก่แล้วกะเทาะออกจากกะลาแล้วก็ตัดออกทำเป็นชิ้นๆ ขนาด ๒-๓ นิ้ว แล้วนำเชือกมาร้อยเป็นพวงกลมๆ ทำนองสร้อยคอที่ร้อยด้วยลูกปัด แต่ก็ร้อยห่างๆ... พวงที่ร้อยเนื้อมะพร้าวนี้ขนาดเส้นรอบวงประมาณหนึ่งคืบ... นี้เป็นขั้นตอนการเตรียมเหยื่อ....

ต่อจากนั้นก็หาไม้รวก ตัดให้ได้ประมาณท่อนละหนึ่งเมตร เหลาปลายด้านหนึ่งให้แหลมเพื่อจะตอกและปักไว้ในดินได้ง่ายและมั่นคง... เมื่อเตรียมไม้รวกตามขนาดที่ว่าตามความต้องการ เช่น ยี่สิบหรือร้อยดุ้น ซึ่งจะมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับจำนวนพวงเหยื่อมะพร้าวที่เตรียมไว้ก่อนแล้ว เมื่อได้จำนวนตามความต้องการก็ขนอุปกรณ์เหล่านี้ พร้อมทั้งฆ้อนไม้ลงไปยังในเรือหางยาวเพื่อออกทะเล...

เมื่อถึงทำเลในทะเลที่เหมาะสม โดยกำหนดเอาในที่มีน้ำลึกไม่เกินสะเอว แล้วก็ตอกไม้รวกที่เตรียมมาด้วยฆ้อนไม้เป็นหลักให้มั่นคงแล้วก็เอาพวงเหยื่อมะพร้าวไว้ที่เสา โดยให้พวงจมลงไปติดดิน... ทำอย่างนี้ให้เป็นแถวเป็นแนว โดยกะระยะห่างระหว่างเสาประมาณ ๓-๕ เมตร แล้วก็กลับมาบ้าน...

ในตอนกลางคืน ก็เตรียมสุมและตะเกียงแก๊ซไว้ เมื่อได้เวลาก็ออกไปครอบเทียว วิธีการก็คือใช้ไฟตะเกียงแก๊ซส่องลงไปในน้ำที่เสาปักไว้ว่ามีแม่กุ้งมากินเหยื่อมะพร้าวบ้างหรือไม่ ถ้าเห็นว่ามีแม่กุ้งกำลังกินเหยื่อมะพร้าวอยู่ ก็ใช้สุมครอบไปที่เสาเทียวแล้วก็จับแม่กุ้งขึ้นมาใส่เรือ... ทำนองนี้เรียกว่า ครอบเทียว

หลักเทียวที่ปักโดยมีพวงเหยื่อมะพร้าวอยู่นี้ จะไม่รื้อออก คืนต่อๆ ไป ก็ค่อยมาครอบเทียวได้อีก ดังนั้น การครอบเทียวจึงยุ่งยากที่การเตรียมไม้หลักปักเทียวครั้งแรกเท่านั้น

แต่การครอบเทียวนี้ ไม่สามารถทำได้ในทำเลที่มีน้ำลึก เพราะไม่สามารถใช้สุมครอบได้ ดังนั้น ในที่มีน้ำลึกก็ต้องใช้วิธีวางราว...  

......

การราวแม่กุ้ง ก็ทำนองเดียวกับการราวเบ็ด เพียงแต่นำวิธีการมาประยุกต์นิดหน่อย กล่าวคือ แทนที่จะใช้เบ็ดก็ใช้ตะปูขนาด ๒ นิ้วแทน แล้วก็ใช้ชิ้นเนื้อมะพร้าวเป็นเหยื่อ โดยการนำเนื้อมะพร้าวมาเสียบไว้ที่ตะปู แค่นี้ก็เรียบร้อย...

ยามย่ำค่ำก็พาอุปกรณ์คือเชือกราวที่มีเชือกผูกตะปูที่เสียบเหยื่อมะพร้าวไว้เป็นระยะๆ พร้อมสวิงและตะเกียงแก๊ซลงเรือหางยาว เมื่อได้ทำเลเหมาะ ก็ผูกเชือกราวไว้ที่หลักไม้รวกด้านหนึ่งแล้วก็ปล่อยเชือกราวไปเรื่อยๆ จนสุดก็ผูกไว้กับหลักอีกด้านหนึ่ง ทำนองขึงเชือกนั่นเอง

ต่อจากนั้นก็เริ่มตรวจดูว่ามีแม่กุ้งมากินเหยื่อมะพร้าวที่เสียบไว้ที่ตะปูบ้างหรือไม่ ถ้าเห็นว่ามีแม่กุ้งกำลังกินเหยื่อมะพร้าวอยู่ ก็ใช้สวิงตักแม่กุ้งขึ้นมาใส่เรือ... ทำนองนี้เรียกว่า วางราวแม่กุ้ง

การวางราวแม่กุ้งทำนองนี้ เมื่อเสร็จสิ้นแล้วก็เก็บอุปกรณ์ใส่เรือพร้อมแม่กุ้งที่ได้กลับบ้าน ข้อดีของการวางราวก็คือสามารถทำได้ในที่น้ำลึก

...................

อนึ่ง เหยื่อนี้ ถ้าไม่ใช้เนื้อมะพร้าวแก่ๆ ก็อาจเป็นเนื้อของลูกตาลตโหนดแก่จัดก็ได้่เช่นเดียวกัน (ทุ่งนาในอำเภอสทิงพระ ระโนด สิงหนคร และกระแสสินธุ์ของจังหวัดสงขลา มีต้นตาลตโหนดอยู่ทั่วไป คนในท้องถิ่นเชื่อกันว่า น่าจะมีมากกว่าจังหวัดเพชรบุรี)  

แม้ผู้เขียนสามารถเล่าเรื่องการจับแม่กุ้งทั้งสองวิธีนี้ได้ แต่ชีวิตจริงของผู้เขียนไม่เคยปฏิบัติจริง เพียงแต่ผู้เขียนอยู่ในท้องถิ่น จึงได้รู้ได้เห็นเป็นปกติเท่านั้น

แม่กุ้งที่ได้ในสมัยนั้นมากมายเหลือเกิน ปกติคุณยายของผู้เขียนรับซื้อแม่กุ้งเหล่านี้ที่ลานดินริมคลองหน้าบ้านตอนเช้าตรู่ เช้าหนึ่งๆ ก็ได้หลายร้อยกิโล การรับซื้อนั้น จะคัดเป็นขนาดใหญ่ กลาง และเล็ก บางครั้งที่เล็กเกินไป (ขนาดหัวแม่มือหรือนิ้วก้อย) ก็อาจไม่รับซื้อ ให้พากลับไปต้มกินเอง...

ต่อมา... แม่กุ้งน้อยลงอย่างรวดเร็ว การครอบเทียวและวางราวทำนองนี้ก็ค่อยๆ เลือนหายไป บางคนที่วางกัด (ข่าย) ได้แม่กุ้งบ้างก็บอกลูกว่า แม่กุ้งขม อย่ากินเลย เอาไว้ขายดีกว่า... เพราะแม่กุ้งมีราคาแพงนั่นเอง