คิดเรื่อยเปื่อย
คิดเรื่อยเปื่อย เพื่อตอบคุณอารดา และคุณประภาศรี
คุณอารดา เขียนมาถามว่า “ทฤษฎีการจัดการ มีความประณีต พิถีพิถันกว่าทฤษฎีในสาขาฟิสิกส์ หรือจิตวิทยาหรือไม่ อย่างไร?”
ที่ขอให้ช่วยตอบด่วน คงด่วนได้แค่นี้ละครับ
หากจัดกลุ่ม 3 ทฤษฎี ตามคำถามจะแบ่งได้ 2 กลุ่ม คือ ทฤษฎีทางสังคมศาสตร์ (การจัดการกับจิตวิทยา) และทฤษฎีทางวิทยาศาสตร์ (ฟิสิกส์)
ทฤษฎีทางสังคมศาสตร์ กับทฤษฎีทางวิทยาศาสตร์ต่างกัน โดยสรุปดังนี้ครับ
1. หน่วยในการศึกษาวิเคราะห์
- ทฤษฎีทางสังคมศาสตร์ ศึกษาคน โดยเน้นความสัมพันธ์ของมนุษย์ มีชีวิตจิตใจ อารมณ์ ความรู้สึก เน้นการศึกษาเชิงคุณภาพ (Qualitative Approach) มุ่งอธิบายคุณสมบัติ ความคิดเห็น การประพฤติปฏิบัติ
- ทฤษฎีทางวิทยาศาสตร์ ศึกษาจากสรรพสิ่งที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ แม้จะศึกษาคนก็ศึกษาในฐานะที่เป็นสื่อ เป็นสสารพลังงาน เน้นศึกษาเชิงปริมาณ (Quantitative Approach) มุ่งอธิบายจำนวน/การแจงนับ ชั่ง ตวง วัด หรือปริมาณที่ระบุเป็นรูปธรรม เป็นตัวเลข
ผลการศึกษาทางวิทยาศาสตร์ มีความเที่ยงตรงมากกว่าสังคมศาสตร์
2. รูปแบบทฤษฎี
- ทฤษฎีทางสังคมศาสตร์ สร้างขึ้นเพื่อศึกษาความคิด ความสัมพันธ์ของมนุษย์ในสังคม ซึ่งเป็นเรื่องนามธรรม และเป็นพลวัต คือ เคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงได้ตลอดเวลา เพราะจิตใจ พฤติกรรม ความสัมพันธ์ ของมนุษย์สลับซับซ้อน และมีวัฒนธรรมห่อหุ้มอีกชั้นหนึ่ง
- ทฤษฎีทางวิทยาศาสตร์ สร้างขึ้นโดยการพิสูจน์ ทดลอง ด้วยการกระทำซ้ำๆ โดยกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ ทฤษฎีมีความแน่นอนตายตัว หากจะมีทฤษฎีใหม่เกิดขึ้นก็ต้องมีการพิสูจน์ และหักล้างทฤษฎีเก่า
3. ผลของการนำทฤษฎีไปปฏิบัติ
- ทฤษฎีทางสังคมศาสตร์ ทำนายผลล่วงหน้าได้ยาก เพราะอาจมีตัวแปรแทรกซ้อน หรือมีการจงใจเปลี่ยนกระแสการเปลี่ยนแปลง ทำให้ผลไม่เป็นไปตามคาดหมาย
- ทฤษฎีทางวิทยาศาสตร์ ทำนายผลล่วงหน้าได้แม่นยำ ตายตัว หากจะมีการเปลี่ยนแปลงมักจะระบุตัวแปรแทรกซ้อนได้
4. กรอบความคิดทฤษฎี
- ทฤษฎีทางสังคมศาสตร์ มักอยู่ในรูปความสัมพันธ์เชิงเหตุผล (correlation) มากกว่าความเป็นเหตุเป็นผล (causal) ข้อสรุปจึงเป็นการคาดการณ์ หรือความน่าจะเป็นมากกว่าความแน่นอนเด็ดขาด
- ทฤษฎีทางวิทยาศาสตร์ ศึกษาความเป็นเหตุเป็นผล (causal) นำผลการพิสูจน์ ทดลอง มาสรุปอย่างตรงไปตรงมา และผลนั้นควรต้องแน่นอน ไม่เปลี่ยนแปลง ผู้ศึกษาต้องเป็นกลางไม่มีอคติ
จากความแตกต่างที่ผมยกมาข้างต้น จะเห็นว่าทั้ง 3 ทฤษฎี มีความประณีต พิถีพิถันเหมือนกัน หรือหากจะเปรียบเทียบจริงๆ อาจกล่าวได้ว่า ทฤษฎีทางสังคมศาสตร์ มีความละเอียดอ่อนที่ต้องศึกษามากกว่า เพราะการศึกษาคนต้องไม่ลืมเรื่องอารมณ์ ความรู้สึก ความรัก โลภ โกรธ หลง ฯลฯ ซึ่งเป็นตัวแปรแทรกซ้อนการใช้ทฤษฎีทางสังคม เมื่อนำไปปฏิบัติจะยากกว่าทฤษฎีทางวิทยาศาสตร์
หากจะย้อนไปดูจุดเริ่มต้นของการหาคำตอบ และเอาคำตอบมากำหนดเป็นทฤษฎี ทุกทฤษฎีมีจุดเริ่มต้นมาจากปรัชญาดังนี้
ปรัชญาตะวันตก ที่ถือกำเนิดในประเทศกรีก ราวๆ 600 ปีก่อนคริสตศักราช ปัญหาที่นักคิดชาวกรีกโบราณพยายามแสวงหาคำตอบจากความประหลาดใจ ความอยากรู้ เพื่อหาความรู้ ก็ยังคงเป็นปัญหาเกี่ยวกับธรรมชาติรอบตัว เช่นเดียวกับสมัยดึกดำบรรพ์
ปรัชญาตะวันออก มีแหล่งกำเนิดต่างจากปรัชญาตะวันตก คือเกิดจากความประจักษ์ในความชั่วร้ายในแง่ศีลธรรม และความทุกข์ในชีวิต จึงทำให้เกิดปัญหาว่า ทำอย่างไรจึงจะกำจัดความชั่วร้าย และความทุกข์ในชีวิตได้
โลกตะวันตก จึงเป็นแหล่งกำเนิดของทฤษฎีวิทยาศาสตร์มากกว่าโลกตะวันออก
โลกตะวันออก จึงเป็นแหล่งกำเนิดของทฤษฎีสังคมศาสตร์มากกว่าโลกตะวันตก
แถมท้าย เรื่องคุณประภาศรี จันสม ที่เขียนมาถามว่า ความเป็นจริง (Reality) และข้อเท็จจริง (Fact) คืออะไร? ผมตอบไว้กว้างๆ แล้วใน คิดนอกกรอบ (2) ที่ตอบคุณฉันทนา กองตองกาย
ส่วนทฤษฎี (Theory) คืออะไร?
น่าจะใช้คำตอบของคุณอารดา เป็นคำตอบได้นะครับ
คิดเรื่อยเปื่อย เพื่อเขียนตอบคำถามบล็อกนี้ ค่อนข้างหนักคนอ่าน (แม้ผมจะพยายามย่อยแล้วก็ตาม) เพราะคำถามหนักไปทางวิชาการค่อนข้างมาก
ขอแถมนิทานชาวไทยภูเขาแล้วกันครับ
ปลัดอำเภอหนุ่มไฟแรง บรรจุไปรับราชการที่ภาคเหนือในเขตที่มีชาวไทยภูเขา ตรงกับช่วงที่รัฐบาลไทยมีนโยบายให้ชาวไทยภูเขาเปลี่ยนชื่อเป็นไทย
ชายชาวไทยภูเขาสามพี่น้องตระกูล “หลัก” ไปที่อำเภอเพื่อแจ้งขอเปลี่ยนชื่อพร้อมกัน
ปลัดหนุ่มทราบความต้องการก็จัดการให้ทันที ปลัดหนุ่มถามชื่อพี่ชายคนโต ได้รับคำตอบว่าชื่อ “หลักเซอ”
ปลัดหนุ่มตั้งชื่อใหม่ให้ทันทีชื่อ “เลอศักดิ์” ปลัดหนุ่มถามพี่ชายคนรองบ้าง เจ้าหนุ่มตอบชื่อ “หลักซือ”
ปลัดหนุ่มดีดนิ้ว หวานหมู ตั้งชื่อ “ลือศักดิ์” ทันที
พอถึงน้องคนสุดท้อง ปลัดหนุ่มก็ถามชื่อเหมือนที่ถามพี่สองคน เจ้าน้องคนสุดท้องตอบว่าชื่อ “หลักฮึง”
ปลัดหนุ่มนิ่งคิดสักครู ก็บอกว่า “เอ็งตั้งชื่อเอง ข้าไม่ว่าง”
***************************
ความเห็น (5)
อ่าน ทฤษฎี เยอะๆ มีนิทาน ตบท้ายค่อยยังชั่ว ลดความเครียดได้เยอะครับ
- อ.ค่ะ คือว่า คนสึชุดท้องต้องชื่ออะไรอ่ะ คิดไม่ออก ค่ะ พูดได้ไหมเอ่ย จะลองพยายามนึกดูนะคะ
- อย่างนี้คนสุดม้ายก็ยังไม่ได้ชื่อซิค่ะ
- ทฤษฎีได้ความรู้
- นิทานได้ผ่อนคลาย นี่แหละชีวิตเรา
สวัสดีครับ
เคยมีคนเค้าว่าสังคมศาสตร์ เป็นวิทยาศาสตร์เชิงสังคม คือใช้ระเบียบวิธีแบบวิทยาศาสตร์เป็นเครื่องมือในการศึกษาสังคมของมนุษย์ อ่ะครับ
อ.ทิพรัตน์
คณบดีเราเก่งจังเลย