คำบัญญัติพระนาดูนที่นักนิยมพระนาดูนพึงทำความเข้าใจ

1. ความแกร่งของเนื้อพระ (พระเนื้อหิน ดินกลาย)

2. ธรรมชาติของพระกรุ พระ 10 องค์ พิมพ์ทรงเดียวกัน แต่ธรรมชาติจะสร้างไม่เหมือนกัน

3. พิมพ์ทรง พระพิมพ์มีน้อยมาก ความสมบูรณ์จะเหลือให้เห็น หู ตา จมูก ร้อยละหนึ่งถึงจะสมบูรณ์ให้เห็นครบ

4. ความเหี่ยวย่น ความหดตัวขององค์พระ (Shortend)

5. การยุบตัวของอินทรียวัตถุ (Organic Matter)

6. พระธาตุชนิดต่างๆ

7. ทอง จะไม่เหมือนผงไขทอง ต้องเป็นเม็ด เป็นก้อน และต้องเป็นทองคำแท้ๆ

8. พลอย ต้องเป็นพลอยแท้ ไม่ใช่ขวดสไปร์ หรือแก้ว (ต้องใช้ความชำนาญในการแยกพลอย และขวด)

9. สีของพระต้องเป็นธรรมชาติ ความเก่าของสีในองค์พระที่ผ่านการเผากลางแจ้ง ลักษณะเปลวไฟ สีต้องมันเงา มีน้ำมีนวล ไม่ใช่การเผาใหม่ สีจะหมอง แห้งกระด้าง เหมือนผิวพระ พระสีดำยังไม่เห็นของปลอม ปลอมไม่ได้เพราะดินจะต้องใช้ดินพิเศษในการทำ ถ้าจะสังเกตุให้ดี พระดินดำในประเทศไทย เนื้อ ผิว สี ความแกร่ง ธรรมชาติ จะคล้ายๆ กัน

10. ชั้นดินในองค์พระ พระองค์ไหนแตกร่อนให้เห็นเนื้อข้างใน ยิ่งทำให้เราเข้าใจง่าย เพราะเราจะได้สังเกตุดูเนื้อ เนื้อจะต้องเป็นไส้ขนมเปี๊ยะ เป็นชั้นๆ และจะเป็นจุดสีดำตรงกลาง เหมือนแก่นต้นไม้ จะได้พิจารณาดูถึงอายุ ความเก่า เพราะเราได้สังเกตุและเปรียบเทียบกับเครื่องสังคโลก หม้อ ไห ที่แตก ออกมาพร้อมพระกรุนาดูน เนื้อจะเป็นเหมือนกัน – คล้ายกัน เหมือนไส้ขนมเปี๊ยะ และการแตกร่อนของผิวพระจะร่อนออกเป็นชั้นๆ แผ่นๆ ซึ่งพระปลอมยังไม่ปรากฏ

11. คราบกรุ ราดำในพระนาดูน จะไม่ค่อยมี เพราะส่วนมากจะเป็นคราบสีขาว ไข คล้ายสีผึ้ง หรือไม่งั้นก็จะเป็นผงคล้ายกับสีดินลูกรัง ส่วนราดำ เราสังเกตุว่ามีน้อยมาก นอกจากพระปลอม เพราะการปลอมพระ ปิดบังผิวพระนั้น จะต้องทำราดำ จะได้ไม่เห็นผิวพระมาก ของปลอมจะทำราจากธรรมชาติเหมือนกัน โดยใช้ส่วนเปลือกไม้มาแช่ไว้นานหลายวัน หลายเดือน และหลังจากนั้นก็จะเอาลงจุ่ม ทำให้คราบราดำติด และซึมเข้าไปในเนื้อพระด้วย และเป็นการยากต่อการล้างออก

12. การจุ่มลงในน้ำ น้ำจะไม่ซึมเข้าไปในองค์พระ เพราะความควบแน่นของดินที่ผ่านการทับถมเป็นเวลานานๆ เอาออกจากน้ำต้องแห้งเร็ว บางองค์มีกลิ่นของดินหอมมาก แล้ววางไว้ข้างนอกต้องแห้งเร็ว และสังเกตุจากของปลอม วางไว้ข้างนอกต้องใช้เวลาหลายวันถึงจะแห้ง

13. การทดลองอีกอย่างหนึ่งคือ แช่น้ำส้มสายชู 100% สัก 1 คืน ก็จะเห็นปรากฏการณ์การเปลี่ยนแปลง พระปลอมมีการแตกร่อน พรุน ดินตกตะกอน น้ำพระออกมา อีกหลายวันพระจึงจะแห้ง ส่วนพระนาดูนแท้นั้น แช่ไปเลยหลายวันหลายคืน ก็ยังคงเหมือนเดิม มีแค่คราบไขขาวลอยขึ้นบนผิวน้ำ เอาออกจากน้ำจะแห้งเร็วมาก