การ "เติบโต" ของชุมชนและการเรียนรู้ ต้องผ่านกระบวนการขัดแย้งก่อนครับ เพราะเราไม่ได้ถูกฝึกให้คุ้นเคยกับความคิดเห็นแตกต่าง เพราะในอดีตสังคม ชุมชนเรามีอำนาจสูงกว่า เป็นผู้ชี้ผิดถูก ความเห็นแตกต่างที่เป็นธรรมชาติของมนุษย์เรา เลยไม่มีโอกาสได้แสดงตัวออกมา แต่พอเราเปลี่ยนสังคมให้ทุกคนเท่าเทียมกันมากขึ้น ช่วงแรก ๆ เราก็อาจจะอึดอัดกับความเห็นที่ต่างกันเหล่านั้น
อย่าหงุดหงิด และอย่ากลัว ปรากฏการณ์เหล่านี้เลยครับ เป็นเหมือนกับพระอาทิตย์ที่ขึ้นทางตะวันออกนั่นแหละ มันเป็นธรรมชาติที่อยู่กับเราครับ เมื่อเวลาผ่านไป เราจะปรับตัวได้ และเรียนรู้มากขึ้น แล้วเราจะเห็นความสวยงามของความเห็นที่แตกต่างเหล่านั้นครับ เพราะความเห็นแตกต่างนั้น จะเป็นวัตถุดิบที่จำเป็นในการ "สร้างผู้นำ" ครับ แล้วถึงตอนนั้นรับรองว่า ท่านทั้งหลายจะหงุดหงิดกับ คนที่เห็นเหมือนกันไปหมด มากกว่าความเห็นแตกต่างครับ เชื่อผมได้เลย
อเมริกา กว่าจะเข้มแข้งขนาดนี้ คนในชาติเขา "ฆ่ากัน" เป็นระยะเวลาสามสิบปีหนะครับ...เราแค่แตกต่างกันทางความคิด เรื่องเล็กมากครับ...มหาวิทยาลัยชีวิต เป็นการเปิดโอกาสให้ทุกคนได้เรียนรู้ในทุกเรื่องครับ แม้แต่การใช้ชีวิตร่วมกัน...แม้แต่ผมเองที่เป็นผู้อำนวยการเรียนรู้ (คนสอน) ก็ได้เรียนรู้ในการใช้ชีวิตกับชุมชนและภูมิปัญญาที่ฝังอยู่ในชุมชนครับ...และผมจะไม่เข้าไปตัดสินความเห็นแตกต่างที่เกิดขึ้น ให้กระบวนการเป็นตัวจัดการ รวมทั้งการสร้างผู้นำด้วย...เมื่อมีกระบวนการกลุ่ม ผู้นำจะเริ่มเผยตัวเองออกมาครับ...การเรียนมหาวิทยาลัยชีวิต มันเป็นเหมือนกับการฝึกให้เรา...กลับมาใช้ชีวิตที่สอดคล้องกับธรรมชาติ..คือ ใจเย็น อดทน ให้เป็นไปตามกระบวนการธรรมชาติ มากกว่าที่จะเร่งเอาตามความ "อยาก" ของมนุษย์เป็นตัวตั้ง
...นับว่า โชคดี ที่ได้อยู่ในกลุ่มที่มีความเห็นแตกต่างนะครับ...ยิ่งไปกว่านั้น โชคดีที่ได้เรียนมหาวิทยาลัยชีวิต...ผมก็โชคดีที่ได้มีโอกาสเข้ามาเรียนรู้ในมหาวิทยาลัยชีวิต ในฐานะผู้อำนวยการเรียนรู้ (หรือวิธีคิดแบบเดิมเรียกว่า อาจารย์หรือผู้สอนนั่นแหละครรับ)