ภาพจิตรกรรมธิดาพญามารทั้งสาม วัดเขาไม้แดง จังหวัดชลบุรี

#ศิลปะในประเทศไทย #บทความ

ภาพจิตรกรรมธิดาพญามารทั้งสาม วัดเขาไม้แดง จังหวัดชลบุรี

โดย วาทิน ศานติ์ สันติ (9/8/2561)

หลังจากพระพุทธเจ้าทรงตรัสรู้ ทรงได้เสวยวิมุตติสุขในสถานที่ 7 แห่งเป็นเวลา 7 สัปดาห์ สัปดาห์ละ 7 วันรวม 49 วัน เรียกเหตุการณ์ครั้งนี้ว่าสัตตมหาสถาน แต่ละสถานที่ทั้ง 7 จะมีเหตุการณ์สำคัญเกิดขึ้นต่างกันไป

ในสัปดาห์ที่ 5 เรียกว่า "อชปาลนิโครธ" กล่าวคือพระพุทธองค์เสด็จข้ามแม่น้ำเนรัญชราไปยังประทับยังต้นไทรอชปาลนิโครธหรือต้นไทรของผู้เลี้ยงแพะ ทรงประทับอยู่ 7 วัน ขณะเสวยวิมุตติสุขอยู่นั้นเอง ธิดาของพญามารวัสตี 3 นาง คือ นางราคะ นางอรตี และนางตัณหา ได้อาสาพระบิดากระทำการหวังให้พระพุทธเจ้าอยู่ในอำนาจแห่งนางทั้งสาม ดั่งในพระปฐมสมโพธิกถา ฉบับพระนิพนธ์สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส โพธิสัพพัญญูปริวรรต ปริจเฉทที่ 11 ความว่า

ธิดามารทั้งสามกล่าวว่า "... ธรรมดาบุรุษย่อมมีอัธยาศัยเสน่ห์ในสตรี อันมีรูปสัณฐานต่างๆ บ้างก็รักที่เป็นกุมารี บ้างก็รักสตรีอันตั้งอยู่ในปฐมวัย และมัชฌิมวัยปัจฉิมวัยก็มีบ้าง และเราทั้งหลายจะประโลมด้วยรูปต่าง ๆ โดยอเนกประการ"

จากนั้น "...เหล่านางมารธิดาทั้ง 3 ก็นฤมิตรอัตราภาวะแห่งตนตนละร้อย ๆ เป็นรูปตรุณกุมารียังไม่มีบุตรบ้าง ที่มีบุตรแล้วคนหนึ่งบ้างสองคนบ้าง ที่รูปสตรีมัชฌิมวัยบ้างปัจฉิมวัยบ้างถึง 6 อย่าง 6 ครั้ง ตามแต่จะต้องพระทัยปรารถนา เข้าไปแวดล้อมพระศาสดาแล้วก็ทูลเล้าโลมดุจกาลก่อน"

แต่ "...สมเด็จพระบรมครูก็ทรงนั่งมัธยัสถ์มิได้ตรัสประการใด"

จากนั้น "...แลนางมารธิดาทั้งหลายก็กระทำอิตถีมายา โดยอาการลีลาศชำเรืองเนตรฟ้อนรำขับร้องมีประการต่าง ๆ ก็บ่มิอาจสามารถจะยังพระหฤทัย พระพิชิตมารให้กัมปนาการกำเริบได้..."

พระพุทธองค์จึงตรัสกับนางทั้งสามว่า "... ท่านจงหลีกออกไปเสียให้พ้นจากที่อันนี้ จะมากระทำเพียรพยายามบ่มิสมควร ๆ ที่จะไปกระทำประโลมในที่เฉพาะหน้าแห่งบุรุษทั้งหลาย อันมีราคะยังไม่ได้ปราศจากสันดาน อันว่าสรรพเกลศมีราคะเป็นต้น ตถาคตก็มละเสียเสียสิ้นแล้ว... "

พระพุทธเจ้าทรงตรัสเป็นพระพุทธคาถาว่า "ยสฺส ชิตํ นาวชียติ"

แปลความว่า "...เกลศอันใดอันหนึ่ง ในโลกอันพระสัมมาสัมพุทธเจ้า พระองค์ได้ผจญชนะแล้ว แลซึ่งกลับชนะแก่สัมมาสัมพุทธเจ้าองค์นั้นอีก และจะไปตามอำนาจแห่งเกลสนั้นอีกหามิได้แล้ว..."

จากนั้น พระสัมมาสัมพุทธเจ้าก็ได้ไล่นางทั้งสามออกไป

จิตรกรรมฝาผนังอุโบสถวัดเขาไม้แดง จังหวัดชลบุรี ภาพธิดาพญามารทั้ง 3 ประโลมพระพุทธเจ้าด้วยอาการฟ้อนรำยั่วยวน นางทั้ง 3 รอบกายมีเปลวไฟล้อมรอบ แสดงถึงไฟกิเลสที่ยังเผาไหม้อยู่ ส่วนพระพุทธเจ้าทรงนั่งสมาธิหลับพระเนตรอยู่เหนือดอกบัวบาน ด้านหลังเป็นภาพต้นไทร และมีเถาใบไม้อยู่ภายในวงรัศมีอีกต่อหนึ่ง เป็นการแสดงถึงการสงบนิ่งมิได้สนใจต่อสิ่งยั่วยวนทั้งหลาย กรอบวงกลมคือกรอบแห่งธรรมะการตรัสรู้ เป็นเกราะล้อมรอบพระพุทธองค์ ไม่มีกิเลศใดเข้าถึงพระพุทธองค์ได้

ภาพจิตรกรรมฝาผนังที่วัดเขาไม้แดงนี้แม้จะมีความเป็นไทยประเพณี แต่ก็มีการผสมผสานเทคนิคแบบตะวันตกคือการมีแสงเงา ร่างกายมีกล้ามเนื้อ มีการแสดงระยะใกล้ไกล รวมถึงมีภาพปริศนาธรรม นับเป็นภาพจิตรกรรมฝาผนังที่มีความสวยงามยิ่งอีกแห่งหนึ่ง