กิจกรรมบำบัดกับผู้สูงอายุที่ศูนย์คามินเลียน (สามพราน)

จากการประเมินผู้สูงอายุที่ดิฉันรับผิดชอบ คุณยายอายุ 79 ปี มาอยู่ที่ศูนย์นนี้ประมาณ 5-6 ปีแล้ว คุณยายเคยเป็นมะเร็งเต้านมแต่ว่าได้รับการผ่าตัดจนหายดีแล้ว การรับรู้ความเข้าใจอยู่ในเกณฑ์ปกติ( ระดับ 6) การรับความรู้สึกปกติ มีการให้ความช่วยเหลือในเรื่องการใส่แพมเพิสและการใส่ชุดชั้นใน นอกนั้นคุณยายสามารถช่วยเหลือตัวเองได้ คุณยายใช้ล้อเข็นในการเคลื่อนย้ายตัวเอง แต่คุณยายสามารถใช้ไม้เท้าค้ำยันในการเดินได้ คุณยายไม่ค่อยชอบทำกิจกรรมที่ทางศูนย์จัดเนื่องจากเบื่อเคยทำมาหลายครั้งแล้ว แต่ชอบการไปนั่งคุยกับเพื่อนๆมากกว่า และชอบที่จะออกกำลังกาย ด้วยการสะบัดมือและขา

แนวทางการจัดการทางกิจกรรมบำบัด

ในช่วงแรกดิฉันและเพื่อนได้จัดกิจกรรมการออกกำลังกายกลุ่ม โดยเริ่มแรกได้เริ่มด้วยการฝึกหายใจ ตาม คู่มือการดูแลระยะยาว (LONG TERM CARE) สำหรับทีมหมอครอบครัว แล้วจึงผสมผสานกับการออกกำลังกายข้อต่อ โดยพยายามกำชับผู้สูงอายุว่า ให้ทำเท่าที่ทำได้ ถ้ามีอาการเจ็บให้หยุดไม่ต้องฝืน รวมถึงการทำกิจกรรมที่ผู้รับบริการชอบ เช่น ท่าออกกำลังการบริหารสมอง , และท่าออกกำลังกายที่ส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุตามคู่มือ

โดยในครั้งที่สอง การจัดกิจกรรมทั้งหมดเกิดจาการรวบรวมข้อมูลผู้สูงอายุแต่ละคนที่ถูกจัดกลุ่มด้วยกัน โดยได้นำปัญหาทั้งหมดมาวิเคราะ์ปัญหาแล้วหาแนวทางแก้ไขและส่งเสริมร่วมกัน โดยปิดกลุ่มกิจกรรมด้วยการแนะนำตัว และเขียนป้ายชื่อของแต่ละคนโดยมีนักศึกษากิจกรรมบำบัดคอยช่วยเหลืออย่างใกล้ชิด จากนั่นเริ่มกิจกรรม warm up ด้วยท่าออกกำลังกาย ทั้งทางร่างกาย และจิตใจ เมื่อผู้สูงอายุเริ่มมีระดับความตื่นตัวที่เพิ่มมากขึ้น ได้มีการแนะนำกิจกรรมถัดไป คือ กิจกรรมกลุ่มฟักทองแกงบวช ได้มีการสอบถามถึงประสบการณ์ของแต่ละคนถึงการทำฟักทองแกงบวช เพื่อให้ผู้สูงอายุได้แสดงออกถึงทักษะความสามารถ เป็นการเปิดโอกาสให้ผู้สูงอายุได้เลือก ตัดสินใจ และแก้ปัญหา โดยระหว่างการทำกิจกรรมผู้สูงอายุส่วนใหญ่ได้มีการแชร์ประสบการร์การทำฟักทองแกงบวชอย่างหลากหลาย ทั้งนี้ยังเป้นการเปิดโอกาศให้เกิดการรับฟังผู้อื่น โดยมีนักศึกษาากิจกรรมบำบัดคอยให้คำปรึกษาและพูดคุยอย่างใกล้ชิด โดยตัวผู้บำบัดต้องเปิดใจยอมรับผู้สูงอายุอย่างไม่มีเงื่อนไข สร้างและทำให้เกิดการไว้วางใจที่ดีกับผู้สูงอายุ สิ่งที่ควรคำรึงถึงมากที่สุดคือเรื่องการระมัดระวังในการใช้ของมีคมกับผู้สูงอายุ เนื่องจากผู้สูงอายุส่วนใหญ่จะมีอาการกลัวการใช้มีด หรือขาดการตระหนักรู้เรื่องความปลอดภัย สิ่งสำคัญคือนักกิจกรรมบำบัดต้องคอยประครองในท่าที่ถูกต้องและปลอดภัยที่สุดแต่ก็ไม่ไปจำกัดการเคลื่อนไหวของผู้สูงอายุ เป็นเรื่องที่ต้องฝึกฝนกันต่อไป จากตัวกิจกรรมได้ทำให้เห็นความเป็นตัวตนและความคิดภายในจิตใจของผู้สูงอายุแต่ละคน และเป็นการสร้างสัมพันธภาพที่ดีกับผู้สูงอายุโดยเข้าใจผู้สูงอายุหยั่งรู้ รับรู้อารมณ์ เห็นอกเห็นใจ เพื่อนเป็นประโยชน์และรวบรวมข้อมูลเพื่อนนำมาปรับใช้กับแนวทางการจัดกิจกรรมครั้งต่อไป

ยกตัวอย่างกิจกรรมบำบัดสำหรับผู้สูงอายุ

วัตถุประสงค์หลักของโปรแกรม คือการช่วยให้ผู้สูงอายุปรับตัวให้มีการใช้เวลาอย่างมีจุดมุ่งหมายและเป็นการส่งเสริมสุขภาพ

-กิจกรรมให้ความรู้และป้องกันการล้มในการเคลื่อนย้ายตัวเองจากเตียงไปล้อเข็นผู้สูงอายุ โดยมุ่งเน้นเพื่อเพิ่ม self-confidence ให้ผู้สูงอายุที่มีศักยภาพของผู้สูงอายุแต่ละคน เนื่องจากระดับ cognitive ที่แตกต่างกันจึงมีการแนะนำเพิ่มเติมเป็ฯรายบุคคลด้วย

-กิจกรรมการออกกำลังกายบนล้อเข็น เพื่อนเป็นการ warm up ร่างกายเพื่อเรียมพร้องต่อการทำกิจกรรมต่อไป อีกทั้งผู้สูงอายุยังสามารนำท่าออกกำลังกายไปปรับใช้กับเวลาว่าง เพื่อเป็นการเสริมสร้างและผ่อนคลายกล้ามเนื้อ

-กิจกรรมการค้นหาสิ่งที่ชอบและอยากทำ เช่น กิจกรรมทำอาหาร เพื่อเพิ่มทักษะทั้ง executive function, psychomotor,sensory เพื่อให้ผู้ป่วยนำทักษะการจัดวการและใช้อุปกรณ์ที่เคยใช้ในอดีตปรับให้เข้ากับพยาธิสภาพในปัจจุบัน เพื่อการใช้เวลาว่างและเสริมสร้างสุขภาวะที่ดี มีการร่วมรับประทานอาหารในตอนท้าย พูดคุยแลกเปลี่ยน และขอบคุณสมาชิกภายในกลุ่ม

การทำกิจกรรมที่ส่งเสริมทักษะข้างต้นเป็นเวลาอย่างน้อย 21 วันจะช่วยให้ผู้สูงอายุเกิดกระบวนการเรียนรู้ และปรับตัวเพื่อนำมาใช้ในการดำเนินชีวิต ยังสามารถปรับไปใช้กับกิจกรรมอื่นๆได้อีก หากทำเป็นประจำอาจจะนำไปสู่สุขภาวะที่ดีในผู้สูงอายุ