วิโรจน์ แก้วเรือง
วิเชียร ขวัญอ่อน
กระแสนิยมรับประทานผลไม้สีม่วงแดงกำลังมาแรง ทั้งประชากรในเมืองและชนบท ทำให้“มัลเบอร์รี่” หรือ “ผลหม่อน” หรือที่ชาวบ้านเรียกกันว่า “ลูกหม่อน” ซึ่งกรมหม่อนไหมได้ทำการศึกษาวิจัยมานานกว่า 20 ปี อย่างต่อเนื่องตั้งแต่เมื่อครั้งยังเป็นหน่วยงานเล็กๆ ชื่อสถาบันวิจัยหม่อนไหม สังกัดกรมวิชาการเกษตร
ช่วงเริ่มต้นในปี พ.ศ. 2535 คณะผู้วิจัยหวังเพียงว่า“ลูกหม่อน” จะเป็นผลไม้ที่นำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์น้ำหม่อน แยม และไวน์ เสริมรายได้ให้กับเกษตรกรผู้ปลูกหม่อนเลี้ยงไหม ที่มีผลหม่อนเป็นผลพลอยได้จากการปลูกหม่อนพันธุ์บุรีรัมย์ 60 ที่ใช้ผลิตใบหม่อนสำหรับเลี้ยงไหม เมื่อทำการตัดแต่งกิ่ง หรือทิ้งต้นหม่อนไว้ให้พักตัวในฤดูแล้ง หม่อนพันธุ์นี้ก็จะผลิดอกออกผลเป็นผลไม้สีแดง จนกระทั่งเปลี่ยนเป็นสีม่วงเข้มมองเห็นเป็นสีดำ ให้ผลผลิตผลหม่อนราว 300-500 กิโลกรัมต่อไร่ต่อปี ต่อมาเราพบว่ามีหม่อนที่นิยมปลูกกันในภาคเหนือเป็นผลไม้ริมรั้ว จึงนำมาศึกษาเปรียบเทียบกับหม่อนพันธุ์บุรีรัมย์60 และพันธุ์อื่นๆ ที่มีศักยภาพให้ผลผลิตผลหม่อนสูง พบว่า หม่อนพันธุ์ที่นำมาจากจังหวัดเชียงใหม่ จากสวนของ นายโกสิ่ว แซ่โก หลังวิทยาลัยเทคนิคเชียงใหม่ โดยนายวสันต์ นุ้ยภิรมย์ นักวิชาการเกษตร สถาบันวิจัยหม่อนไหม กรมวิชาการเกษตร ในขณะนั้น ให้ผลผลิตผลหม่อนสูงกว่าพันธุ์อื่นๆ และขอรับรองพันธุ์จากกรมวิชาการเกษตร เมื่อปี พ.ศ.2549 โดยให้ใช้ชื่อว่า “หม่อนผลสดพันธุ์เชียงใหม่” หรือที่ชาวบ้านเรียกว่า “หม่อนพันธุ์เชียงใหม่”
ผลการศึกษาวิจัยอย่างต่อเนื่องของกรมหม่อนไหม ที่ใช้ผลหม่อนบำรุงรักษาสุขภาพ เช่น พบว่าผลหม่อนมีฤทธิ์ลดการตายของเซลล์ประสาทจากโรคอัลไซเมอร์ โรคหลอดเลือดสมอง และโรคพิษสุราเรื้อรัง ทำให้ผลหม่อนเป็นที่รู้จักมากขึ้น และเป็นไปอย่างกว้างขวาง ทำให้ทุกวันนี้มีผู้ผลิตและแปรรูปผลหม่อนเป็นอาหารและเครื่องดื่มหลายราย รวมทั้งประชาชนทั่วไปก็ติดต่อขอต้นหม่อนผลสดพันธุ์เชียงใหม่ ที่กรมหม่อนไหม และที่ศูนย์หม่อนไหมฯทั่วประเทศ ไปปลูกเป็นไม้ผลประจำบ้าน ไว้รับประทานผลสดกันทุกวัน
การปลูกหม่อนให้มีผลสดรับประทานตลอดปี
การปลูกหม่อนให้มีผลรับประทานตลอดปี สามารถกระทำได้แต่ต้องเอาใจใส่ ทำการบังคับหรือเร่งให้ต้นหม่อนให้ผลิดอกออกผลนอกฤดูกาลหมุนเวียนกันตลอดปี แค่นี้เราก็มีผลหม่อนสดให้ลิ้มรสกันทุกวัน ลองตามอ่านดูว่าจะต้องทำอย่างไรบ้าง
หม่อนแต่ละต้นต้องเป็นอิสระต่อกัน
ตามแผนภูมิการปลูกหม่อนผลสดจำนวน 4 ต้น เราสามารถปลูกพร้อมกันได้ ถ้าสามารถให้น้ำต้นหม่อนได้ เราจะปลูกต้นหม่อนเดือนไหนก็ได้ แต่การปลูกจะให้เจริญเติบโตเร็วก็ควรปลูกในช่วงฤดูฝน ตั้งแต่เดือนพฤษภาคมเป็นต้นไป การปลูกในปีแรกควรปล่อยให้ต้นหม่อนเลี้ยงลำต้นให้แข็งแรง เมื่อครบปีหรืออาจไม่ครบปีแต่กิ่งหม่อนแก่แล้วจึงจะทำการโน้มกิ่งได้ เพื่อให้หม่อนติดดอกออกผล ถ้าต้องการให้ต้นหม่อนมีตอสวยงาม ไม่มีตอเล็กตอน้อยมากเกินไปให้ตัดกิ่งไว้ตอ 1-3 ตอ ให้สูงจากพื้นดินประมาณ 80-100 เซนติเมตร
เมื่อกิ่งใหม่แตกออกแล้วมีอายุ 6-12 เดือน ก็เริ่มโน้มกิ่งเพื่อให้ผลิดอกออกผลได้ และทำการตัดแขนงทุกๆ 4 เดือน โดยกิ่งยังถูกโน้มไว้เช่นเดิม พูดง่ายๆคือหม่อนแต่ละต้นจะถูกบังคับให้ออกผลปีละ 3 ครั้ง ในช่วงระยะเวลาที่แตกต่างกันออกไป ดังแผนภูมิที่ 1, 2 และ 3
เมื่อเข้าใจว่าจะต้องทำอะไร อย่างไร คร่าวๆแล้ว เราไปลงมือปลูกหม่อนผลสดกันเลยนะครับ
การปลูกต้นหม่อนผลสด
1) ทำการโน้มกิ่งหม่อนที่ปลูกแบบทรงพุ่ม โดยการโน้มกิ่งให้ปลายยอดขนานกับพื้น หรือโน้มลงพื้นดิน รูดใบหม่อนออกให้หมด พร้อมทั้งตัดยอดส่วนที่เป็นกิ่งสีเขียวออกยาวประมาณ 30 เซนติเมตร ใช้เชือกผูกโยงติดไว้กับหลักไม้ไผ่ ซึ่งปักไว้บนพื้นดินสำหรับยึดเชือกไว้
2) หลังการโน้มกิ่ง 8-12 วัน ดอกหม่อนจะแตกออกพร้อมใบ จากนั้นจะมีการพัฒนาการของ ผลหม่อน โดยผลจะเปลี่ยนจากสีเขียวเป็นสีขาว สีชมพู สีแดง และสีม่วงดำ ตามลำดับ โดยใช้เวลาประมาณ 45-60 วัน ผลจะเริ่มแก่และสุก สามารถเก็บไปรับประทานสดหรือนำไปแปรรูปได้ มีระยะเวลาในการเก็บผลประมาณ 30 วันต่อต้น เพราะผลหม่อนจะทยอยสุก เนื่องจากออกดอกไม่พร้อมกัน
เมื่อต้นหม่อนมีอายุตั้งแต่ 2 ปี เป็นต้นไปจะให้ผลผลิตผลหม่อนประมาณ 1.5-35 กิโลกรัม(ประมาณ 750-1,850 ผลต่อครั้งต่อต้น) เพียงพอต่อการบริโภคผลสดทั้งครอบครัวทุกวัน ตลอดปี ซึ่งร่างกายต้องการวันละ 10-30 ผลเท่านั้น อีกทั้งยังมีผลหม่อนสดไว้แปรรูปเป็นอาหารและเครื่องดื่มได้อีกหลายชนิด เช่น น้ำหม่อน แยมหม่อน เชอเบทหม่อน ฯลฯ ไม่ยากเลยใช่ไหมครับ สำหรับผู้รักสุขภาพทุกท่านที่จะปลูกหม่อนไว้รับประทานเอง หากสงสัยหรือต้องการข้อมูลเพิ่มเติม ก็ติดต่อมาได้ที่กรมหม่อนไหม จตุจักร กรุงเทพฯ โทรศัพท์ 089-4476600 ในหรือนอกเวลาราชการก็ยินดีครับ
บรรณานุกรม
ธเนศ จันทน์เทศ, จินตนาภรณ์ วัฒนธร, สุภาพร มัชฌิมะปุระ, วิโรจน์ แก้วเรือง, เทอดไทย ทองอุ่น, ศุภชัย ติยวรนันท์, นงนุช เอื้อบัณฑิต, จิณัติตา จิตติวัฒน์, ณกรณ์ ไกรอนุพงษา และ สุกานดา คำปลิว. 2555. การศึกษาศักยภาพในการแปรรูปผลหม่อนเป็นผลิตภัณฑ์เสริมสุขภาพในการป้องกัน และลดการทำลายของเซลล์ประสาทและความบกพร่องของความจำใน Alzheimer’s disease. การประชุมวิชาการหม่อนไหม ประจำปี 2555. กรมหม่อนไหม กระทรวงเกษตรและสหกรณ์.
วสันต์ นุ้ยภิรมย์. 2546. หม่อนรับประทานผลและการแปรรูป. สถาบันวิจัยหม่อนไหม กรมวิชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. นันทกานต์กราฟฟิคการพิมพ์. 74 หน้า
วิโรจน์ แก้วเรือง. 2552. ภูพยัคฆ์ แหล่งผลิตหม่อนผลสดรสเลิศ. จดหมายข่าวเส้นไหมใบหม่อน ปีที่4 ฉบับที่ 4
สถาบันหม่อนไหมแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์.
ที่มา : น.ส.พ.กสิกร ปีที่ 86 ฉบับที่ 3 พฤษภาคม-มิถุนายน 2556 โดย วิโรจน์ แก้วเรือง และวิเชียร ขวัญอ่อน
-สวัสดีครับ..
-ชอบ ๆผลหม่อน....
-เห็นภาพสวนหม่อนแล้วเหมือนสวนองุ่น..
-ขอบคุณครับ..
-
ผมได้ต้นหนึ่งมาจากม.เกษตร กำแพงแสน เมื่อปฐมนิเทศลูกสาว
ตอนนี้นำมาปลูกข้างรั้วเริ่มโตแล้วครับ...
โอ้โฮ ไม่เคยเห็นหม่อนลูกดกอย่างนี้มาก่อนเลยค่ะ ที่บ้านมีหลายต้นค่ะ ปักชำกิ่งไปเรื่อยๆ แต่ลูกไม่ดกค่ะ
อยากมีสวนแบบนี้บ้างจังค่ะ
ขอบคุณครับได้ความรู้มากเลย
สนใจปลูกมากเลยค่ะ
สนใจอยากทำไร่หม่อน จะหาต้นหม่อนได้ที่ไหนค่ะ
ที่บ้านมีหลายต้น ผลกำลังทะยอยสุก เพิ่งรู้ประโยชน์มากมาย จะปลูกเพิ่มอีกเยอะๆเลยปลูกง่ายมาก
ในที่สุดก็ได้ทราบว่า หม่อนที่บ้านชานเมืองโคราช.... ปัจจับัน คือ "หม่อนพันธุ์เชียงใหม่"..... https://www.gotoknow.org/posts/347390
นาย โกสิ่ว แซ่โก เจ้าของพันธุ์หม่อนนี้ คือ คนที่ สองจากซ้ายมือ (กางเกงน้ำเงิน) ครับ
ขอบคุณสำหรับความรู้ครับ ตอนนี้ทดลองโน้มกิ่งได้เกือบเดือน ออกช่อใบ ช่อดอก เต็มเลยครับ
ในโคราชแจกพันที่ไหนคะ
สนใจอยากปลูกมากคะ. มี 5 ไร่. แต่ถมที่ปลูกบเานไปแระมาณไร่แล้ว อยู่ราชบุรี. อยากทำแนวท่องเที่ยวคะ เรียนแถวๆๆกทม ที่ใหนคะ
ต้นหม่อนควรปลูกในดินที่มีลักษณะแบบไหนคะ
ที่บ้านแฟนตัดต้นไปบ้างเพราะสูงมาก เลี้ยงไม่ค่อยเป็นค่ะ หลังจากตัดใส่ดินปุ๋ยคอกแล้วออกผลมาเยอะเลยค่ะ เก็บทานได้เรื่อยๆๆลูกๆๆชอบทานค่ะ และเพิ่งตัดกิ่งออกใต้นสูงไม่มาก เอาใบมาทำชาใบหม่อนด้วย หอมมากค่ะ
อยากทราบว่าปักชำกี่วันถึงจะงอกรากอ่ะค่ะถ้าเราใช้น้ำยาเร่งรากด้วย
ลูกหม่อนเยอะมากเลยค่ะ เป็นสถานที่ท้องเที่ยวเชิงเกษตรได้เลย