พะยอม..ต้นไม้ที่รักฝังใจ
๒๙ เมษายน เวียนมาถึง เมื่อปีพ.ศ.๒๕๒๙ เป็นวันที่บรรจุเข้ารับราชการครู ๒๗ ปีผ่านไปกับหลายตำแหน่งและหลายระดับ จากอาจารย์ ๑ ระดับ ๓ และเข้าสู่ตำแหน่งศึกษานิเทศก์,ผช.ผอ.ร.ร. และอาจารย์ใหญ่ ปัจจุบัน ผอ.ร.ร. วิทยฐานะชำนาญการพิเศษ (คศ.๓)
ไม่เคยลืมวันแรกที่บรรจุ เขาให้เลือกโรงเรียนในอำเภอต่างๆ ของจังหวัดศรีสะเกษ มีแต่โรงเรียนชื่อแปลกๆทั้งนั้น พอเห็นชื่อโรงเรียนบ้านไพรพะยอม..ตัดสินใจเลือกเลย โรงเรียนนี้ช่างมีชื่อไพเราะจัง ตั้งอยู่ ณ อำเภอห้วยทับทัน มีรถไฟผ่านด้วย
วันที่เดินทางเข้าโรงเรียน จึงได้รู้ว่าเป็นโรงเรียนที่เดินทางไปยากลำบากที่สุด ยากกว่าโรงเรียนในเขตอำเภอกันทรลักษณ์เสียอีก เป็นโรงเรียน ๑ ใน ๒ โรง ที่ได้รับเบี้ยกันดารในสมัยนั้น ฤดูน้ำหลากหรือฝนตกหนัก น้ำจะท่วมเส้นทางเข้าออกทั้งหมด ชาวบ้านจะติดเกาะนานนับเดือน เป็นหมู่บ้านชายขอบ ๓ อำเภอ คือห้วยทับทัน อุทุมพรพิสัยและปรางค์กู่
เดินทางเข้าโรงเรียนวันแรก น้ำตาตกในเลย เดินทางไปคนเดียว เปลี่ยวใจเหงาหงอยสร้อยเศร้ายังไงชอบกล ตามประสาเด็กกรุงเทพฯ ที่ไม่เคยจากบ้านไปไกล ลงรถไฟตอนหกโมงเช้า ถึงโรงเรียนเกือบเที่ยง ตลอดทางท่องแต่ชื่อโรงเรียน เลือกเพราะชื่อไพรพะยอมแท้ๆ จะหันหลังกลับก็ใช่ที่ เห็นหน้าพ่อแม่ลอยมา ฐานะก็ยากจน และจะเป็นคนแรกที่จะได้ทำงาน หาเงินส่งน้องเรียน ก็เลยไม่ท้อต้องก้าวต่อไป
ลงรถไฟ ต่อรถสองแถวเก่าๆ วิ่งไปบนถนนลูกรังอีก ๓๐ กิโลเมตร เนื้อตัวเสื้อผ้าแดงไปด้วยฝุ่น ลงรถสองแถวก็นึกว่าจะถึง ต้องเดินเท้าบนเส้นทางเกวียนไปอีกราว ๑๐ กิโลเมตร ช่างเป็นสัมผัสแรกที่ท้าทายจิตใจเหลือเกิน
จำได้ว่าหลายครั้งที่เดินไปเจอควายตัวใหญ่ ยืนขวางจังก้าบนถนน เราต่างจ้องตากันแบบวัดใจ ผู้เขียนกลัวมาก ควายยืนนิ่งมองผู้เขียนที่ยืนใจสั่น มันไม่ยอมเดินไปไหน ผู้เขียนทำใจดีสู้ควาย แต่ไม่นานนักก็ต้องถอยตั้งหลัก ต้องรอให้มีชาวบ้านเดินมา จึงเดินไปพร้อมกับเขา เจอแบบนี้หลายครั้ง จึงเป็นอะไรที่ทรมานมาก
รับราชการครูอยู่ที่นั่น ๓ ปี แทบจะไม่รู้จักต้นพะยอม สัญลักษณ์ของหมู่บ้าน มารู้จักอีกทีตอนเรียน ป.โท มีโอกาสค้นคว้าในอินเตอร์เน็ต ก็เคยถามลูกศิษย์ตัวเล็กๆเหมือนกัน ก็ไม่มีใครบอกได้ว่าต้นไหน พอถามชาวบ้าน เขาก็ชี้ไปในป่าลึก ซึ่งอยู่เลยท้องนาไปไกล เมื่อก่อนชาวบ้านบอกมีเต็มทุ่งนานั่นแหละ แต่ด้วยต้องใช้พื้นที่ทำนา เลยต้องตัดนำไม้มาทำบ้านเรือน
ราว ๖ ปีที่ผ่านมา ผู้เขียนคิดถึงต้นพะยอมมากๆ จึงไปหาซื้อมาปลูกข้างบ้าน ต้นเล็กๆ ต้นละ ๑๕๐ บาท ตอนนี้เริ่มสูงใหญ่แล้ว วันก่อนไปเที่ยวอีสาน เห็นเขาปลูกต้นใหญ่มากในปั๊มน้ำมัน ถามราคาเขาบอกซื้อมาต้นหนึ่งนับหมื่นบาท
จึงตรงกับข้อมูล..ด้านสถานะการอนุรักษ์ ซึ่งขณะนี้ ต้นพะยอม อยู่ในขั้นถูกคุกคาม ใกล้สูญพันธุ์ พบในแถบลาว กัมพูชา พม่า และไทย ชอบขึ้นในดินปนทราย สรรพคุณทางยา เปลือกต้น มีรสฝาด ต้มดื่มแก้ท้องร่วง แก้ลำไส้อักเสบ ฝนทาสมานบาดแผล ทุบใส่น้ำตาลหมักกันบูด ดอก สามารถประกอบอาหารได้ รสหอมสุขุม ปรุงเป็นยาแก้ลม บำรุงหัวใจ ลดไข้
ผู้เขียนจะดูแลรักษาต้นพะยอมไว้ และเป็นเครื่องเตือนใจให้หวนรำลึกถึง โรงเรียนบ้านไพรพะยอม โรงเรียนแห่งแรกของชีวิตครู ...ที่เป็นจุดเริ่มต้น ที่ช่วยให้มีชีวิตดำรงอยู่อย่างงดงามมาถึงทุกวันนี้
ต้นพะยอม ปลูกข้างบ้านอายุ ๖ ปีกว่า
ต้นปีบ มีต้นใหญ่แบบนี้หลายต้น อายุราว ๘ ปี
ต้นประดู่ ปลูกชิดติดบ้าน อายุใกล้เคียงกับบ้าน คือย่างเข้าสู่ปีที่ ๑๑
ต้นคูน ปลูกทีหลังต้นประดู่
ปลูกบ้านเสร็จ ก็ปลูกบุหงาส่าหรี ต้นใหญ่ดีจริงๆ
สัตบรรณ ไม้มงคล มีใหญ่แบบนี้หลายต้น
มะพร้าว ทางรีสอร์ทเขาปลูกให้ มีอยู่ก่อนปลูกบ้าน นับได้ ๑๕ ต้น
มะขามหวาน มีอยู่เดิม นับได้ ๔ ต้น
มะขามเทศ เขาปลูกให้นานแล้ว อยู่กลางสวนลำไย มีหลายต้นเหมือนกัน
สูงใหญ่ ให้ร่มเงาและบังลมพายุดีเหลือเกิน
ความเห็น (29)
ต้นไม้ประจำจังหวัดผม....พัทลุง
อ่านไปขำไปค่ะ ท่าน ผอ.แค่ย่อหน้าแรกก็ขำมากแล้ว ยิ้มละไมเพราะว่า ครูอิงเอง ก็ไม่ต่างจากท่าน ผอ. โรงเรียนแรกที่บรรจะ ชื่อ "โรงเรียนบ้านเินินพยอม" วันรายงานตัว หาโรงเรียนแทบตาย ข้ามเขาไปตั้งหลายสิบลูก กว่าจะเจอป้ายโรงเรียน ต่อจากป้ายโรงเรียนก็ยังต้องข้ามเขาไปอีกนับสิบลูก ทราบตอนหลังว่า แต่ก่อนชื่อโรงเรียน "บ้านห้วยแห้ง" แต่สมเด็จย่า เสด็จไปเยี่ยมด้วยเฮลิคอปเตอร์ พระองค์่ท่านจึ้งเปลี่ยนชื่อจาก"ห้วยแห้ง" เป็น "เนินพยอม" เพราะแต่ก่อนมีต้นพยอมเยอะอยู่เหมือนกันค่ะ
ขอบคุณครับ วอญ่า
ผมว่าเป็นต้นไม้ที่มีเสน่ห์นะครับ
ขอบคุณครับพี่อิง
ชื่อโรงเรียนเก่าผม ไพเราะที่สุดเลยครับ
จำได้ขึ้นใจเลย
ขอรักพะยอมด้วยคน เหมือนท่านวอญ่าค่ะ
เมื่อสองปีก่อน หลานมาขอพรไปเป็นครู ก็บอกว่าเป็นครูอย่าให้อายหมา
เห็นผอ.เขียนถึงความลำบาก จึงนึกถึงบันทึกนี้ขึ้นมา (http://www.gotoknow.org/dashboard/home#/posts/353034/edit)
ชอบมากค่ะ... ทั้งต้นไม้และชีวิตที่งดงาม
ขอบคุณครับ คุณBright
ขอบคุณ ท่านดร.พจนา
ทั้งบ้านและโรงเรียน ณ วันนี้ ต้นไม้เยอะมาก มีแต่ปลูก ไม่มีตัด
ส่วนชีวิต ลำบาก มาตั้งแต่เริ่มต้น เดี๋ยวนี้เจองานยากลำบาก รู้สึกเฉยๆ
แก้ปัญหาและผ่านได้สบาย รู้รสชาติของความทุกข์-ความสุข พอสมควร
มาชื่นชมความทรงจำอันงดงามค่ะท่าน
ขอบคุณครับ
คุณtuknarak
ตอนพะยอมเข้าใจว่าเป้นไม้ที่ออกดอกช้ามากครับ
แต่ออกดอกครั้งหนึ่งเต็มต้นเลย ที่บ้านผอ ออกดอกหรือยังครับ
ต้นประดู่น่าปลูกมากเป็นไม้โตไวมากๆ
ผมชอบปลูกต้นประดู่ ที่โรงเรียนมีหลายต้น
พะยอม ที่บ้านมีต้นเดียว ปลูกเป็นที่ระลึกครับ
ยังไม่เคยออกดอกเลย เขาว่าดอกหอมเย็นชื่นใจ ครับ อ.ขจิต
หวัดดี ท่าน ผอ.คนเก่ง เปลี่ยนรูปประจำตัวบ่อย ๆ จึงจำไม่ค่อยได้ มองหาแต่รูปเดิม ๆ เลยไปเลย
มาอ่ะดิ ยังสงสัยอยู่ว่า ทำไม ผอ.ไม่ค่อยเติมบันทึกใหม่ ๆ เลย....ฮ่วย..!
พะยอมต้นนี้อยู่หน้าอาคารเรียนของคุณมะเดื่อจ้ะ ออกดอกทุกปี ปีไหนอากาศ
หนาวจะออกเต็มต้น ต้นที่บ้านของ ผอ.ยังไม่ออกดอก ก็ดูภาพที่คุณมะเดื่อนำ
มาฝากนี่ไปพลาง ๆ ก่อนละกันเนาะ
อยากกินน้ำมะพร้าวอ่อนจังเลยคะ
เห็นดอกพยอมครั้งแรกเมื่อหลายปีก่อนที่บางลำพู ร้อยเป็นพวง สวยมากค่ะ
ผมเองยังไม่คุ้นดอกพยอมสักเท่าไหร่ครับ เห็นภาพที่คุณมะเดื่อนำมาให้ชม รู้สึกรักมากขึ้น
ต้นพยอมเป็นอย่างนี้นี่เอง
ขอบคุณคุณมะเดื่อที่นำดอกพยอมมาให้ชม
เคยแต่ได้ยินชื่อค่ะพอดีเกิดไม่ทัน ไม้หมดป่าไปก่อน
ว่าแต่ว่า.....แล้วเจอแม่พยอมที่โรงเรียนไหนล่ะคะ?
เป็นกำลังใจให้อาจารย์นะครับ
..
อีกหน่อยเค้าคงออกดอก ให้อาจารย์ชื่นใจ จะรอชมวันนั้นนะครับ
ชอบจัง
"แล้วเจอแม่พยอมที่โรงเรียนไหนล่ะคะ?
สวนร่มรื่นมากค่ะท่านอาจารย์
กว่าจะมาเป็นแบบนี้ใช้เวลานานร่วมสิบปี
บางอย่างก็สร้างได้เพราะเวลานะคะ
คงต้องเริ่มปลูกต้นไม้ที่บ้านบ้างแล้วค่ะ กว่าจะโตได้หลายปีทีเดียว
ผมมีที่ดินแถบอีสานกว่า ๒๐ ไร่ ให้เขาทำนา เขาก็ใส่สารเคมีเต็มหมด ตอนนี้บอกยกเลิก ไม่ให้เช่าแล้ว ไปลงต้นไม้ไว้ กะปลูกป่าให้แผ่นดิน ตอนนี้มีต้นมะม่วงหิมพานต์มากกว่า ๓๐ ต้น อายุเกือบ ๑๐ ปี ต้นใหญ่มาก ผมไม่เคยกินผลเลย เอาไว้ให้นกกาอาศัย ไปเที่ยวหน้า จะนำรูปมาฝากคุณปริม ครับ
ดอกพยอมชอบมากเลย
เห็นต้นพยอมของคุณมะเดื่อแล้ว คิดถึงบ้านจัง
อ่านบทความนี้แล้ว อยากมีสวนร่มรื่นแบบนี้จัง...เดี๋ยวน้องนำเพชรต้องรีบกลับไปปลูกที่บ้านบ้างแล้วค่ะ..เดี๋ยวไม่ทันน้องโต
ตามมาชอบดอกพยอมมมมมมม ที่บานนนนนนนนนน สะพรั่งสวยมากของคุณมะเดื่อค่ะ
ชื่นชมท่าน ผอ. มากค่ะ ตรงที่วัดใจกับควายนี่แหล่ะค่ะ ยามที่เราประทับใจอะไร เราก็อยากมีไว้กับตัวเองตลอดไป การมีความหลังมันก็ดีแบบนี้เองนะคะ ทำให้ต้นไม้ที่เราปลูกมีประวัติศาสตร์ น่าชื่นชม และเล่าเรื่องให้ลูกหลานได้อีกด้วยค่ะ อย่างน้อยเขาจะได้ช่วยปลูก ช่วยดูแลแทนเราต่อไปด้วยนะคะ
ขอบคุณที่อ่านบทความนะครับ
ปลูกไว้ ๑ ต้น
อ่านแล้วเห็นภาพเลย เพราะเป็นเด็กอิสาน ลูกหลานครูโรงเรียนประชาบาล ห่างไกลและกันดาร พ่อเป็นครูที่ต้องอดทนกับการเดินทางไปโรงเรียนที่กันดารมาก พ่อบอกว่าที่โรงเรียนมีครูอยู่คนเดียว ตอนเช้าเด็ก ๆ จะยืนรออยู่หน้าเสาธง พอเห็นมอเตอร์ไซด์ครูมาก็จะร้องดีใจ พ่อบอกว่ามันหายเหนื่อย เจอเพจนี้เพราะเสริจหาต้นพะยอม จดจำกลิ่นหอมได้ตอนเป็นเด็ก อยากหามาปลูกที่บ้านทางอิสานด้วย