(5) เทียบเคียงระหว่างกฎหมายขัดกันญี่ปุ่นและไทย

เปรียบเทียบกฎหมายญี่ปุ่น-ไทย 

ในเรื่องการสั่งให้บุคคลเป็นคนสาบสูญตามกฎหมายขัดกันของญี่ปุ่นมีปรากฎใน Article 6 ที่กำหนดในเรื่องนี้ไว้ว่า

 "Article 6 (Judicial declaration of disappearance) 

In the case of uncertainty as to whether an alien is alive or dead, a court may adjudicate him to be missing according to Japanese law only insofar as his property in Japan and his legal relations under Japanese Law are concerned." 

Article 6 การประกาศให้คนสาบสูญ

เมื่อไม่สามารถทราบได้แน่ชัดว่าคนต่างด้าวนั้นมีชีวิตอยู่หรือเสียชีวิตแล้วหรือไม่นั้น ให้ศาลสามารถพิจารณาตัดสินให้บุคคลนั้นเป็นบุคคลสาบสูญได้ตามกฎหมายญี่ปุ่น ในเรื่องที่เกี่ยวกับทรัพย์สิน (อสังหาริมทรัพย์) ในประเทศญี่ปุ่นและนิติสัมพันธ์ภายใต้กฎหมายญี่ปุ่น 

และใน พรบ. ขัดกัน ของไทยก็ได้มีกล่าวไว้ในมาตรา 11 ไว้เช่นกันดังนี้

"มาตรา 11 ถ้าคนต่างด้าวในประเทศสยามได้ไปเสียจากภูมิลำเนาและถิ่นที่อยู่ตามเงื่อนไข ซึ่งระบุไว้ในมาตรา 53 และ 54 แห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ การที่ศาลสยามจะสั่งการให้ทำพลางตามที่จำเป็นนั้น ให้เป็นไปตามกฎหมายสยามคำสั่งให้คนต่างด้าวดังกล่าวแล้ว เป็นคนสาบสูญ และผลแห่งคำสั่งนั้นเท่าที่ไม่เกี่ยวกับอสังหาริมทรัพย์ ซึ่งตั้งอยู่ในประเทศสยามก็ให้เป็นไปตามกฎหมายสัญชาติของของคนต่างด้าวนั้น" 

โดยกรณีของการสั่งให้บุคคลใดเป็นคนสาบสูญนั้น เป็นเรื่องที่อยู่ในภาคเฉพาะของกฎหมายขัดกัน ในเรื่องสถานะและความสามารถของบุคคล และในการประกาศให้บุคคลใดเป็นคนสาบสูญนั้น ก็มีค่าเท่ากับเป็นผู้ที่ถือว่าเสียชีวิตโดยผลของกฎหมาย ดังนั้นจึงมีการกล่าวถึงทรัพย์สินของผู้ตายด้วย หรือมรดกนั่นเอง 

โดยระบบกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับมรดกนั้น อาจจะแยกได้เป็น 2 ระบบด้วยกันคือ 

1.       Scission System หรือระบบที่แยกสังหาริมทรัพย์และอสังหาริมทรัพย์ออกจากกัน ภายใต้ระบบนี้มรดกในส่วนสังหาริมทรัพย์จะใช้กฎหมายภูมิลำเนาสุดท้ายของเจ้ามรดก (lex domicile) และในส่วนอสังหาริมทรัพย์จะใช้กฎหมายแห่งถิ่นที่ทรัพย์ตั้งอยู่ (lex situs) เป็นจุดเกาะเกี่ยว ประเทศที่ใช้ระบบนี้ เช่น ประเทศอังกฤษ ออสเตรเลีย และ แคนาดา เป็นต้น

2.       Unitary System หรือระบบเอกภาพเป็นระบบที่ไม่แยกสังหาริมทรัพย์ และอสังหาริมทรัพย์ออกจากกัน ระบบนี้เป็นที่ยอมรับในประเทศภาคพื้นยุโรป ระบบเอกภาพนี้จะใช้กฎหมายส่วนบุคคลบังคับกับกองมรดกของผู้ตาย โดยทั้งสังหาริมทรัพย์และอสังหาริมทรัพย์จะตกอยู่ภายใต้กฎหมายเดียวกัน แต่ระบบนี้ยังแบ่งออกเป็น 2 ประเภทคือ 1) ประเทศที่ใช้กฎหมายสัญชาติของเจ้ามรดก และ 2) กฎหมายภูมิลำเนาสุดท้ายของเจ้ามรดก 

จะเห็นได้ว่ากฎหมายขัดกันของทั้งประเทศญี่ปุ่น และ ประเทศไทย โดยหลักการในการจะสั่งให้คนต่างด้าวในประเทศนั้นเป็นคนสาบสูญนั้นเหมือนกัน คือ ให้ศาลใช้ฎหมายของประเทศตนเองในการตัดสิน แต่จะเห็นได้ถึงความแตกต่าง คือ กฎหมายไทยได้มีการแยกการใช้กฎหมายบังคับในส่วนของกองมรดกของผู้ที่ถูกสั่งให้เป็นคนสาบสูญเอาไว้ เนื่องจากระบบกฎหมายไทยในส่วนที่เกี่ยวข้องกับมรดก เป็นระบบที่แยกสังหาริมทรัพย์และอสังหาริมทรัพย์ออกจากกัน (Scission System) ดังนั้น วรรค 2 ของมาตรา 11 จึงกำหนดให้ผลแห่งคำสั่งให้เป็นคนต่างด้าวให้เป็นไปตามกฎหมายสัญชาติของของคนต่างด้าวนั้น ไม่รวมถึงอสังหาริมทรัพย์ที่ตั้งอยู่ในประเทศสยาม เนื่องจากอสังหาริมทรัพย์ที่ตั้งอยู่ในประเทศสยามต้องเป็นไปตามกฎหมายสยามนั่นเอง ตามที่ปรากฎในมาตรา 37 และ 38 ของ พ.ร.บ. ว่าด้วยการขัดกันแห่งกฎหมาย พ.ศ. 2481 ที่ว่า“มาตรา 37 กำหนดให้มรดกเท่าที่เกี่ยวกับอสังหาริมทรัพย์ให้เป็นไปตามกฎหมายแห่งถิ่นที่ทรัพย์นั้นตั้งอยู่ มาตรา 38 ในส่วนที่เกี่ยวกับสังหาริมทรัพย์ มรดกโดยสิทธิโดยธรรม หรือ โดยพินัยกรรม ให้เป็นไปตามกฎหมายภูมิลำเนาของเจ้ามรดกในขณะที่เจ้ามรดกถึงแก่ความตาย” 

ในขณะที่ประเทศญี่ปุ่นเป็นประเทศที่ใช่ระบบ Unitary System ดังจะเห็นได้จาก Article 26 ที่ว่า 

"Article 26 Succession

Succession shall be governed by the law of the Country of which the ancestor was a national"

Article 6 มรดกการจัดการมรดก ให้อยู่ภายใต้กฎหมายขอลประเทศที่เจ้ามรดกมีสัญชาติของประเทศนั้น 

ซึ่งจะเห็นได้ว่าระบบกฎหมายมรดกของประเทศญี่ปุ่นนั้นเป็นระบบเอกภาพที่ใช้กฎหมายสัญชาติของเจ้ามรดกบังคับแก่ทรัพย์สินทั้งหมดของเจ้ามรดกนั่นเอง

---