ตัวอย่างแผนการเรียนรู้เรื่อง สิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติที่น่าเรียนรู้ ภาคผนวก 3 โดย ชาตรี สำราญ

ทรัพยากรธรรมชาติ

                ทรัพยากรธรรมชาติ  คือ  สิ่งทั้งหลายทั้งที่ธรรมชาติสร้างไว้แล้วมนุษย์หยิบฉวยมาใช้ประโยชน์ในด้านต่าง ๆ  เพื่อการดำรงชีพของมนุษย์  เช่น  ดิน   น้ำ   ป่าไม้   ภูเขา  ทุ่งหญ้า   สัตว์ป่า   แร่ธาตุ  อากาศ  สถานที่นันทนาการและมนุษยชาติ

                มีการจัดหมวดหมู่ทรัพยากรธรรมชาติไว้  3  กลุ่มได้แก่

                1.  ทรัพยากรธรรมชาติที่ใช้ไม่หมด    ซึ่งเป็นทรัพยากร ธรรมชาติที่มีปริมาณมากเกินความต้องการที่มนุษย์เราจะนำมาใช้ประโยชน์  แต่ถ้าหากนำใช้ผิดวิธีหรือขาดการบำรุงรักษาแล้ว  คุณภาพของทรัพยากรธรรมชาตินั้น อาจเปลี่ยนแปลงไป  ส่งผลให้คุณสมบัติไม่เหมาะสมที่จะนำมาใช้อีก คือ

1.1  อากาศ   เป็นทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่มากมาย  ทุกหนทุกแห่ง   และเป็นทรัพยากรธรรมชาติที่มีคุณค่าต่อชีวิตมนุษย์และมีความสำคัญต่อพืช   สัตว์และดินด้วย

1.2  น้ำในอุทกวัฎจักร   ซึ่งประกอบด้วยน้ำผิวดิน  น้ำใต้ดิน  ความชื้นในบรรยากาศ  และน้ำที่อยู่ในรูปของน้ำแข็ง  ซึ่งน้ำเหล่านี้จะมีการสับเปลี่ยนหมุนเวียนสถานะอยู่ตลอดเวลา  โดยอาศัยพลังงานความร้อนจากดวงอาทิตย์

 2.   ทรัพยากรธรรมชาติที่สามารถบำรุงรักษาให้คงสภาพอยู่ได้    ทรัพยากรเหล่านี้จะมีอยู่กระจัดกระจายทั่วไปบนพื้นโลก  ได้แก่  ดิน   ป่าไม้   ทุ่งหญ้า   สัตว์ป่าและพลังงานมนุษย์

2.1  ดิน    เป็นทรัพยากรธรรมชาติที่มีความผูกพันกับวิถีชีวิตมนุษย์มาก  ตั้งแต่การปลูกบ้านที่อยู่อาศัย  ปลูกพืชผักสำหรับกินเป็นอาหาร  และยารักษาโรค  ตลอดจนผลิตเป็นเครื่องนุ่งห่ม  แม้ดินจะมีมากในทุก ๆ ส่วนพื้นโลก แต่ทว่าถ้ามนุษย์ใช้ดินให้เป็นประโยชน์ไม่เป็น  นานไปดินก็จะหมดสิ้น  คุณภาพไม่เหมาะสมกับการใช้ประโยชน์ได้  แต่ถ้ารู้จักใช้รู้จักบำรุงรักษาดินก็จะมีคุณภาพยืนนาน

2.2   ป่าไม้   จัดเป็นทรัพยากรธรรมชาติที่สามารถบำรุงรักษาให้คงสภาพอยู่ได้ยืนนาน  ถ้ารู้จักนำมาใช้ประโยชน์และรู้วิธีการบำรุงรักษา

2.3      ทุ่งหญ้า   เป็นทรัพยากรธรรมชาติอีกอย่างหนึ่งที่มีลักษณะใกล้เคียงกับป่าไม้  ทุ่งหญ้าเป็นทรัพยากรที่สำคัญสำหรับมนุษย์และสัตว์  เราต้องเรียนรู้วิธีการใช้และบำรุงรักษาทุ่งหญ้าให้คงสภาพยืนนานให้ได้

 2.4  สัตว์ป่า   เดิมทีสัตว์ป่าเคยมีอยู่มากมาย  แต่ปัจจุบันนี้ร่อยหรอลงไปจนกระทั่งสัตว์ป่าบางชนิดสูญพันธุ์

และบางชนิดใกล้จะสูญพันธุ์ไปแล้ว   ซึ่งเกิดจากการกระทำของมนุษย์ที่

1)      นำอาวุธทันสมัยไปล่าสัตว์ป่า

2)      ป่าไม้ถูกทำลาย  ทำให้ถิ่นที่อยู่ของสัตว์ป่าถูกทำลายไปด้วย

2.5  พลังงานมนุษย์    ตามปกติแล้วมนุษย์จัดเป็นทรัพยากรธรรมชาติ  ถ้าหากมองในแง่มนุษย์เกิดขึ้นมาเองตามธรรมชาติและอีกมุมมองหนึ่งมนุษย์เป็นทรัพยากรทางวัฒนธรรมก็ได้   มนุษย์เป็นทรัพยากรที่มนุษย์ด้วยกันนำมาใช้ประโยชน์ในการดำเนินชีวิตโดยการพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน   มนุษย์ใช้พลังความคิดคือพลังงานสมอง  และใช้พลังงานกล้ามเนื้อมาก ๆ  ทำให้เกิดการเหนื่อยล้า  อ่อนเพลีย  มนุษย์ต้องบำรุงทั้งกายและใจด้วยอาหารและการพักผ่อนอย่างพอเพียง  และรวมถึงการทำสมาธิ  พลังงานมนุษย์ก็สามารถนำมาใช้ได้อีก

 3.  ทรัพยากรธรรมชาติสิ้นเปลือง   เป็นทรัพยากรธรรมชาติที่นำมาใช้แล้วหมดเปลืองไป  ไม่สามารถนำมาดัดแปลงหรือบูรณะเพื่อนำมาใช้อีกได้ เช่น  แร่ธาตุ  และทิวทัศน์ที่สวยงาม

3.1  แร่ธาตุ   เป็นทรัพยากรธรรมชาติที่มนุษย์ขุดขึ้นมาใช้ประโยชน์  เช่น  พวกแร่เหล็ก   อลูมิเนียม  ทองแดง  เงินและทองคำ  แร่ธาตุเหล่านี้ใช้ไปแล้วนาน ๆ   เข้าก็จะหมดไป

3.2  ทิวทัศน์ที่สวยงาม   สิ่งนี้เป็นมรดกทาง     ธรรมชาติที่สร้างไว้ให้มนุษย์  ซึ่งมีอยู่ไม่มากมายนัก  เช่น  หาดทราย  ชายทะเล   ถ้ำ   น้ำตก   หรือแหล่งน้ำ  ถ้ามนุษย์ใช้แบบไม่อนุรักษ์  ไม่บำรุงรักษา  ก็จะทำให้เสื่อมโทรมสิ้นค่าไปได้

 

ประโยชน์ของทรัพยากรธรรมชาติ

                ทรัพยากรธรรมชาติมีความสำคัญต่อชีวิตมนุษย์และประเทศชาติ  ประเทศใดที่มีทรัพยากรธรรมชาติอุดมสมบูรณ์ทั้งในด้านปริมาณและคุณภาพ  ประเทศและมนุษย์ในประเทศนั้นจะสามารถอาศัยทรัพยากรธรรมชาติในด้านต่าง ๆ   ได้  คือ        

                1.  ใช้ประโยชน์ในการดำรงชีวิตโดยตรง  คือ  นำวัตถุดิบ ต่าง ๆ เช่น  พืช  สัตว์   ดิน    น้ำ   มาผลิตเป็นอาหาร  เครื่องนุ่งห่ม  ยารักษาโรค   ที่อยู่อาศัยและนันทนาการ

                2.  ใช้ประโยชน์เครื่องมือเครื่องใช้   มนุษย์นำทรัพยากร ธรรมชาติในสภาพวัตถุดิบหรือวัตถุสำเร็จรูป  มาประดิษฐ์ใช้เป็นเครื่องผ่อนแรง   เครื่องจักร เครื่องยนต์  ตลอดจนสิ่งอำนวยความสะดวกสบายต่าง ๆ   สิ่งต่าง ๆ เหล่านี้  เป็นปัจจัยสำคัญในการดำเนินงานด้านเศรษฐกิจ  ทั้งในขั้นการผลิตและกระจายผลผลิต

                3.  เป็นปัจจัยสำคัญในการรักษาดุลทางธรรมชาติให้คงอยู่อย่างเหมาะสม  เนื่องจากสิ่งแวดล้อมทั้งหลายมีความสัมพันธ์กันอย่างใกล้ชิด   ดังนั้นการเกิดขึ้น  การดำรงอยู่  และการเปลี่ยนแปลงผุพังทำลายไปตามกฎของธรรมชาตินั้นจะต้องอาศัยสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมและระยะเวลา  กระบวนการทางธรรมชาติในการสร้างสิ่งใหม่ให้เกิดขึ้นและทำลายบางสิ่งบางอย่างให้ลดจำนวนลงไป  ซึ่งก็เป็นไปตามกฎของธรรมชาติที่ทุกอย่างย่อมมีการเกิดขึ้นและสลายไป  นั่นคือ ธรรมชาติย่อมสร้างธรรมชาติและทำลายธรรมชาติ  เพื่อให้เกิดความเป็นธรรมชาติที่สมดุลกัน

   

ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม             

เมื่อเราพูดคำว่า  ทรัพยากรธรรมชาติ และคำว่า สิ่งแวดล้อม  ฟังแล้วคำสองคำนี้มีความคล้ายคลึงกันจนทำให้เกิดความสับสนได้  แต่ถ้าพิจารณาให้ดี  ก็จะเห็นความแตกต่างกัน คือ

                1.  คล้ายคลึงกัน  ในแง่ที่ต่างก็เกิดขึ้นตามธรรมชาติทั้งทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม  ซึ่งล้วนแล้วต่างให้ประโยชน์ต่อมนุษย์เช่นกัน มนุษย์นำทรัพยากรธรรมชาติมาใช้ประโยชน์      ในด้านต่าง ๆ  แล้วมนุษย์ก็เรียก ทรัพยากรธรรมชาตินั้นว่า “สิ่ง   แวดล้อม”  นี่คือความคล้ายคลึงของคำว่า ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม  แต่ถ้ามองให้ลึก ๆ  แล้วจะเห็นว่า  ทรัพยากรธรรมชาติเป็นส่วนหนึ่งของสิ่งแวดล้อม

                2.  แตกต่างกัน  ตรงที่ทรัพยากรธรรมชาตินั้นเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ  ส่วนสิ่งแวดล้อมนั้นมีทั้งสิ่งที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติและสิ่งที่มนุษย์เป็นผู้สร้างขึ้นโดยอาศัยทรัพยากรธรรมชาติ ถ้าไม่มีทรัพยากรธรรมชาติแล้ว  มนุษย์ก็ไม่สามารถสร้างสิ่งแวดล้อมขึ้นมาใช้ได้