๑๐๐.ภูมิศาสตร์สังคมและสุขภาวะชีวิตการเดินทาง

ในความโชคไม่ดี กลายเป็นโชคดีและไม่ดีปะปนกัน : ผมเดินทางด้วยรถทัวร์ แรมทางหนึ่งคืน จากนั้นก็ไปต่อรถไฟจากปากน้ำโพไปอำเภอชุมแสง รถทุกขบวนช้ากว่ากำหนดการเดิมขบวนละหลายชั่วโมง สาเหตุส่วนหนึ่งก็เนื่องจากในวันเดียวกันที่ผมเดินทางในวันแรก ซึ่งแต่เดิมตั้งใจว่าจะไปหัวลำโพงและเดินทางด้วยรถไฟนั้น เป็นวันที่ได้เกิดอุบัติเหตุขบวนรถไฟบรรทุกน้ำมันพลิกคว่ำอยู่แถวลพบุรี หลังจากนั้น แม้ต้องใช้เวลาแก้ไขไปกว่า ๘ ชั่วโมงจนสามารถจัดการเดินรถได้อีกครั้งแล้ว แต่ก็ทำให้รถไฟทุกขบวนเปลี่ยนกำหนดเวลาและเดินรถช้ากว่าเวลาเดิมทุกขบวนจนถึงวันถัดมา ซึ่งเป็นวันรุ่งขึ้นหลังจากที่ผมได้พักคืนหนึ่งแล้วที่นครสวรรค์และจะต้องขึ้นรถไฟไปต่อรถเมล์ที่ชุมแสงไปหนองบัว

แต่เดิมที่คิดว่าโชคไม่ดีที่จองตั๋วเดินทางโดยรถไฟไม่ได้ ก็เลยกลายเป็นความโชคดีไป เพราะหากเดินทางได้โดยรถไฟก็คงต้องติดอยู่บนรถไฟกว่าจะเดินทางต่อได้อีกก็คงรอข้ามวันข้ามคืนเหมือนกัน แต่หลังจากกลายเป็นโชคดีไปแล้ว เมื่อผมเรียกรถไปสถานีรถไฟนครสวรรค์เพื่อเดินทางไปยังชุมแสง ก็ต้องไปนั่งรอรถไฟซึ่งช้าไปจากกำหนดเดิมทุกขบวน ซึ่งก็ได้รับผลกระทบจากการที่ต้องไปต่อรถไฟอยู่ดี ผมจึงต้องใช้เวลาอีกวันเต็มๆเพื่อเดินทางจากนครสวรรค์ไปชุมแสงและหนองบัว จากปรกติจะใช้เวลาเพียงไม่กี่ชั่วโมงเท่านั้น จึงต้องถือว่าสิ่งที่เกิดขึ้นเป็นทั้งความโชคดีและไม่ดี

มองลอดหน้าต่างรถออกไป เป็นเพิงร้านค้าขายข้าวตามสั่งข้างท่ารถเมล์ชุมแสง-หนองบัว หลังจากสั่งผัดกระเพราคลุกโปะไข่ดาวกินอย่างเอร็ดอร่อยแล้ว  แม่ค้าเจ้าของร้านก็มีน้ำใจเอื้อเฟื้อให้ผมได้นั่งรอรถเมล์จากบ่ายโมงกว่าจนห้าโมงเย็น แดดแรงจ้าและสังกะสีแผ่ไอร้อนอย่างกับเตาอบ แต่ก็กลับมีความสุขใจไปกับความเอื้อเฟื้อของชาวบ้าน จึงได้นั่งทำงานด้วยความเย็นชุ่มชื่นใจจนลืมความร้อนจากแดดและลมแล้งไปสิ้น

สำนักงานทุกที่ ทุกเวลา ทุกภารกิจที่ทำไปพร้อมกันกับทุกองค์กร

การต้องนั่งรอคอยในแทบทุกที่ก็เป็นการดีสำหรับได้นั่งทำงานและประสานงานต่างๆไปด้วยได้ดีเหมือนกัน ระหว่างอยู่ที่สถานีรถไฟนครสวรรค์ ผมก็สามารถทำงานทางไกลผ่านอีเมล์และสื่อออนไลน์กับทีมจัดสัมมนาพัฒนางานชุมชนสัมพันธ์ของการไฟฟ้าฝ่ายผลิต ออกแบบไปตามข้อมูลสำหรับการคิดแล้วยกร่างกระบวนการ ส่งให้คณะทำงานที่รับผิดชอบพิจารณาดำเนินการกันต่อไปเพื่อที่จะไปร่วมกันจัดงานสัมมนาบุคคลากรที่จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ในเดือนพฤษภาคมที่จะถึงนี้โดยผมและทีมที่ชักชวนกันได้จะไปเป็นวิทยากรให้

หลังจากเดินทางจากนครสวรรค์ถึงชุมแสงและต้องนั่งรอรถเมล์ชุมแสง-หนองบัวอีก ผมก็นั่งประสานงานกับหลักสูตรเทคโนโลยีบัณฑิต สาขาเวชนิทัศน์และเทคโนโลยีการศึกษาทางการแพทย์ ของคณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น เพื่อช่วยกันออกแบบกระบวนการประชุมเชิงปฏิบัติการเสริมศักยภาพและถอดบทเรียนจากประสบการณ์ของเครือข่ายนักเวชนิทัศน์และคนทำงานด้านเทคโนโลยีการศึกษาทางการแพทย์และสาธารณสุขในภาคอีสาน ทางด้านบทบาทของศิลปะกับงานสุขภาพและการพัฒนากระบวนการทางการศึกษาเรียนรู้ทางสุขภาพ

หลังจากออกแบบและยกร่างกระบวนการเสร็จแล้วก็ส่งทางอีเมล์และประสานงานกันเพื่อจัดโครงการประชุมเชิงปฏิบัติการนี้ขึ้นในเดือนกรกฎาคม ๒๕๕๕ ขณะเดียวกัน ก็ติดตามดูความคืบหน้าและเตรียมสอบให้กับการสอบป้องกันวิทยานิพนธ์ของนักศึกษาระดับปริญญาเอก ๑ เรื่อง และโทอีก ๒ เรื่องในเดือนหน้าของมหาวิทยาลัยมหิดล มหาวิทยาลัยราชภัฎพระนคร และมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่

ระหว่างที่ต้องนั่งรอคอยรถตามแหล่งที่จะต้องรอรถแต่ละครั้ง เมื่อมานั่งพิจารณาดูไปด้วย ก็ให้รู้สึกดีไปด้วยเหมือนกันว่า ในความเป็นจริงแล้ว กลับเป็นช่วงเวลาสำหรับการได้นั่งทำงานเชิงความคิดและติดต่อประสานงานได้หลายงาน อีกทั้งข้ามภารกิจที่ต้องทำกับต่างองค์กร และข้ามภูมิภาค ลงตัว รวดเร็ว สื่อสารกันได้ชัดเจนไม่น้อยไปกว่าการนั่งหารือและประสานความร่วมมือกันในห้องประชุมหรือผ่านสำนักงานอย่างเป็นทางการเหมือนกัน

ท่ารถเงียบเหงา สะอาดสะอ้าน ผู้คนค่อยเดินมานั่งรอรถอย่างประปราย
กระทั่งที่สุดก็เกือบเต็มคันรถซึ่งมีที่นั่งประมาณ ๔๐-๕๐ ที่นั่งเหมือนกัน

นางกวักและแม่ย่านางประจำรถ มีการถวายทั้งพวงมาลัยดอกไม้ น้ำหวาน และกาแฟเย็น ด้านหน้ารถมีทั้งทีวี เครื่องเล่นเพลง พัดลม และพัดลมดูดอากาศบนหลังคารถเหนือศีรษะ แต่ทั้งหมดใช้การไม่ได้ ช่องเครื่องเล่นเพลงและวิดีโอกลายเป็นที่เก็บของ พัดลม ทีวี และช่องดูดอากาศ ต่างผุพัง มีชิ้นส่วนห้อยต่องแต่ง พนักงานขับกับภรรยา เป็นทั้งคนเรียกผู้โดยสาร กระเป๋าเดินเก็บค่าโดยสาร จัดที่นั่ง พอเสร็จแล้วก็ไปนั่งเป็นคนขับ

ในที่สุด หลังจากนั่งรอรถเมล์ด้วยกันจากบ่ายโมงกว่า รถเมล์เที่ยวมาราธอนจากชุมแสง-หนองบัวก็ออกเดินทางเมื่อเกือบ ๖ โมงเย็น ไปถึงบ้านเมื่อพลบค่ำก่อนสองทุ่ม เดินคุยกับพระ ญาติพี่น้อง ถามไถ่สารทุกข์สุกดิบ รวมทั้งเรื่องการช่วยกันริเริ่มจัดการงานรำวงย้อนยุคและงานมหรสพประจำปีของวัดเพื่อระดมทุนทำธรรมสังเวชศาลา แล้วก็กินข้าวกับดอกแคนา จิ้มน้ำพริกปลาย่าง จากฝีมือของแม่

เป็นการเดินทางระหกระเหินอีกครั้งหนึ่งที่ราวกับการได้ไปท่องเที่ยวตามป่าเขาและที่ห่างไกล สนุก ประทับใจ และได้ความคิดดีๆหลายอย่างไปด้วย.

[นงนาท สนธิสุวรรณ]

ได้บรรยากาศแบบชนบทดั้งเดิมที่ผู้คนไม่เร่งรีบ..สุขสงบพอมีพอกินเช่นนี้..สะท้อนมุมมองดีๆของผู้กลับไปเยือนถิ่นบ้านเกิดอย่างมีความสุขนะคะ..

[วิรัตน์ คำศรีจันทร์]

สวัสดีครับพี่ใหญ่ครับ

                         

ดูภาพนี้แล้วได้ภาพสะท้อนสิ่งต่างๆของวิถีชีวิตชนบทตามท้องถิ่นต่างๆของสังคมไทยได้ดีเหมือนกันนะครับ สังกะสีขึ้นสนิมแดงๆ รั่วจนกลางคืนก็มองเห็นอย่างกับเป็นหมู่ดาวบนท้องฟ้า พอฝนตกทั้งหนวกหูและต้องวิ่งเอาขัน กะลา กาละมัง กระป๋อง ไปรองน้ำที่รั่วมาจากหลังคา พอแดดเปรี้ยงหน้าร้อน ก็ผ่านความร้อนและกักให้อบอ้าวอย่างกับอบขนมหม้อแกง และที่หน้าต่างรถเมล์นั้น ดูวิธีผูกเชือกแขวนซ่อมขอบหน้าต่างข้างรถกันไปตามบุญตามกรรมสิครับ ช่างเท่ดีจริงๆ ดูแล้วก็เหมือนได้สัมผัสกับความเป็นชีวิตจิตใจของผู้คนที่รายรอบไปด้วยเลยนะครับ

[ขจิต ฝอยทอง]

อาจารย์ผมไม่ค่อยได้เห็นรถแบบนี้นานมาแล้ว ช่วงหลังเขาเปลี่ยนเป้นรถสีฟ้าเกือบหมด คิดถึงสมัยเด็กๆครับ

[วิรัตน์ คำศรีจันทร์]

สวัสดีครับอาจารย์ดร.ขจิตครับ

มองดูรอบข้างจากรถและการเดินทาง ก็เห็นภาพความประทับใจของสังคม แล้วก็เห็นความเปลี่ยนแปลง ที่บอกเล่าสภาพสังคมโดยรอบได้เหมือนกันนะครับอาจารย์ อย่างรถแบบนี้กับอีกไม่นานก็คงจะถูกรถสีแบบหัวทู่ๆเข้ามาแทนนี้นี่ ก็ให้บรรยากาศและความมีชีวิตจิตใจอีกแบบเลยนะครับ อาจารย์ดูของบูชานางกวักและแม่ย่านางสิ มีกาแฟสดด้วย สงสัยเพราะผู้โดยสารไม่ค่อยมี นางกวักเลยต้องเมื่อย อดตาหลับขับตานอน อ่อนล้า เลยต้องให้ความกระชุ่มกระชวยด้วยกาแฟสด

ภาพอย่างนี้ในอนาคตก็คงหายไป แล้วก็คงเข้ามาแทนที่ด้วยภาพดาราต่างประเทศที่อยู่ในกระแสนิยมของสื่อ รวมทั้งตรงที่ของนางกวักต่อไปก็คงเป็นตุ๊กตาคี๊กขุเข้ามาแทน ดูและอ่านไปด้วยดีๆนี่ สิ่งเหล่านี้ก็สามารถบอกเล่าการเปลี่ยนแปลงของสังคมให้เราได้อยู่อย่างเข้าใจสภาพต่างๆได้หลายอย่างเลยนะครับ