โรงเรียนของหนู : อนาคตทางการศึกษาของเด็กในพม่า

คราวนี้.. ผมไปอ่านเรื่องจากปกของ สาละวินโพสต์ ฉบับที่ 28 มันสะท้อนให้เห็นอะไรได้หลายๆ อย่างดี จึงอยากนำมาเสนอให้เพื่อนๆ ได้อ่านด้วย อย่างน้อยในขณะที่การศึกษาบ้านเราล้ำหน้าประเทศเพื่อนบ้านอยู่ แต่เยาวชนของเรากำลังถูกครอบงำจากกระแสวัตถุนิยม บริโภคนิยม จนดูน่ากลัว... การศึกษาน่าจะช่วยเยาวชนของเราได้บ้าง

วินโก่อู เด็กชายพม่าวัย 11 ปีบอกถึงเหตุผลที่ตั้งใจเรียนให้ฟังเมื่อครั้ง ผู้เขียนเดินทางไปไหว้เจดีย์ไจ้ก์ทีโยหรือพระธาตุอินทร์แขวนที่รัฐมอญ ประเท ศพม่า เมื่อปีที่ผ่านมา ผู้เขียนพบกับวินโก่อูและเพื่อนสนิทอีกสองคนในฐานะลูกหาบแ บกเป้นักท่องเที่ยว วินโก่อูโชคดีกว่าเพื่อนอีกสองคนตรงที่เขามีเงินไปจ่ายค่าเล่าเรียนทุกปี ขณะที่เพื่อนอีกสองคนซึ่งมีอายุไล่เลี่ยกัน คนหนึ่งกำลังเรียนอยู่แค่ชั้นป. 3 เนื่องจากบางปีพ่อแม่ไม่มีเงินจ่ายค่าเทอม อีกคนหนึ่งต้องออกจากโรงเรียนหลังจากจบชั้น ป. 3 เมื่อหลายปีก่อน เพราะพ่อแม่ไม่มีเงินเช่นกัน

แม้รัฐบาลพม่าจะประกาศว่า “ประชาชนทุกคนจะต้องมีสิทธิได้รับการศึกษา” และประเทศพม่ายังได้เข้าร่วมเป็นภาคีอนุสัญญาสิทธิเด็กของสหประชาชาติ ซึ่งมีสาระสำคัญระบุว่า รัฐภาคีจะต้องจัดการศึกษาภาคบังคับระดับประถมศึกษาให้กับเด็กทุกคนได้เรียนโ ดยไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายใดๆ แต่ทว่า ในความเป็นจริง เด็กทุกคนที่เข้าเรียนตั้งแต่ระดับประถมศึกษาต้องเสียค่าใช้จ่ายมากมายไปกว่ าค่าเล่าเรียนปกติ เด็กจำนวนมากต้องเรียน ๆ หยุด ๆ เพื่อช่วยพ่อแม่หาเงิน หรือเลิกเรียนกลางคันเพื่อเข้าสู่ตลาดแรงงาน

หากการศ ึกษาคืออนาคตของเด็ก และเด็กคืออนาคตของชาติ เมื่อเด็กไม่ได้รับการศึกษา แล้วอนาคตของประเทศพม่าจะเป็นอย่างไร ?...นี่เป็นคำถามที่หลายคนเฝ้าวิตกกังวล

รงเรียนของฉัน <hr size="4" noshade="noshade" />

รายงานจ ากยูนิเซฟ (UNICEF) ระบุว่า ในประเทศพม่า เด็กนักเรียนทุก 100 คนในระดับประถมต้นมีเพียง 34 คนเท่านั้นที่เรียนจบชั้นประถม ในจำนวนนี้มีเพียงส่วนน้อยที่เรียนต่อจนจบระ ดับชั้นมัธยมปลาย และในจำนวนที่น้อยลงไปเรื่อย ๆ นี้มีเพียงไม่กี่คนเท่านั้นที่เรียนต่อจนจบมหาวิทยาลัย

ป ัญหาของการออกจากโรงเรียนกลางคันตั้งแต่ระดับประถม นับเป็นปัญหาใหญ่มากที่สุดของระบบการศึกษาในพม่า เนื่องจากเป็นชั้นเรียนพื้นฐานที่สอนให้เด็กอ่านออกเขียนได้ รวมทั้งใช้ศึกษาต่อในอนาคต สาเหตุที่เด็กต้องออกจากโรงเรียน หากมองเผิน ๆ จะพบว่า เนื่องมาจากปัญหาความยากจนของครอบครัวเด็ก แต่หากมองให้ลึกลงไปจะพบว่า ปัญหา “ความยากจน” ของครอบครัวไม่ใช่ “ต้นตอ” ของปัญหาที่ทำให้เด็กไม่ได้ไปโรงเรียน แต่ต้นตอของปัญหามาจากรัฐบาลไม่ได้จัดสรรงบประมาณสนับสนุนการศึกษาขั้นพื้นฐ านอย่างเพียงพอ ทำให้พ่อแม่ผู้ปกครองต้องแบกรับภาระนี้แทน

ข้อมูลจ ากธนาคารโลกระบุว่า ในช่วงปลายทศวรรษ 1990 รัฐบาลพม่าจัดสรรงบให้กับการศึกษาเพียงแค่ร้อยละ 1.2 เท่านั้น ขณะที่ประเทศกำลังพัฒนาอื่น ๆ จัดสรรงบที่ร้อยละ 3.8 และเมื่อคิดเฉลี่ยค่าใช้จ่ายที่รัฐบาลพม่าสนับสนุนให้กับเด็กนักเรียนแล ้วจะพบว่าเป็นจำนวนเพียงแค่ 11 บาทต่อคนต่อปีเท่านั้น

ดังนั้น ค่าใช้จ่ายอื่น ๆ ทางโรงเรียนจะต้องหาเงินสนับสนุนจากผู้ปกครองของเด็กด้วยตนเอง ในกรณีโรงเรียนที่มีชื่อเสียงตามเมืองใหญ่อย่างกรุงย่างกุ้ง โรงเรียนเหล่านี้จะได้รับเงินสนับสนุนจากผู้ปกครองที่มีฐานะดี ซึ่งโดยมากเป็นกลุ่มครอบครัวทหารระดับสูงและนักธุรกิจ แต่ในกรณีโรงเรียนทั่วไป โดยเฉพาะในเขตชนบท ผู้ปกครองส่วนใหญ่มักยากจนไม่สามารถแบกรับค่าใช้จ่ายได้ เด็ก ๆ จึงไม่มีโอกาสได้เรียนหรือได้เรียน ๆ หยุด ๆ แล้วก็เลิกเรียนกลางคันไปโดยปริยาย

รายงานเรื่อง “Education Report 2002” ของกลุ่มนักศึกษาพม่า ABFSU กล่าวถึงค่าใช้จ่ายที่ผู้ปกครองต้องแบกรับว่า เริ่มตั้งแต่ค่าเล่าเรียน ค่าตำราเรียน ค่าคนทำความสะอาดโรงเรียน ค่ากระดาษสอบ ค่าอุปกรณ์กีฬา ค่าสอนพิเศษ และค่าสมาชิกสมาคมเอกภาพแห่งชาติหรือ USDA ซึ่งเป็นองค์กรของภาครัฐผู้ปกครองต้องจ่ายค่าเล่าเรียนให้กับลูก ๆ ทุกครั้ง ที่ลงทะเบียนครั้งแรกจำนวน 3,000 จั๊ต หรือ ประมาณ 120 บาท และจ่าย 500 จั๊ต หรือ 20 บาททุก ๆ เดือนเพื่อเป็นค่าสอนพิเศษ ยิ่งไปกว่านั้น ยังต้องจ่ายค่า “ภาษี” อื่น ๆ เช่น งานเทศกาล ของโรงเรียน ค่าใช้ห้องมัลติมีเดีย ค่าตำราเรียน ดินสอ ปากกา ค่าพัฒนาโรงเรียน ค่ากองทุนสมาคมผู้ปกครอง

ต ัวเลขจากรัฐบาลพม่าระบุว่าในปี 2545 รัฐบาลได้ทุ่มงบ เกือบ 1,300 ล้านบาทสำหรับการศึกษา โดยมีเด็กนักเรียน 8 ล้านคน ทั่วประเทศได้รับการศึกษาในระดับประถม แต่ถึงกระนั้นรัฐบาลก็ยอมรับว่า ยังคงมีเด็กวัยเรียนอีกมากกว่า 3 ล้านคนที่ยังไม่ได้รับการศึกษาเลย ซึ่งหากพิจารณาจากสัดส่วนของผู้เรียนจบชั้นประถมซึ่งยูนิเซพมีข้อมูลว่า เด็ก 1 ใน 3 คนเท่านั้นที่เรียนจบ ระดับประถม เด็กจำนวน 8 ล้านคนที่รัฐบาลอ้างว่ากำลังอยู่ในโรงเรียนจึงมีโอกาสเรียนไม่จบชั้นประถมถึ ง 5 ล้านคน เมื่อรวมกับเด็กที่ไม่ได้รับการศึกษาเลยอีก 3 ล้านคน จึงคาดได้ว่า มีเด็กจำนวนมากกว่า 8 ล้านคนที่เรียนไม่จบชั้นประถม

เมื่อรัฐบาลไม่ได้ทุ่มงบสนับสนุนการศึกษาอย่างเพียงพอ ประกอบกับประชาชนส่วนใหญ่ในพม่ายังยากจน พ่อแม่ที่ไม่มีเงินส่งลูกไปโรงเรียนได้ทุกคนจึงมักเลือกให้ลูกคนโต หรือลูกสาวออกจากโรงเรียน เพราะลูกสาวสามารถช่วยงานได้หลายอย่าง ทั้งงานบ้าน เลี้ยงดูน้อง ๆ และทำงานหาเงิน ทำให้เด็กผู้หญิงกลายเป็นเหยื่อขบวนการค้ามนุษย์ได้ง่าย

มินิ เ ป็นหนึ่งในเด็กผู้หญิงที่ต้องออกจากโรงเรียนตั้งแต่อายุเพียงแค่ 7 ปี เพราะว่าเธอเป็นพี่คนโตของน้องๆ อีก 7 คน พ่อแม่ของเธอทำงานก่อสร้างในกรุงย่างกุ้ง เมื่อน้องชายคนถัดไป เริ่มโตขึ้นจนถึงวัยเข้าเรียน แม่ขอให้เธอออกจากโรงเรียนเพื่อมาช่วยดูแลน้อง ๆ และเปิดโอกาสให้น้องได้เรียนหนังสือบ้าง หลังจาก น้องได้เรียนหนังสือหนึ่งปี เธอก็ได้กลับเข้าเรียนอีกครั้ง โดยที่น้องต้องหยุดเรียนแทน และเธอต้องหยุดเรียนถาวรเมื่ออายุ 13 ปี เพราะพ่อแม่ไม่มีเงินส่งเสียอีกต่อไป โดยเธอต้องสมัครเข้าทำงานในโรงงานเย็บเสื้อผ้าเพื่อเก็บเงินส่งให้น้อง ๆ เร ียนแทน

ผู้ปกครองเด็กนักเรียนจากรัฐชินทางภาคเหนือขอ งพม่ากล่าวว่า “ถึงแม้ว่าจะมีโรงเรียนอยู่ในละแวกบ้านฉันหลายแห่ง แต่หลายคนไม่สามารถส่งลูกไปโรงเรียนได้ เพราะว่ามันแพงมาก ในหมู่บ้านของฉัน เด็กวัยเรียนร้อยละ 80 ไม่ได้ไปโรงเรียน เนื่องจากครูส่วนใหญ่ไม่อยากสอนในเขตชายแดน ทำให้ผู้ปกครองต้องช่วยกันจ่ายเงินพิเศษให้ครูเดือนละ 20,000 จั๊ต หรือ 800 บาท รวมทั้งค่าใช้จ่ายอื่น ๆ ที่เพิ่มขึ้นมา เมื่อพ่อแม่ไม่สามารถจ่ายสิ่งเหล่านี้ได้ เด็กก็ไม่มีโอกาสไปโรงเรียนและต้องไปทำงานในไร่นาหรือหางานทำที่อื่นแทน”

ผู้ปกครองคนหนึ่งบอกเล่าถึงวิธีการระดมเงินทุนของโรงเรียนว่า ในบางครั้ง ทางโรงเรียนจะบังคับให้นักเรียนซื้อดินสอซึ่งมีคำว่า “แจกฟรี” ปรากฏอยู่บนนั้น โดยที่นักเรียนไม่มีโอกาสปฏิเสธได้เลย

อ าจกล่าวได้ว่า ปัญหาการระดมทุนเป็นสิ่งที่สร้างความหนักใจให้กับผู้บริหารโรงเรียนมากที่สุ ด เพราะรัฐบาลมักมีคำสั่งให้โรงเรียนดำเนินกิจกรรมพัฒนาต่าง ๆ โดยไม่ได้ส่งเงินตามมาให้ด้วย บรรดาผู้บริหารโรงเรียนจึงต้องหาทางแก้ปัญหาแบบตามมี ตามเกิด ดังเช่น เมื่อเดือนพฤษภาคมปี 2544 กระทรวงศึกษาได้ประกาศแผนพัฒนาการศึกษาขั้นพื้นฐานภายในระยะเวลา 30 ปี โดยกำหนดให้ผู้บริหารโรงเรียนแต่ละแห่งเก็บเงินจากผู้ปกครองและประชาชนในท้อ งถิ่นมาใช้ในกิจกรรมต่าง ๆ ด้วยตนเอง

นางติ่น อาย ผู้อำนวยการโรงเรียนแห่งหนึ่งให้ข้อมูลว่า ทางโรงเรียนได้รับคำสั่งให้เปิดห้องเรียนมัลติมีเดียภายในหนึ่งปี ขณะที่งบประมาณของโรงเรียนและสมาคมผู้ปกครองมีจำกัด เธอแก้ปัญหาโดยการใช้เงินจากสมาคมผู้ปกครองมาซื้อคอมพิวเตอร์ได้หนึ่งเครื่อ งและเช่าเครื่องคอมฯ ที่เหลือจากบริษัทคอมพิวเตอร์มาใช้เวลา 1 เดือน พอได้เครื่องคอมฯ ครบตามจำนวน จึงเชิญเจ้าหน้าที่ของกระทรวงศึกษามาเข้าร่วมพิธีเปิด หลังจากนั้นอีกหนึ่งเดือนจึงส่งคอมพิวเตอร์คืนบริษัท ซึ่งถือเป็นอันเสร็จภาระหน้าที่ของโรงเรียนในการทำตามนโยบายของรัฐ

เด็กนักเรียนชาวไทยใหญ่จากรัฐฉานเล่าประสบการณ์เกี่ยวกับการจัดซื้อคอมพิวเตอร์ไว้ในบทความเรื่อง “โรงเรียนของฉัน” ซึ่งตีพิมพ์ในสาละวินโพสต์ ฉบับที่ 11 ว่า

“ ฉันยังจำได้ว่าเมื่อฉันเรียนอยู่ระดับ 10 รัฐบาลบอกว่าจะให้เครื่องคอมพิวเตอร์แก่โรงเรียนต่าง ๆ ในทุก ๆ รัฐ และทุกๆ เมือง แต่สิ่งที่แย่มากก็คือนักเรียนต้องจ่ายเงินค่าเครื่องคอมพิวเตอร์เอง ดังนั้น โรงเรียนของฉันจึงทำการรวบรวมเงินจากนักเรียนทุกคนมาจ่ายค่าคอมพิวเตอร์ ซึ่งฉันได้จ่ายเงินค่าคอมพิวเตอร์ไป เมื่อฉันสอบผ่านและจบระดับ 10 แต่เครื่องคอมพิวเตอร์ก็ยังมาไม่ถึงสักที จวบจนหนึ่งปีผ่านไป ก็ยังคงไม่มีวี่แววของเครื่องคอมพิวเตอร์ที่พวกเราช่วยกันจ่ายเงินไป และไม่มีใครรู้ว่าเงินเหล่านั้นหายไปไหนหมด”

นอกจากนี้ เธอยังให้ภาพชีวิตการเรียนหนังสือในโรงเรียนเขตรัฐชนกลุ่มน้อยเอาไว้ว่า

“ ชีวิตในการเป็นนักเรียนของฉันต้องพึ่งพาแต่เทียนไข มีบางครั้งที่รัฐบาลให้พวกเราใช้ไฟฟ้าได้ตั้งแต่ 6 โมงเช้าจนถึง สามทุ่ม ซึ่งเป็นช่วงที่เราสอบ ส่วนช่วงเวลาที่เหลือนอกจากนั้น อย่าหวังเลยว่าจะมีไฟฟ้าใช้ แม้ว่าในเมืองของเราจะมีเครื่องผลิตไฟฟ้าขนาดใหญ่ก็ตาม เพราะไฟฟ้าที่ผลิตได้จะถูกส่งไปยังมัณฑะเลย์ ในห้องเรียนเราต้องคัดลอกสิ่งที่ครูสอนทุกอย่างเพราะเรามีหนังสือเรียนไม่พอ ซึ่งครูไม่สามารถแบ่งหนังสือที่มีแค่ 5 - 6 เล่มให้กับนักเรียนจำนวน 40 คนในห้องเรียนได้ แต่ถึงอย่างนั้นก็เถอะ ฉันก็สามารถเรียนจบระดับ 10 จนได้โดยที่ในชีวิตไม่เคยมีหนังสือเรียนเป็นของตัวเองเลย”

ที่นี่ไม่มีครู <hr size="4" noshade="noshade" />

สิ่งท ี่น่าเศร้ามากที่สุดสำหรับระบบการศึกษาในพม่าก็คือ คุณภาพของครู เพราะคนที่จะมาเป็นครูโดยเฉพาะในระดับประถม ไม่จำเป็นต้องจบการศึกษาจากวิทยาลัยครู และตามระเบียบของกระทรวงศึกษา คนที่จะได้รับการอบรมครูจะต้องผ่านการสอนเป็นเวลา 5 ปี ก่อนที่จะได้รับการเข้าเรียนในวิทยาลัยครูอีก 2 ปี

เหม่ เญง อดีตอาจารย์มหาวิทยาลัยย่างกุ้ง อธิบายถึงวิธีการเป็นครูในพม่าให้ฟังว่า

“ ถ้าคุณเรียนจบชั้นประถมแล้วสามารถอ่านภาษาพม่าออก คุณก็สามารถเป็นครูสอนภาษาพม่าให้กับเด็กชั้นประถมได้ หรือถ้าคุณเก่งเลข คุณก็สามารถเป็นครูสอนเลขได้ โดยที่ไม่จำเป็นต้องเรียนจบวิทยาลัยครู บางคนอาจเรียนไม่จบมัธยม แต่ก็สามารถเป็นครูสอนเด็กประถมต้นได้ เพราะเวลาสมัครครู คุณแค่บอกว่า คุณมีความสามารถในการสอนวิชาอะไรในระดับไหน เท่านี้คุณก็สามารถเป็นครูได้”

แม้การเข้าสู่อาชีพครูจะง่ายดาย แต่ถึงกระนั้นคนที่สนใจเป็นครูก็ยังมีน้อยมากและลาออกไปทำอาชีพอื่นกันเป็นว ่าเล่น เพราะปัญหาใหญ่ของอาชีพครู คือ เงินเดือน ยกตัวอย่างเช่น เงินเดือนครูในโรงเรียนตามเมืองใหญ่อย่างกรุงย่างกุ้งยังอยู่ในระดับที่ต่ำก ว่าครองชีพ คือ ประมาณเดือนละ 5,000 จั๊ต (180 บาท) ขณะที่ข้าวราดแกงจานละ 300 จั๊ต (11 บาท)

สำหรับโ รงเรียนในเขตชนกลุ่มน้อยหรือเขตชายแดน ปัญหาการขาดแคลนครูยิ่งทวีความรุนแรงมากขึ้นไปอีก เพราะนอกจากเงินเดือนครูจะน้อยแล้วยังมีปัญหาเรื่องความปลอดภัย อีกด้วย เนื่องจากหลายพื้นที่เป็นเขตสู้รบระหว่างกองทัพรัฐบาลกับชนกลุ่มน้อย ทั้งครูและเด็กต่างก็ต้องหนีภัยความตาย นอกจากนี้ยังมีปัญหาเรื่องภาษา ซึ่งครูจากส่วนกลางจะพูดภาษาพม่า ขณะที่เด็กนักเรียนหรือชุมชนท้องถิ่นพูดภาษาของตนเอง ดังนั้น จึงเป็นเรื่องยากที่โรงเรียนในเขตชนกลุ่มน้อยจะมีครูจากส่วนกลาง เพียงพอกับจำนวนเด็ก โรงเรียนบางแห่งโดยเฉพาะใกล้เขต
ชายแดน ครูบางคนเดินทางกลับไปรับเงินเดือนในเมืองแล้วไม่กลับมาอีกเลย เนื่องจากค่ารถไปกลับแพงกว่าเงินเดือนที่ได้ ทำให้ชาวบ้านต้องหาคนที่มีความรู้ในหมู่บ้านมาสอนแทน โดยครูเหล่านี้ มักเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ท้องถิ่นซึ่งไม่ถนัดในการใช้ภาษาพม่า แต่จำเป็นต้องสอนเฉพาะภาษาพม่าตามนโยบายของรัฐบาลเท่านั้น

แ ม้ว่าในช่วงสิบปีที่ผ่านมา เขตชนกลุ่มน้อยหลายแห่งจะเงียบสงบจากเสียงปืน เนื่องจากทั้งสองฝ่ายเจรจาหยุดยิงชั่วคราว แต่พื้นที่เหล่านี้ก็ไม่ได้รับการสนับสนุนงบประมาณทางด้านการศึกษาจากรัฐบาล รวมทั้งถูกควบคุมอย่างเข้มงวดหากเปิดโรงเรียน สอนภาษาของตนเอง เช่น ในข้อตกลงหยุดยิงระหว่างพรรคมอญใหม่กับรัฐบาลพม่าเมื่อปี พ.ศ. 2539 พรรคมอญใหม่มีสิทธิเปิดโรงเรียนสอนภาษามอญในเขตหยุดยิง แต่ในเดือนมิถุนายน 2541 รัฐบาลพม่าได้สั่งห้ามโรงเรียนทั้ง 120 แห่ง ไม่ให้มีการเรียนการสอนภาษามอญและอนุญาตให้สอนเฉพาะภาษาพม่า รวมทั้งครูที่สอนภาษามอญยังถูกทหารพม่าจับไปลงโทษอีกด้วย

น อกจากรัฐบาลพม่าจะไม่มีนโยบายสนับสนุนให้ชนกลุ่มน้อยเรียนภาษาของตนเองในโรง เรียน รัฐบาลยังควบคุมเนื้อหาของการเรียนการสอนอย่างเข้มงวด โดยไม่เปิดโอกาสให้กลุ่มชาติพันธุ์อื่น ๆ ได้เรียนรู้ประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมของตนเองในระบบโรงเรียนเลย นอกจากนี้ หนังสือที่เป็นภาษาของกลุ่มชาติพันธุ์จะถูกตรวจสอบเนื้อหาอย่างเข้มงวดกว่าจ ะได้ตีพิมพ์เผยแพร่ ทำให้องค์ความรู้ของกลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ที่มิใช่พม่าค่อย ๆ สูญหายไปจากสังคมของกลุ่มชาติพันธุ์ทีละน้อย

ป ัจจุบัน โรงเรียนที่สามารถเปิดสอนภาษากลุ่มชาติพันธุ์ได้ คือ โรงเรียนที่อยู่นอกอาณาเขตควบคุมของรัฐบาลพม่า เช่น โรงเรียนบนดอยไตแลง ซึ่งอยู่ภายใต้การควบคุมของกองกำลังไทยใหญ่ เอส เอส เอ เปิดสอนตั้งแต่ชั้นประถมจนถึงมัธยม 3 เด็ก ๆ ไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายใด ๆ ในการเรียน รวมทั้ง ค่าอาหารกลางวัน โดยงบประมาณทั้งหมดอยู่ภายใต้การดำเนินการของกองทัพไทยใหญ่ ซึ่งยังคงประสบปัญหางบประมาณไม่เพียงพอกับจำนวนเด็กที่เพิ่มมากขึ้นทุกปีเช่ นกัน

การศึกษาเพื่ออนาคต <hr size="4" noshade="noshade" /> หากก ารศึกษาคือการสร้างอนาคตของชาติ แต่ระบบการศึกษาในประเทศพม่ายังล้มเหลวดังเช่นที่กล่าวมา อนาคตของประเทศพม่าจึงเป็นสิ่งที่น่าวิตกกังวลเป็นอย่างยิ่ง ด้วยเหตุนี้ ปัจจุบันองค์กรระหว่างประเทศหลายองค์กรจึงหันมาสนับสนุนการศึกษาให้กับประชา ชนจากประเทศพม่าในรูปแบบต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นการอบรมหลักสูตรเฉพาะเป็นเวลา 3 เดือน 6 เดือน หรือ 1 ปี เช่น หลักสูตรอบรมคอมพิวเตอร์ ภาษาอังกฤษ สิทธิ-มนุษยชน สิ่งแวดล้อม สุขภาพ หรือ การส่งคนไปฝึกงานตามหน่วยงานต่าง ๆ ที่มีความรู้เฉพาะด้าน เช่น หน่วยงานด้านสื่อ หน่วยงานด้านการเกษตร หรือหน่วยงานด้านสิทธิ เป็นต้น

การศึกษาเหล่านี้ทำให้เยาวชนจากประเทศพม่าเริ่มมีทางเลือก ของชีวิตมากกว่าการเดินทางออกนอกประเทศเพื่อมาเป็นแรงงานต่างด้าวในประเทศเพ ื่อนบ้าน ปัจจุบัน มีเยาวชนจำนวนไม่น้อยที่จบหลักสูตรอบรมดังกล่าวแล้วตัดสินใจกลับไปทำงานพัฒน าท้องถิ่นของตนเอง รวมทั้งเป็นครูผู้ถ่ายทอดความรู้ ที่ได้รับสู่ประชาชนท้องถิ่นที่ไม่มีโอกาสได้เรียนด้วยเช่นกัน

แ ม้ว่าโอกาสทางการศึกษาของคนส่วนใหญ่ในพม่าจะยังมีอยู่น้อย แต่หากนานาประเทศเห็นความสำคัญ พยายามส่งเสริมให้เยาวชนเหล่านี้ได้มีความรู้มากขึ้นไม่ว่าจะโดยหนทางใดก็ตา ม การศึกษาเหล่านี้ก็จะกลายเป็น
รากฐานของสังคมพม่าที่มีคุณภาพต่อไปอย่างแน่นอน

ที่มา http://www.salweennews.org/cover%20sp%2028.html