วงปี่พาทย์เสภา

เครื่องดนตรีวงปี่พาทย์เสภา

วงปี่พาทย์เสภา
เป็นวงปี่พาทย์ชนิดหนึ่งที่เกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๒ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ตามหลักฐานคำกลอนที่ว่า

เมื่อครั้งจอมนรินทร์แผ่นดับลับ
เสภาขยับหามีดนตรีไม่
ครั้นมาถึงสมัยพระองค์ผู้ทรงชัย
ก็เกิดขึ้นมีในอยุธยา

               แต่เดิมการเล่นเสภา ผู้ขับจะขับเสภาไปพร้อมกับการตีกรับ โดยให้สอดประสานไปกับบทเสภา แต่การตีกรับในที่นี้เป็นการตีในลักษณะพิเศษ ใช้ความสามารถเฉพาะตัว คือ ผู้ขับจะถือกรับไม้ในมือข้างละคู่ ใช้นิ้วมือทั้งห้าบังคับให้กรับสองอันตีกระทบกัน ให้มีเสียงสั่นระริก ในลักษณะไม้ต่างๆ เช่น ไม้สะกัดสั้น สะกัดยาว หรือไม้รบ เป็นต้น และเรียกวิธีการตีกรับอย่างนี้ว่า “ ขยับกรับขับเสภา “ ซึ่งถือเป็นศิลปชั้นสูงของผู้ขับเสภา
               สำหรับการเล่นเสภาในอดีต มีวิวัฒนาการมาโดยลำดับ ในชั้นแรกผู้ขับจะขับเสภาเป็นเรื่องราว พร้อมกับขยับกรับในไม้ต่างๆให้สอดประสานไปกับบทจนจบเรื่อง ต่อมาให้มีดนตรีเข้ามาบรรเลงประกอบในการขับเสภา แต่บรรเลงเฉพาะกิริยาอารมณ์ต่าง ๆ ของตัวละคอนในบท เช่น ไป มา โกรธ ดีใจ หรือเสียใจ เป็นต้น    ขั้นต่อมานำบทเสภาบางตอนที่ไพเราะมาร้องส่งให้ปี่พาทย์รับ ซึ่งในชั้นแรกจะเป็นเพลงในอัตราสองชั้น โดยสร้างรูปแบบและวิธีการเล่นปี่พาทย์เสภาที่มีปี่พาทย์ประกอบคือ เริ่มด้วยวงปี่พาทย์บรรเลงเพลง “ รัวประลองเสภา “ ผู้ขับ ขับเสภาในบทไหว้ครู แล้วขับเข้าเรื่อง บทเสภาบทใดไพเราะ ผู้ขับก็จะร้องส่งให้ปี่พาทย์รับ แล้วขับเสภาเดินเรื่องต่อ กระทำสลับกันจนจบเรื่อง ในระหว่างบทร้องส่งเพลงสุดท้าย เมื่อปี่พาทย์รับแล้ว จะลงจบด้วยทำนองเพลงที่เป็น “ ลูกหมด “ เช่น การเล่นปี่พาทย์เสภาในบทกากี
                ในสมัยรัชกาลที่ ๒ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ เข้าใจว่านิยมบรรเลงปี่พาทย์เสภากันอย่างแพร่หลาย ต่อมาภายหลังอาจเป็นเพราะผู้ขยับกรับขับเสภาหายาก หรือมีน้อยลง การขยับกรับขับเสภาเป็นเรื่องราวจึงลดน้อยค่อยๆหายไป คงเหลือแต่การนำบทเสภาในเรื่องต่างๆมาขับร้องส่งให้ปี่พาทย์รับ พร้อมทั้งสร้างรูปแบบ ลำดับวิธีการบรรเลงปี่พาทย์เสภา ยึดถือเป็นระเบียบดังนี้
               1.        รัวประลองเสภา
               2.        โหมโรงเสภา ( เช่น โหมโรงไอยเรศย์ )
               3.        เพลงพม่า ๕ ท่อน
               4.        เพลงจะเข้หางยาว
               5.        เพลงสี่บท
               6.        เพลงบุหลัน

               จากนั้นจะร้องและบรรเลงเพลงประเภททะยอย เช่น ทะยอยเขมร ทะยอยนอกทะยอยใน โอ้ลาว แขกลพบุรี แขกโอด เป็นต้น หรืออาจต่อด้วยเพลงตับเรื่องต่างๆ    ต่อเมื่อจะจบการ
               การบรรเลง จะบรรเลงและขับร้อง “ เพลงลา “ เป็นอันดับสุดท้าย สำหรับเพลงลาเป็นเพลงลักษณะหนึ่งที่ท่วงทำนองตอนหนึ่งให้ปี่ว่า “ ดอก “ ตามบทร้อง เช่น เพลงเต่ากินผักบุ้ง เพลงพระอาทิตย์ชิงดวง
               การบรรเลงปี่พาทย์ในลักษณะนี้เรียกกันว่า “ การบรรเลงปี่พาทย์เสภา “   และสำหรับวงปี่พาทย์ในใช้บรรเลงในครั้งนี้ ได้เปลี่ยนแปลงเครื่องดนตรีบางชิ้นในวงปี่พาทย์ไม้แข็ง คือ เอาตะโพน กลองทัดออก นำเอากลองสองหน้ามาตีแทน    รูปขนาดของวงปี่พาทย์คงเหมือนเดิม    สำหรับกรับเสภาในระยะแรกยังคงใช้การขยับกรับขับเสภาไหว้ครูในตอนต้น ต่อมาภายหลังเลิกใช้ คงนำกรับเสภาคู่เดียว มาตีช่วยควบคุมในจังหวะหนัก

                วงปี่พาทย์เสภาเครื่องห้า ประกอบด้วยเครื่องดนตรีดังนี้
               1.        ปี่ใน
               2.        ระนาดเอก
               3.        ฆ้องวงใหญ่
               4.        กลองสองหน้า
               5.        ฉิ่ง

เขียนใน GotoKnow โดย ครูโย่ง
ใน เรื่องของดนตรี

คำสำคัญ (Tags): #ปี่พาทย์

หมายเลขบันทึก: 169214เขียนเมื่อ 5 มีนาคม 2008 16:06 น. ()แก้ไขเมื่อ 24 มิถุนายน 2012 00:02 น. ()สัญญาอนุญาต: จำนวนที่อ่าน