พันธุ์ไม้มงคล

พันธุ์ไม้แต่ละชนิดต่างมีคุณประโยชน์มีคุณค่า อีกทั้งบางชนิดยังมีความหมายความเป็นมงคล บอกเล่าให้ได้ทำความรู้จักเข้าใจ

การปลูกต้นไม้ซึ่งไม่เพียงช่วยสร้างระบบนิเวศ ฟื้นคืนอากาศสะอาดสดชื่นเป็นส่วนหนึ่งในการลดภาวะโลกร้อนที่กำลังเป็นที่กล่าวขาน ร่มเงากิ่งก้านน้อยใหญ่ตลอดจนสีสันสวยของดอกไม้ ยังสร้างความสุขความสบายใจให้กับผู้ที่ได้พบเห็น

จากพืชพันธุ์ไม้ที่มีความหมายมงคลปรากฎในวิถีชีวิตวัฒนธรรมประเพณีไทย จุลภัสสร พนมวัน ณ อยุธยา นักวิชาการวัฒนธรรม ประธานชมรมสยามทัศน์ให้ความรู้เล่าถึงความนัย ความหมายของพื่ชพันธุ์ไม้มงคล ในความผูกพันระหว่างกันของคนกับต้นไม้ซึ่งมีมายาวนานและไม่เพียงในวิถีชีวิตวัฒนธรรมประเพณีไทย หลายประเทศต่างก็มีเรื่องราวที่กล่าวถึงความผูกพันความเชื่อเกี่ยวกับต้นไม้ให้ศึกษาเช่นเดียวกัน

ต้นไม้หลายชนิดนอกจากให้เงาร่มรื่นยังนำมาเป็นอาหาร เครื่องนุ่มห่ม บางชนิดยังมีประโยชน์มีคุณประโยชน์ทางยา รวมทั้งในความหมายของชื่อที่เป็นมงคลยังนำมาใช้ก่อสร้างในพิธีต่าง ๆ ฯลฯ

"ไม้มงคลไม่ว่าจะเป็น ขนุน ราชพฤกษ์ ชัยพฤกษ์ ไม้สัก ไม้พยุง ฯลฯ ด้วยชื่อที่มีความหมายเป็นสิริมงคล จึงมีการนำมาใช้ นำมาปลูกใช้ในพิธีกรรมต่าง ๆ อย่างในพิธีก่อฤกษ์หรือวางศิลาฤกษ์อย่างที่มีการกล่าวกันไว้จะมีการใช้ ไม้มงคล 9 ชนิดได้แก่

ไม้ชัยพฤกษ์ ซึ่งจะหมายถึงความมีโชคชัย ไม้ราชพฤกษ์ หมายถึง การเป็นใหญ่มีอำนาจ ไม้ทองหลาง หมายถึงมีเงินมีทองมาก  ไม้ไผ่สีสุก หมายถึงทำให้มีความสุขความเจริญ ไม้กันเกรา หมายถึงการป้องกันอันตรายต่าง ๆ

ขณะที่ ไม้ทรงบาดาล หมายถึงความมั่นคง ไม้สักทอง มีความหมายถึงความศักดิ์สิทธิ์สมความปรารถนา  ไม้พยุง หมายถึงการพยุงฐานะให้ดีสูงขึ้น ส่วนไม้ขนุน หมายถึงหนุนให้แน่นให้ดีเด่นขึ้น นอกจากนี้ยังมีการกล่าวถึงการใช้ไม้มะยม การอธิบายความหมายที่มีความแตกต่างกันออกไปแต่ยังคงด้วยความหมายความเป็นมงคล

นอกจากชื่อที่มีความเป็นมงคลคุณสมบัติอีกด้านหนึ่งที่ชวนศึกษาคือในทางเป็นพฤกษศาสตร์ซึ่งไม้เหล่านี้บางชนิดให้ดอกสวยเป็นสมุนไพร อีกทั้งยังมีประวัติเล่าขานอย่างชัยพฤกษ์เป็นไม้ที่มีคุณสมบัติหลายอย่าง ทั้งความสวยงามของดอกสีเหลืองช่อดอกยาว อีกทั้งยังมีการกล่าวถึงเป็นไม้มงคลทางโขนละคร ฯลฯ

ส่วนไม้กันเกรา ไม้พุ่มขนาดใหญ่ เนื้อแข็งดอกสวยมีประโยชน์ทางยา เช่นเดียวกับ ไม้ขนุน ซึ่งสามารถนำมาใช้ทำเป็นสีย้อมผ้าเป็นยาได้ด้วย ฯลฯ และนอกจากไม้มงคลข้างต้น ในงานมงคลพิธีอย่างงานแต่งงานยังมีการกล่าวถึงชื่อพันธุ์ไม้มงคล อย่าง ใบเงิน ใบทอง ใบรัก ดอกบานไม่รู้โรย กุหลาบ ฯลฯ ซึ่งมีความหมายถึงความรัก ความยั่งยืนรวมอยู่ด้วย

ขณะที่พืชพันธุ์ไม้อีกหลายชนิดปรากฎในงาน วรรณกรรม วรรณคดี อีกทั้งในงานศิลปกรรม ฯลฯ ผูกพันกับวิถีชีวิตวัฒนธรรมไทยมายาวนาน แต่ละชนิดครบพร้อมด้วยคุณค่า ความหมายชวนศึกษาทำความรู้จักเข้าใจ ก่อเกิดการอนุรักษ์พัฒนาให้พันธุ์ไม้คงอยู่สืบไป

 

ที่มา : หนังสือพิมพ์เดลินิวส์ ฉบับวันที่ 3 กุมภาพันธ์ 2551