วันในสัปดาห์กับการตั้งชื่อของชาวพม่า

วันในสัปดาห์กับการตั้งชื่อของชาวพม่า
ชาวพม่ามักเชื่อว่า วันเกิด หรือ มเวเนะ (g,:tgoh) ในสัปดาห์มีความสำคัญต่อชีวิต และมักผูกเกี่ยวกับการตัดสินใจในหลายเรื่อง อาทิ การตั้งชื่อ นิยมกำหนดเริ่มด้วยอักษรประจำวันเกิด หรือแม้การเลือกคบคนให้ต้องชะตา ไม่ว่าในฐานะเพื่อน คู่ครอง หรือ คู่ค้า อาจต้องเทียบวันเกิด และในทำนองเดียวกับไทย พม่าก็มีข้อห้ามตัดผมในวันที่ตรงกับวันเกิดของตน อีกทั้งควรเว้นตัดผมในวันจันทร์และวันศุกร์ และเชื่อว่านามวันเกิดยังช่วยกำหนดวันโชคลาภอีกด้วย นอกจากนี้ยังเชื่ออีกว่าวันเกิดจะบ่งบอกลักษณะนิสัยของแต่ละคน กล่าวคือ ผู้เกิดวันอาทิตย์จะเป็นคนตระหนี่ถี่เหนียว เกิดวันจันทร์จะเป็นคนใจน้อยแถมขี้อิจฉา เกิดวันอังคารจะเป็นคนซื่อตรง เกิดวันพุธจะเป็นคนโกรธง่ายหายเร็ว เกิดวันพฤหัสบดีจะเป็นคนอ่อนโยน เกิดวันศุกร์จะเป็นคนช่างพูด และหากเกิดวันเสาร์จะเป็นคนมีอารมณ์ฉุนเฉียว จากการที่ชาวพม่าชอบพึ่งโชคชะตา ความเชื่อที่เกี่ยวเนื่องกับวันเกิดจึงเป็นความจำเป็นพื้นฐานต่อ
การดำเนินชีวิตของชาวพม่าทั่วๆไป
การเรียกชื่อวันในสัปดาห์ หรือ เนะ (goh) ในภาษาพม่า กำหนดเรียกตามดาวพระเคราะห์ หรือ โจ่ (18bsN) เช่นเดียวกับไทย  แต่เรียกต่างกัน ดังนี้
อาทิตย์                         9o8§gO:                   ตะนีงกะนเหว่
จันทร์                           9o]§k                    ตะนีงหล่า
อังคาร                          v8§j                         อี่งก่า
พุธ                               r6m¸s^t                      โบ๊ะดะฮู
พฤหัสบดี                     Edklxg9t         จ่าดะบะเด
ศุกร์                             glkEdk                  เต้าก์จ่า
เสาร์                             0go                         สะเหน่
วันในสัปดาห์จะมีความเกี่ยวข้องกับทิศทั้ง ๘ โดยเพิ่มพระราหู หรือ ยาฮุ (iks6) เป็นดาวสำหรับผู้เกิดในวันพุธเฉพาะช่วงเที่ยงวันถึงเที่ยงคืน ทิศประจำวันกำหนดไว้ดังนี้
อาทิตย์                         ตะวันออกเฉียงเหนือ                  vgiahge,kdN            อะเชะ-มเย่าก์
จันทร์                          ตะวันออก                                 vgiah                       อะเชะ
อังคาร                         ตะวันออกเฉียงใต้                      vgiahg9k'N            อะเชะ-ต่อง
พุธ                               ใต้                                            g9k'N                      ต่อง
ราหู                             ตะวันตกเฉียงเหนือ                   vgokdNge,kdN       อะเน่าก์-มเย่าก์
พฤหัสบดี                     ตะวันตก                                   vgokdN                  อะเน่าก์
ศุกร์                             เหนือ                                        ge,kdN                     มเย่าก์
เสาร์                            ตะวันตกเฉียงใต้                       vgokdNg9k'N        อะเน่าก์-ต่อง
ชาวพุทธพม่านิยมไปไหว้พระประจำวันเกิดที่ตั้งอยู่รายรอบพุทธเจดีย์ตามทิศดังกล่าวมานั้น และที่ฐานพระประจำวันจะมีรูปสัตว์ประจำดาวพระเคราะห์ ดังนี้
อาทิตย์         ครุฑ         8>7oN        กะโหล่ง
จันทร์          เสือ           dykt         จา
อังคาร         สิงห์         e-gl§H       ชีงเต๊ะ
พุธ               ช้างมีงา    C'N          สี่ง, เสี่ยน
ราหู             ช้างไร้งา   s6b'Nt       ฮาย
พฤหัสบดี     หนู           Ed:dN       จแวะ
ศุกร์             หนูตะเภา  x^t          ปู
เสาร์            นาค          o8jt         นะกา
ตำราโหราศาสตร์ของพม่ายังกำหนดความสัมพันธ์ระหว่างวันกับชาติพันธุ์ ๘ เผ่าไว้ด้วย และถ้าหากวาดเป็นแผนภูมิให้เห็นตำแหน่งของพระประจำวันเกิด สัตว์ประจำวันเกิด และชาติพันธุ์ทั้ง ๘ ให้สอดคล้องกับทิศ อันมีพระเกตุ หรือ เก๊ะ (db9N) เป็นศูนย์กลางแทนด้วยองค์พุทธเจดีย์ จะเป็นดังนี้
ความเข้าใจเกี่ยวกับวันที่สัมพันธ์กับทิศทั้ง ๘ นับเป็นสิ่งจำเป็นต่อการเข้าใจวิถีชีวิตของชาวพม่า ซึ่งส่วนให­ญ่นับถือพุทธศาสนา และมักข้องเกี่ยวกับโหราศาสตร์ไม่มากก็น้อย ในการตั้งชื่อก็เช่นกัน ชาวพม่าจะอาศัยวันเกิดมากำหนดชื่อ พม่าไม่ใช้ชื่อสกุล หากจะมีแต่ชื่อตัวเท่านั้น ดังนั้นพ่อ แม่ ลูก และพี่น้อง จึงไม่มีนามบ่งชี้ความสัมพันธ์ ภรรยาจึงไม่ต้องเปลี่ยนนามสกุลตามสามี แต่ชื่อจะต้องมีความหมายเป็นมงคล หรืออาจบ่งบอกรูปลักษณ์ และที่สำคัญชื่อมักมีอักษรขึ้นต้นสัมพันธ์กับวันที่เกิด ชื่อที่นิยมใช้จะประกอบด้วยคำออกจะไพเราะ อาทิ
หม่อง (g,k'NX           “หนุ่ม”                       นุ (O6)                        “อ่อน,นุ่ม”                 
อ่อง (gvk'N)                “ชนะ”                       หนั่ย (O6b'N)                 “สามารถ”                 
จ่อ (gdykN)                   “โด่งดัง”                    โฉ่ (-y7b)                     “หวาน”                    
ขิ่ง (-'N)                       “รัก,สนิท”                  หละ (]a)                  “สวย”                       
ข่าย (-6b'N)                      “ทน”                         เส่ง (0boN)                  “เพชร”                     
ฉเว่ (gU­)                      “ทอง”                       มยะ (e,)                   “มรกต”
เตง (lboNt)                    “แสน”                       ตัน (loNt)                 “ล้าน”
เอ้ (gvt)                      “เย็น”                         หนี่ (ou)                     “แดง”                       
ผยู่ (ez&)                       “ขาว”                        จี่ (EdPN)                  “แจ่มใส”
ทูน (5:oNt)                    “รุ่งจรัส”                    อู (Ft)                       “แรก,ต้น”
   
ชาวพม่านิยมชื่อที่ให้ความหมายอันน่าภาคภูมิ แสดงความมั่งมีศรีสุข และแฝงด้วยเสน่ห์ เช่น นายยันอ่อง (ioNgvk'N) แปลว่า “ชนะศัตรู” นายเมตตาอ่อง (g,9µkgvk'N) แปลว่า “ได้เมตตา” คือมีนัยว่า “ชนะใจ”, นายตันฉ่วย (loNtgU­) แปลว่า “ทองเป็นล้าน”, นายเตงหนั่ย (lboNtO6b'N) แปลว่า “แสนชัย”, นายจ่อเตงเด (gdykNlboNtg{t) แปลว่า “ร่ำรวยเงินแสนระบือนาม”, นายเนลีงแทะ (go]'Nt5dN) แปลว่า “คมแสงตะวัน”, นางตันตีง (loNt9'N) แปลว่า “เทิดล้าน”, นางโฉ่โฉ่หละ (-y7b-y7b]a) แปลว่า“หวานสวย”, นางมยะโมหนั่ย (e,,6btO6b'N) แปลว่า “ได้ชัยฝนมรกต”  และนางนุนุ (O6O6) แปลว่า “นิ่มนวล” ผู้ห­ญิงพม่านิยมชื่อที่ให้ความหมายอ่อนโยนน่ารัก ในขณะที่ผู้ชายนิยมชื่อที่มีนัยเข้มแข็ง มั่งมีและชา­ญฉลาด
ในสมัยพุกาม มีการตั้งชื่อด้วยคำว่า ตี่ง (l'N) เป็นคำเก่าที่มีนัยว่า “อิสระ” และอาจหมายถึง “ผู้ประเสริฐ” หรือ “ภิกษุ” ปัจจุบันเป็นคำสรรพนามหมายถึง “ท่าน” มีการสันนิษฐานไว้ว่า คำนี้น่าจะนิยมใช้ในสมัยนั้น ก็เพื่อต้องการจำแนกตัวเองให้ต่างจากผู้ตกเป็นทาส โดยเฉพาะทาสพุทธเจดีย์ ที่เรียกว่า พะยาจู่น (46iktd°oN) คำว่า จู่น (d°oN) นั้นหมายถึงทาส และคำว่า พะยา (46ikt) หมายถึงพุทธเจดีย์ การเป็นทาสพุทธเจดีย์ถือว่ามีฐานะต่ำต้อย อันที่จริงคำว่าจู่นที่แปลว่าบ่าวหรือทาสนั้น ได้ใช้เรื่อยมาเป็นคำสรรพนามอย่างสุภาพ ในคำว่า จู่นด่อ (d°oNg9kN) แปลว่า “กระผม” หรือ “ข้าหลวง” และ จู่นมะ (d°oN,) แปลว่า “ดิฉัน” หรือ “ข้าห­ญิง” การเรียกตนเองเป็น “ข้า”  ในภาษาพม่ากลับดูสุภาพในปัจจุบัน ส่วนคำว่า ตี่ง อาจใช้ว่า อะตี่ง (vl'N) ในความหมายว่า “คุณท่าน” ได้เช่นกัน
ในการตั้งชื่ออาจตั้งตามลำดับผู้เกิดก่อนหลัง เช่นหากเป็นลูกคนโต จะใช้คำว่า อู (Ft) แปลว่า “แรก,ต้น” หรือ จี (Wdut) แปลว่า “ให­ญ่” ประกอบชื่อ หากเป็นคนกลางจะมีคำว่า ลัต (]9N) และถ้าหากเป็นคนสุดท้องจะมีคำว่า แหง่ ('pN) เล (g]t) หรือ ทเวหรือทวย (g5:t) เช่น พระนางสุพยาลัต (06z6ikt]9N) เป็นพระธิดาคนกลางของพระนางอะเลนันดอ มเหสีของพระเจ้ามินดง พี่สาวของพระนางสุพยาลัตมีพระนามว่า สุพยาจี (06z6iktWdut) และน้องสาวของพระนางมีพระนามว่า สุพยาแหง่ (06z6ikt'pN)
คนพม่ามักเชื่อเรื่องโชคลาง เด็กบางคนจึงอาจมีชื่อเล่น เป็นชื่อทำนองให้ผีชัง เช่น เจ้าหมา ('g-:t) เจ้าดำ (',PNt) เจ้าขี้เหร่ (U6xNC6bt) เจ้าขี้แมว (gEdk'Ng-yt) ชื่อเหล่านี้ตั้งเรียกเพียงชั่ววัยเด็กเท่านั้น ชื่อบางคนมีความหมายพิเศษ เช่น คนที่รอดพ้นจากภัยเกือบต้องสิ้นชีวิต อาจชื่อว่า แต๊ะเปี่ยง (ldNexoN) แปลว่า “คืนชีพ,ฟื้น” หรือ คนที่พี่ตายไปก่อน อาจชื่อว่า หม่องจ่าง (g,k'NdyoN) แปลว่า “นายเหลือ”
นอกจากนี้การตั้งชื่อของชาวพม่า ยังนิยมตั้งตามวันที่เกิด โดยกำหนดอักษรประจำวันเป็นอักษรตัวแรกของชื่อ ดังนี้
วันอาทิตย์    เริ่มด้วยอักษร            อ(v)
วันจันทร์      เริ่มด้วยอักษร            ก(d)        ข(-)         ค(8)         ฆ(S)       ง(')
วันอังคาร     เริ่มด้วยอักษร            จ(0)         ฉ(C)       ช(=)         ฌ(G)   ญ(P)
วันพุธ          เริ่มด้วยอักษร            ย(p)        ร(i)         ล(])        ว(;)
วันพฤหัส     เริ่มด้วยอักษร            ป(x)         ผ(z)         พ(r)         ภ(4)   ม(,)
วันศุกร์         เริ่มด้วยอักษร            ส(l)        ห(s)
วันเสาร์        เริ่มด้วยอักษร            ต(9)       ถ(5)        ท(m)         ธ(T)         น(o)
  
พม่าเชื่อว่าวันที่เกิดจะช่วยบ่งบอกลักษณะนิสัย จึงมักนำมาใช้ประกอบการพิจารณาเลือกคู่ครองว่ามีดวงสมพงศ์กันหรือไม่ และเชื่อว่าหากทราบอักษรตัวแรกของชื่อก็พอจะคาดเดานิสัยใจคอได้ แต่ถ้าไม่ทราบชื่อก็ให้สังเกตตอนไปไหว้พระเจดีย์ เพราะชาวพม่านิยมไปสรงน้ำพระประจำวันเกิดซึ่งตั้งอยู่ประจำรายรอบพระเจดีย์นั้น วิธีนี้เป็นเพียงข้อชี้นำคร่าวๆ  สำหรับคนที่เชื่อถือดวงชะตา
ปัจจุบัน ชาวพม่ามักยังให้ความสำคัญกับการตั้งชื่อให้สอดคล้องกับวันที่เกิด โดยจะปรึกษาหมอดู หรือ พระสงฆ์ บางคนอาจตั้งชื่อโดยไม่ปรึกษาผู้รู้ดังกล่าว แต่ก็มักจะขึ้นต้นชื่อด้วยตัวอักษรที่กำหนดไว้สอดคล้องกับวันเกิด ส่วนการเปลี่ยนชื่อนั้นจะเปลี่ยนกันบ้างในขณะที่อายุยังน้อยอยู่ มีน้อยคนที่จะเปลี่ยนชื่อเมื่ออายุมากแล้ว นอกจากนี้ ในอดีต ชาวพม่าจะมีการจารดวงชะตาไว้บนใบลาน อีกทั้งบนใบลานจะมีคำอวยพรให้กับเจ้าของวันเกิดอีกด้วย ส่วนมากจะขอให้อายุยืนยาวถึง ๑๒๐ ปี เจ้าของวันเกิดจะต้องเก็บใบลานนั้นไว้อย่างดี ส่วนมากจะวางไว้บนหิ้งพระพุทธรูปในบ้าน หากใบลานเสียหาย อาจด้วยถูกหนูปลวกกัดแทะ หักงอ หรือ ไฟใหม้ จะถือว่าไม่ดี อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันความนิยมในการจารดวงชะตาไว้บนใบลานได้ลดน้อยไปมากแล้ว และหันมาบันทึกดวงชะตาไว้บนกระดาษแทน
วิรัช  นิยมธรรม