มหัศจรรย์เซลล์ต้นกำเนิด กับสิ่งที่หลายๆคนสงสัยว่าเซลล์ต้นกำเนิดคืออะไร

          ปัจจุบันสื่อต่างๆมีการออกโฆษณาและให้ความรู้เกี่ยวกับ Stem cells หรือเซลล์ต้นกำเนิดที่ในมาใช้ประโยชน์ทางด้านการแพทย์ หลายๆท่านมีจึงเกิดคำถามว่า แล้วเซลล์ต้นกำเนิดนี้คืออะไร มีความสำคัญอย่างไร ทำไมในปัจจุบันนี้นักวิทยาศาสตร์จึงให้ความสนใจกับเซลล์ต้นกำเนิดอย่างมาก

 

          ถ้าจะว่าไปแล้วเซลล์ต้นกำเนิดถือว่ามีความอัศจรรย์ด้วยคุณสมบัติเด่นๆของเซลล์ต้นกำเนิด สามประการ คือ

          หนึ่ง เป็นเซลล์ที่ยังไม่มีการแบ่งตัวหรือเปลี่ยนแปลงไปทำหน้าที่เป็นเซลล์ที่จำเพาะชนิดใดชนิดหนึ่ง ยังคงสภาพการเป็นเซลล์ต้นกำเนิด (unspecialized cells) ที่สามารถเปลี่ยนแปลงไปเป็นเซลล์ที่จำเพาะ (specialized cells) ชนิดใดชนิดหนึ่งได้ อย่างเช่น เซลล์ต้นกำเนิดไม่สามารถขนส่งออกซิเจนได้เหมือนเม็ดเลือดแดง แต่เซลล์ต้นกำเนิดสามารถเปลี่ยนแปลงไปเป็นเซลล์เม็ดเลือดชนิดใดชนิดหนึ่งได้ในที่สุด เช่นเปลี่ยนไปเป็นเซลล์เม็ดเลือดแดงที่ทำหน้าที่ขนส่งแลกเปลี่ยนออกซิเจนได้

          สอง เซลล์ต้นกำเนิดสามารถเพิ่มจำนวน (proliferation) ได้อย่างมหาศาลโดยเมื่อทำการเลี้ยงในหลอดทดลอง (in vitro) พบว่าเซลล์ต้นกำเนิดสามารถเลี้ยงให้เพิ่มจำนวนได้ในระยะเวลานานหลายเดือน (long-term self-renewal) ได้ปริมาณเซลล์เพิ่มจำนวนขึ้นเป็นล้านๆเซลล์ โดยยังคงสภาพการเป็นเซลล์ต้นกำเนิดอยู่ (unspecialized cells) ด้วยคุณสมบัติเช่นนี้ทำให้เซลล์ต้นกำเนิดเป็นที่น่าสนใจเพราะสามารถเพิ่มจำนวนได้อย่างมากในหลอดทดลองแล้วสามารถนำไปใช้ประโยชน์ในด้านการแพทย์อย่างอื่นซึ่งจะกล่าวต่อไป เซลล์ต้นกำเนิดมีความสามารถในการเพิ่มจำนวนโดยแบ่งจากหนึ่งเป็นสองเซลล์ โดยเซลล์ลูกที่ได้ เซลล์หนึ่งจะคงสภาพการเป็นเซลล์ต้นกำเนิด และอีกเซลล์หนึ่งจะพัฒนาเปลี่ยนแปลงไปเป็นเซลล์ที่จำเพาะเจาะจง

          สาม เซลล์ต้นกำเนิดสามารถเปลี่ยนแปลงไปเป็นเซลล์ที่จำเพาะเจาะจง (specialized cells) ได้ เรียกว่ามี Differentiation อย่างเช่นเซลล์ต้นกำเนิดเปลี่ยนแปลงพัฒนาไปเป็นเซลล์เม็ดเลือด, เซลล์ประสาท, เซลล์กระดูก และ เซลล์กล้ามเนื้อ ซึ่งจะไปทำหน้าที่ที่จำเพาะของแต่ละเซลล์ต่อไป

          นักวิทยาศาสตร์กำลังศึกษาว่าอะไรเป็นแรงขับเคลื่อนให้เซลล์ต้นกำเนิดเปลี่ยนแปลงไปเป็นเซลล์ที่จำเพาะเจาะจงชนิดใดชนิดหนึ่งได้ สัญญาณที่กระตุ้นให้เซลล์มีการแสดงออกของยีนหรือหยุดการแสดงออกนั้นมาจากภายในเซลล์เองหรือภายนอกหรือสิ่งแวดล้อมรอบข้าง (microenvironment) ของเซลล์ต้นกำเนิดขณะนั้น ยังเป็นที่สนใจศึกษา เพื่อที่จะนำมาใช้ประโยชน์ในการกำหนดให้เซลล์ต้นกำเนิดเปลี่ยนแปลงไปเป็นเซลล์ที่จำเพาะเจาะจงเพื่อการรักษาทางด้านการแพทย์ (cell-based therapy) สามารถอธิบายให้เห็นภาพได้เช่น การรักษาโรคเบาหวาน หากผู้ป่วยเป็นโรคเบาหวานชนิดที่เซลล์ของตับอ่อนไม่สามารถผลิตอินซูลิน (Type I diabetes) ออกมาให้ร่างกายนำไปใช้ประโยชน์ได้ เมื่อนักวิทยาศาสตร์สามารถศึกษากลไก หรือ สัญญาณใดๆก็ตามทั้งจากปัจจัยภายนอกหรือภายในที่เป็นตัวขับเคลื่อนให้เซลล์ต้นกำเนิดเจริญเปลี่ยนแปลงไปเป็นเซลล์จำเพาะคือสามารถผลิตอินซูลินได้แล้ว เซลล์เหล่านี้ก็จะสามารถนำไปรักษาผู้ป่วยโรคเบาหวานได้ เป็นต้น

         

          ตอนนี้ผู้อ่านทราบความหมายของเซลล์ต้นกำเนิดไปแล้ว ขอเกริ่นคร่าวๆว่า เซลล์ต้นกำเนิดยังแบ่งแยกย่อยไปได้อีก สองชนิด คือ เซลล์ต้นกำเนิดตัวอ่อน (embryonic stem cells) กับ เซลล์ต้นกำเนิดร่างกาย (adult stem cells) ซึ่งจะขอกล่าวถึงความหมายและประโยชน์ต่อไปบันทึกหน้านะคะ

          หากผู้อ่านท่านใดมีข้อคิดเห็นเพิ่มเติม ยินดีร่วมแลกเปลี่ยนและต่อยอดเพื่อการศึกษานะคะ "เริ่มเดินทางและก้าวเดินกับสิ่งใหม่ๆ ที่จะทำให้สังคมไทยได้ต่อยอดเพิ่มพูนความรู้การศึกษาใหม่ๆในสังคม"

[ขจิต ฝอยทอง]

• หายไปนานจัง
• มีตัวอย่างอื่นอีกไหมที่ไม่ใช่เรื่องเกี่ยวกับเบาหวาน
• จาก เซลล์ต้นกำเนิดเปลี่ยนแปลงไปเป็นเซลล์ที่จำเพาะเจาะจงเพื่อการรักษาทางด้านการแพทย์ (cell-based therapy)
• ชอบคำพูดนี้มาก
• เริ่มเดินทางและก้าวเดินกับสิ่งใหม่ๆ ที่จะทำให้สังคมไทยได้ต่อยอดเพิ่มพูนความรู้การศึกษาใหม่ๆในสังคม"
• ขอบคุณครับ

[ประสิทธิ์]

เข้ามาหาความรู้ครับ

• ได้ความรู้เพิ่มขึ้นมากเลย
• รออ่านต่อบันทึกหน้าครับ
• เพื่อกระจายความรู้สู่สังคม
• ขอบคุณครับ

[กมลนารี]

สวัสดีคะพี่ขจิตและพี่อู๊ด

• หายไปนานเพราะเตรียมตัวสอบ proposal คะ
• นอกจากเบาหวานยังมีโรค Parkinson disease ที่ Michael J. Fox พระเอกหนังเรื่อง Back to the future เป็นโรคนี้อาจจะเคยได้ยินบ้าง
• โรคมะเร็งต่างๆ เช่น มะเร็งเม็ดเลือดขาว กำลังอยู่ในขั้นทดลอง
• ขอบคุณคะ