จากการที่ได้ถูกสัมภาษณ์จากคุณหรรษา เทียนทอง นักศึกษาพยาบาลปริญญาเอก ม.เชียงใหม่ ได้กล่าวถึงเรื่อง สมรรถนะของพยาบาลทั่วไป  ที่ควรจะมีในโรงพยาบาลระดับตติยภูมิไปแล้ว

ในที่นี้ดิฉันจะขอกล่าวถึง   สมรรถนะ APN ในผู้ป่วยมะเร็ง

อาจเน้นหนัก  ในการดูแลผู้ป่วยมะเร็งเต้านม..นะคะ

ก่อนจะกล่าวถึง   ก็ขออธิบายสมรรถนะของ APN ทั่วไปก่อนค่ะ 

คุณลักษณะและสมรรถนะของผู้ปฏิบัติการขั้นสูง(ทั่วไป)

ประกอบด้วย

คุณลักษณะเบื้องต้น (Primary criteria)

สมรรถนะกลาง (A central competency)

สรรถนะหลัก(Core competency)

คุณลักษณะเบื้องต้น (Primary criteria)

1.ได้รับการศึกษาระดับปริญญาโทหรือเอกในสาขาเฉพาะทาง

2. ได้รับวุฒิบัตรรับรอง  สำหรับการปฏิบัติในสาขาระดับสูง

3. มีความสามารถในการปฏิบัติงานที่เน้นผู้ป่วย  ผู้ใช้บริการและครอบครัว

สมรรถนะกลาง (A central competency)

เป็นความสามารถในการปฏิบัติทางคลินิกโดยตรง (Direct clinical care) 5 ข้อ ได้แก่

1. การดูแลผู้ป่วยแบบองค์รวม

2. เป็นองค์ประกอบส่วนหนึ่งของผู้ป่วย

3. มีการตัดสินใจทางคลินิก

4. ใช้หลักฐานงานวิจัยที่เกี่ยวข้องเป็นแนวทางการปฏิบัติการพยาบาล

5. ผสมผสานวิธีการปฏิบัตการดูแลสุขภาพหลายวิธีอย่างเหมาะสม

ลักษณะของการปฏิบัติทางคลินิกโดยตรงเหล่านี้

มีความสำคัญและจะช่วยแยกให้เห็นความแตกต่าง

ระหว่าง  พยาบาลผู้ชำนาญการปฏิบัติจากประสบการณ์  และผู้ปฏิบัติการพยาบาลขั้นสูงได้

สรรถนะหลัก(Core competency)

1. มีความชำนาญทางคลินิก

2. เป็นผู้ให้คำปรึกษา

3. มีทักษะการทำวิจัยและใช้ผลงานวิจัย

4. เป็นผู้นำทางคลินิกและวิชาชีพและเป็นผู้นำการเปลี่ยนแปลง

5. เป็นผู้ทำงานร่วมกับทีมสหสาขาวิชาชีพ

6. มีทักษะการตัดสินใจที่เกี่ยวกับคุณธรรมและจริยธรรม

 

คุณลักษณะและสมรรถนะของผู้ปฏิบัติการขั้นสูง (APN) ในผู้ป่วยมะเร็ง

ในที่นี้...จะขอกล่าวถึงกลุ่มผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่รับยาเคมีบำบัด เนื่องจากเป็นกลุ่มผู้ป่วยที่รับผิดชอบโดยตรง คือ 

ผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่มารักษาด้วยยาเคมีบำบัด 

• ที่มีปัญหาซับซ้อน
• มีค่าใช้จ่ายสูงและมีโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนต่างๆ ส่งผลกระทบต่อร่างกาย จิตใจ สังคม เศรษฐกิจและครอบครัว

 ผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่รักษาด้วยยาเคมีบำบัดที่ต้องการดูแลแบบประคับประคอง (Supportive Treatment)  ระยะสั้น  เช่น   การให้เลือด   ให้ยากระตุ้นเม็ดเลือด  ให้ยาปฏิชีวนะ 

ผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่มีปัญหาด้านจิตใจ  จากการเปลี่ยนแปลงภาพลักษณ์ และมีปัญหาครอบครัว 

ดูแลผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่มารักษาด้วยยาเคมีบำบัดที่มีปัญหาโรคกลับเป็นซ้ำต้องรักษาด้วยยาเคมีบำบัด ( Second line drug)   

ดูแลผู้ป่วยมะเร็งเต้านมในระยะสุดท้าย 

สมรรถนะของผู้ปฏิบัติการขั้นสูง (APN) ของพยาบาลที่ดูแลผู้ป่วยมะเร็ง

ด้านการปฏิบัติการพยาบาล

• ประเมินและวิเคราะห์ปัญหาผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่มารับยาเคมีบำบัดอย่างละเอียด ครอบคลุมทั้งด้านร่างกาย จิตใจ อารมณ์ สังคมและจิตวิญญาณ ทั้งในระยะก่อนและหลังให้ยาเคมีบำบัด

• ติดตามความก้าวหน้าของโรคและการดูแลรักษาผู้ป่วยอย่างต่อเนื่อง ทันกับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น
• ริเริ่มและกำหนดแผนดูแลที่เฉพาะและเหมาะสมตามปัญหาที่พบโดยบูรณาการ ความรู้ทางการพยาบาล และข้อมูลสนับสนุนที่มีหลักฐานอ้างอิงกับปัญหานั้นมาตัดสินให้การพยาบาลอย่างอิสระและมีระบบ  เช่น 

1.  ดูแลให้ได้รับยาเคมีบำบัดและป้องกันอาการข้างเคียง   
2. ดูแลฟื้นฟูสภาพโดยการออกกำลังแขนและไหล่เพื่อป้องกันแขนบวม  
3. นำการบำบัดทางการพยาบาลมาใช้ เช่น ดนตรีบำบัด เพื่อลดอาการข้างเคียง เช่น คลื่นไส้  อาเจียน 
4.  ลดความวิตกกังวล โดยให้ข้อมูลเตรียมความพร้อม (Preparatory information) ในผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่มารับยาเคมีบำบัด Course แรก ทุกคน 
5.  ให้เข้ากลุ่มเพื่อนช่วยเพื่อน (Self-help group) ในกรณีมารับยาเคมีบำบัดครั้งต่อไป
6. ป้องกันภาพลักษณ์เปลี่ยนแปลง  โดยแนะนำการออกกำลังกาย  การใส่เสื้อชั้นในหรือการใช้เตานมเทียม
7. ประสานกับทีมสหสาขาวิชาชีพที่เกี่ยวข้อง เพื่อกำหนดแผนการดูแลที่ต่อเนื่องขณะอยู่โรงพยาบาลและอยู่ที่บ้าน  และจัดระบบการส่งต่อไปที่โรงพยาบาลใกล้บ้านเพื่อรับยาเคมีบำบัดต่อ Day 8  หรือรับยากระตุ้นเม็ดเลือด เป็นต้น

• เป็นตัวแทนของผู้ป่วยและครอบครัวในการเจรจาต่อรอง เพื่อคงไว้ซึ่งสิทธิประโยชน์ของผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่รับยาเคมีบำบัด

• ช่วยให้ผู้ป่วยและครอบครัวเข้ามามีส่วนร่วมในการตัดสินใจ เพื่อการดูแลรักษาที่เหมาะสมกับสภาพของโรค  เศรษฐานะและปัจจัยแวดล้อมที่เกี่ยวข้อง

•  สร้างมาตรฐานและแนวปฏิบัติในการให้ข้อมูลผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่มารับยาเคมีบำบัด

• ประเมินประสิทธิผลของการพยาบาล การจัดการกับอาการข้างเคียงของยาเคมีบำบัด  โดยมีดัชนีชี้วัดผลการปฏิบัติที่ชัดเจน

• พัฒนาระบบการดูแลผู้ป่วยแบบการดูแลผู้ป่วยเฉพาะราย (Case manager)

 ด้านการให้ความรู้

• จัดระบบการให้ข้อมูลแก่ผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่มารับยาเคมีบำบัด มีการพัฒนาสื่อการให้ข้อมูลเป็นวิดิทัศน์  และมีคู่มือการรักษาและการดูแลตนเองของผู้ป่วยมะเร็งเต้านมเมื่อได้รับยาเคมีบำบัด และพัฒนาทำให้ผู้ป่วยมีความรู้และมีพฤติกรรมการดูแลตนเองอย่างเหมาะสม  สามารถเผชิญกับอาการข้างเคียงของยาเคมีบำบัดได้

• จัดทำโครงการพัฒนาระบบการให้ข้อมูลสำหรับผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่ได้รับยาเคมีบำบัด มีคู่มือการสอนผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่ได้รับยาเคมีบำบัด สำหรับพยาบาลและคู่มือการดูแลตนเองสำหรับผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่ได้รับยาเคมีบำบัด  รวมทั้งจัดทำสมุดประจำตัวของผู้ป่วยเพื่อบันทึกการดูแล การให้ยาและข้อมูลสำคัญของผู้ป่วย

• สอนและให้คำแนะนำและจัดโปรแกรมการให้ความรู้อย่างต่อเนื่อง แก่พยาบาลที่ดูแลผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับยาเคมีบำบัด

• สอนและให้ความรู้เรื่องประเด็นปัญหาและการดูแลผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่มารับยาเคมีบำบัด แก่นักศึกษาปริญญาโทที่มาดูแลผู้ป่วย

• จัด Conference,  Journal club,  Interesting case ร่วมกับพยาบาลและทีมสหสาขาวิชาชีพ

 ด้านการให้คำปรึกษา 

• ให้คำปรึกษาแก่ผู้ป่วยมะเร็งเต้านมและครอบครัวเมื่อเผชิญกับภาวะวิกฤติต่างๆและหาทางช่วยเหลืออย่างหมาะสม
• ให้คำปรึกษาและให้กำลังใจเมื่อผู้ป่วยต้องรักษาต่อเนื่องกรณีโรคกลับเป็นซ้ำ
• ให้คำปรึกษาและแนะนำแหล่งประโยชน์
• ให้คำปรึกษาทางโทรศัพท์   เมื่อผู้ป่วยมีปัญหาต่างๆ เช่นอาการข้างเคียงของยา หรือปัญหารีบด่วนที่ต้องการความช่วยเหลือ
• ให้คำปรึกษา  แก่พยาบาลหรือนักศึกษาพยาบาลที่ดูแลผู้ป่วยกรณีที่มีปัญหาซับซ้อน

 ด้านบริหาร

• มีส่วนร่วมในการดูแลผู้ป่วยมะเร็งเต้านมในระดับโรงพยาบาล  โดยจัดทำเป็น Care map ในการให้บริการผู้ป่วยมะเร็งเต้านมตั้งแต่รับใหม่จนจำหน่าย ร่วมกับทีมสหสาขาวิชาชีพ
• นำเสนอปัญหาที่พบ จากระบบการดูแลผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่มารับยาเคมีบำบัดต่อผู้บริหารระดับต่างๆ
• วางแผนร่วมกับพยาบาลภายในหอผู้ป่วย ในการจัดระบบการดูแลผู้ป่วย
• วางแผนร่วมกับคณะกรรมการบริหาร ในการจัดทำโครงสร้างในการดูแลผู้ป่วยมะเร็งที่พบบ่อย 10 โรคแรก เพื่อพัฒนาบุคลากรไปสู่พยาบาลขั้นสูงหรือพยาบาลชำนาญการ
• ประสานงานกับแพทย์และทีมสุขภาพ ในการดูแลผู้ป่วยอย่างต่อเนื่อง

 ด้านวิจัย 

• ทำวิจัยและประยุกต์ผลงานวิจัยมาใช้ ในการดูแลผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่รับยาเคมีบำบัด เช่น ระบบการให้ข้อมูล  การให้ข้อมูลโดยใช้กระบวนการกลุ่ม  การทำกลุ่มเพื่อนช่วยเพื่อน 
•  เผยแพร่ผลงานวิจัยทั้งในและต่างประเทศ
• เป็นที่ปรึกษาวิจัยและเป็นวิทยากรในการทำวิจัย
• เป็นผู้ทรงคุณวุฒิในการตรวจเครื่องมือวิจัยและการสอบวิทยานิพนธ์แก่นักศึกษาปริญญาโทคณะพยาบาลศาสตร์ 
• เป็นผู้นำในการทำ Research club และเป็นผู้ทรงคุณวุฒิในการเสนอแนะในการทำ Research club

 ด้านคุณธรรม จริยธรรม 

• ปฏิบัติการพยาบาลโดยยึดหลักคุณธรรม  จริยธรรม จรรณยาบรรณวิชาชีพและกฎหมายที่เกี่ยวข้อง
• พิจารณาและร่วมตัดสินใจปัญหาที่ซับซ้อนทางจริยธรรมที่เกี่ยวข้อง
• เป็นข้าราชการดีเด่น

 

ความคิดเห็นของแพทย์  แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านโรคมะเร็ง 

ได้เน้นเกี่ยวกับบทบาทที่สำคัญของพยาบาล     ผู้บริหารและพยาบาลระดับปฏิบัติการ  ในศูนย์ตติยภูมิเฉพาะทางมะเร็งไว้  4 ด้าน คือ

• นักปฏิบัติการพยาบาล 
• นักวิชาการและนักวิจัย 
• ผู้จัดการทางการพยาบาล  และ 
• ผู้จัดการความรู้ทางการพยาบาล  

 บทบาทนักปฏิบัติการพยาบาล  เพื่อผลลัพธ์ที่ดีที่สุดของผู้ป่วย

• Prevention  and Detection
• Treatment / spiritual  care
• Symptom  management
• Servivorship/ Ouality  of Life
• Rehabilitation /Complication
• Palliative /Hospice care

 บทบาทนักวิชาการและนักวิจัย  (Research  Nurse)พัฒนาการวิจัยทางการพยาบาล  เพื่อก่อให้เกิดความคุ้มค่า  คุ้มทุนในการรักษาพยาบาล  เน้น

• Evidence-based  Practice
• Priority  Areas  and  Topics
• Routine  to  Research
• จัดการศึกษาทางการพยาบาล  โดยมีหลักสูตร Trainingเฉพาะด้าน

 บทบาทผู้จัดการทางการพยาบาล   เพื่อกระบวนการบริหารจัดการภายในที่มีประสิทธิภาพ

• พยาบาลผู้จัดการการดูแล  ( Nurse  Case manager)
• พยาบาลผู้ประสานงาน  (Coordinating  Nurse)
• Nurse  Health  educator
• IT  Nurse
• National  Cancer  Control  Program  (NCCP)

 บทบาทการจัดการความรู้ทางการพยาบาลการทำให้เกิดความรู้ (Knowledge  generation)

• นำความรู้จากแหล่งต่างๆที่มีอยู่ (Acquisition)
• ได้ความรู้จากการจ้างที่ปรึกษา (Rental)
• ผลิตความรู้ด้วยตนเอง(Dedicated  Resource)
• ผสมผสานความรู้ร่วมกัน  (Fusion)
• การบริหารความรู้

 จะเห็นว่าความเห็นของแพทย์ต่อสมรรถนะที่พยาบาลควรมีเหล่านี้

ทั้งพยาบาลทั่วไปและผู้ปฏิบัติการขั้นสูงจะต้องทำงานร่วมกัน จึงจะได้สมรรถนะตามที่กำหนดค่ะ