ครั้งที่ ๒ ของการค้นต้นทุนความรู้เดิมอันเป็นความรู้ความเข้าใจในเรื่อง

"ทาน-ศีล-ภาวนา"

เริ่มต้นด้วยการฝึกนั่งสมาธิ ให้สังเกตลมหายใจของตนเอง เด็กๆ เหล่านี้เขาจะมีสภาวะสมาธิสั้น และการดำเนินชีวิตอย่างมีสตินั้นน้อย ชีวิตของพวกเขาจึงพลาดพลั้งอยู่เสมอ ก่อนเข้าสู่บทเรียนเด็กๆ เขาจะมีกิจกรรมประจำวันทำคือ ตามพระอาจารย์บิณฑบาตร ทำวัตรเช้า ถวายจังหันหลังทานข้าวก็จะต้องล้างถ้วยจานของวัด แล้วไปรดสวนบางคนมีหน้าที่นำวัวควายไปเลี้ยง

เราเริ่มกระบวนการเรียนรู้ตอนสิบโมง หลังจากนั่งสมาธิรวมกันแล้วข้าพเจ้าให้ทุกคนสำรวจใจตนเอง
- มะ บอกว่า "ขณะนั่งสมาธิเห็นแต่บุญคุณพ่อแม่ที่ท่านเลี้ยงมาให้เป็นคนดี"
"ได้สมาธิแล้วได้ทำให้ใจสงบ ตอนนั่งสมาธิความรู้สึกผ่อนคลายแต่ก็อยากลืมตาขึ้นมา แต่การนั่งสมาธิได้ให้สิ่งต่างๆ มากมายเพราะทำให้คิดถึงเรื่องที่ผ่านมาว่าเป็นอย่างไรและจะทำอย่างไรกับอนาคตของตัวเองทำให้มีสติ คิด รู้ว่าการนั่งสมาธิมีสติมากขึ้น" นี่คือความรู้สึกของซัง

ส่วนกล้าบอกว่า "รู้สึกว่าตนเองสงบตอนที่นั่งตอนแรก พอหลังๆ เริ่มปวดหลัง ปวดขาตามมาแต่ก็รู้สึกดีพอลืมตาก็สบายตัว" แบ็คนั้นเขียนได้ดี และตอนนั่งก็ดูจิตเป็นสมาธิมากกว่าเพื่อน แบ็คบอกว่า "ตอนนั่งสมาธิเรามีความรู้สึกสบายใจ ไม่มีความกังวลและรู้สึกมีความสงบและมีจิตใจที่ผ่อนคลาย สบายตัว มีจิตใจที่แน่นิ่ง ได้นั่งสมาธิแล้วเหมืนชอนเราไม่มีอะไรได้กังวลและไม่มีอะไรมากวนใจให้วุ่นวาย"

สำหรับกิจกรรมนี้ข้าพเจ้ามีเป้าหมายเพื่อให้เด็กๆ ได้เรียนรู้เรื่องสมาธิ ซึ่งให้ทดลองฝึกกับตนเองวิธีการนั้นจะแตกต่างจากที่พระอาจารย์ท่านสอน ท่านจะสอนให้เด็กฝึกเจริญสติผ่านกิจกรรมที่ให้ทำในแต่ละวัน แต่นี่เป็นเพียงการลิ้มรสและสำรวจใจตนเองในช่วงเวลาสั้นๆ ของการเรียนรู้เรื่องสมาธิ

จากนั้นให้แต่ละคนจับคู่กันแล้วร่วมมือกันวิเคราะห์ตนเองในเรื่องศีลห้า
1. นับตั้งแต่มาอยู่ในวัดเราได้ทำผิดศีลอะไรบ้าง
2. สาเหตุที่นำเราไปสู่การผิดศีลนั้นคืออะไร
3. แนวทางที่นำไปสู่การแก้ไขพึงปฏิบัติอย่างไร

แบ็คกับซังมองตนเองว่าที่เราทำผิดศีลส่วนใหญ่นั้นจะผิดศีลข้อ5 และข้อ 4 การผิดศีลข้อห้านั้นก็จะเป็นในเรื่องการแอบสูบบุหรี่ ซึ่งมีสาเหตุมาจากการควบคุมตนเองไม่ได้ เกิดอาการอยากสูบบุหรี่ บังคับตนเองออกจากความอยากไม่ได้ ส่วนศีลข้อที่ 4 นั้นโกหกเพราะความกลัวความผิด เช่น ไปแอบสูบบุหรี่แต่ไม่กล้ายอมรับผิด กลัวการลงโทษ ส่วนแล็คกับมะทำงานคู่กันได้พิจารณาตนเองในเรื่องศีลก็จะพบคล้ายๆ กับแบ๊คและซัง แต่แล็คเองก็มีบางครั้งที่แอบขโมยมาม่าในครัวมาทานเพราะความหิว ส่วนกล้าและกอล์ฟนั้นวิเคราะห์เรื่องศีลละเอียดกว่าเพื่อนมากหน่อย เพราะหากว่าไปแล้วมองตนเองว่าทำผิดศีลแทบทุกข้ออย่างเช่นข้อหนึ่งมักเผลอพลาดพลั้งฆ่าสัตว์เช่นยุงโดยระงับความรำคาญและความโกรธที่ยุงหรือมดมากัดไม่ได้ ศีลขอมุสานี่ก็ไม่ได้ต่างจากเพื่อนๆ เพราะแอบสูบบุหรี่แต่ไม่กล้ายอมรับจึงได้โกหก ส่วนข้อห้าก็เรื่องสูบบุหรี่และความประมาทไม่ได้สติของตนเองเวลาที่พระอาจารย์สอน

แนวทางที่ทุกคนต่างๆ มองสอดคล้องกันก็จะเป็นเรื่องการมีสติและมีความอดทนที่จะไม่พลาดพลั้งในการทำผิดศีล

กิจกรรมสุดท้ายของภาคเช้า
ข้าพเจ้าให้เข้ากลุ่มสามคนโดยคละคนอ่อนเก่ง ให้ได้แลกเปลี่ยนเรียนรู้กันในเรื่อง "ตั้งแต่มาอยู่ในวัดเราได้รับบทธรรมเรื่องอะไรบ้าง และบทธรรมะดังกล่าวมีประโยชน์อย่างไรกับชีวิตเรา"

กลับมาตอนบ่าย
เริ่มต้นด้วยการนำเสนองานกลุ่ม ซึ่งมีซังเป็นตัวแทนของกลุ่มหนึ่ง ซังสามารถอธิบายความเชื่อมโยงของกิจกรรมประจำวันกับธรรมได้ และอีกกลุ่มคือกอล์ฟนำเสนอทำให้ได้เห็นกระบวนการคิดอันเป็นระบบ ยี่สิบวันเริ่มมีการเปลี่ยนแปลงชัดเจนขึ้นในกระบวนการคิดและความมีสติถึงแม้ว่าจะไม่ใช่ทั้งหมดของชีวิตก็ตาม

ธรรมที่ได้ที่มองว่าเกี่ยวข้องกับวิถีชีวิตประจำวันตนเองที่ทำให้ตนเองเกิดการเปลี่ยนแปลงและถือว่าเป็นอีกหนึ่งความรู้ของชีวิตคือ "มีธรรมะในเรื่องอริยสัจสี่ ที่ทำให้เรามองเห็นหรือรู้ว่าทุกข์นั้นคืออะไร เช่นการเสพยาบ้าแล้วถูกจับนี่ก็เป็นทุกข์"

อีกธรรมะหนึ่งก็คือเรื่องพรหมวิหารสี่ "ได้ฝึกการแสดงออกในเรื่องความมีเมตตาได้ช่วยเหลือแม่ออกทำงานและที่สำคัญอีกหนึ่งบทธรรมคือในเรื่องอิทธิบาทสี่เวลาที่พระอาจารย์ให้ทำงานต้องตั้งใจ อดทน และเพียรพยายามตามที่ท่านมอบหมาย"

สำหรับกลุ่มของแล็ค ซัง และกล้า เพิ่มเติมในธรรมะเรื่องมิตรสี่จำพวก การมาอยู่ที่วัดได้ถูกสอนในเรื่องมิตรว่าแบบไหนคือมิตรแท้ และบุคคลแบบไหนคือมิตรเทียม

กลุ่มของซังนี้นำเสนอโดยซังสำหรับการตอบคำถามแบบให้อธิบายความโดยเจ้าซังเป็นตัวแทนนี่ถือว่า ใช้ได้ดีทีเดียวมองเห็นความเชื่อมโยงของการใช้ธรรมะกับชีวิตประจำวันที่อยู่ในวัด

กิจกรรมสุดท้ายของวันข้าพเจ้าให้ทุกคนเลือกบทสวดมนต์มาหนึ่งบทจากบทต่างๆ ที่ใช้ทำวัตรเช้าวัดเย็น การให้สวดมนต์พร้อมตอบคำถามนี่ทำให้ได้เห็นทั้งในเรื่องความใส่ใจและการสังเกตว่าทุกๆ วันที่เด็กๆ ได้สวดมนต์นั้นเป็นอย่างไรมีความคิดความจำอะไรเกิดขึ้นบ้าง และทราบหรือไม่ว่าบทธรรมนั้นๆ สอนเราในเรื่องอะไร นี่ถือว่าเป็นการทดลองในรอบแรก หลายคนสวดมนต์ได้แต่ก็มีอีกหลายคนที่ยังทำไม่ได้ แต่นี่ข้าพเจ้าก็ได้ให้เขาไปฝึกฝนและนำมาสู่การเรียนรู้ในครั้งต่อไป

...

รุ่น ๒๐ สิงหาคม