KM กับการพัฒนาคุณภาพการศึกษาไทย

KM กับการพัฒนาคุณภาพการศึกษาไทย

วิจารณ์  พานิช

9 มิ.ย.48

 

          วันนี้ (1 มิ.ย.48) ผมไปร่วมเสวนาเรื่อง “มองไปข้างหน้า  การพัฒนาคุณภาพมาตรฐานการศึกษาไทย”   ในงานรวมพลังเพื่อพัฒนาคุณภาพมาตรฐานการศึกษาไทย ครั้งที่ 7/2548  จัดโดยคณะครุศาสตร์  จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย     โดยจัดให้แก่ สมศ. {สำนักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษา (มหาชน)}     ผู้ร่วมเสวนามี 3 ท่านคือ   ศ. ดร. วิจิตร  ศรีสอ้าน,   ศ. นพ. จรัส  สุวรรณเวลา   และผม     มี รศ. ดร. พฤทธิ์  ศิริบรรณพิทักษ์   คณบดีคณะครุศาสตร์  จุฬาฯ   เป็นผู้ดำเนินรายการ

 

          ผมได้เสนอความเห็น 5 ประเด็น   ในเวลา 17 นาที   แต่จะเล่าเฉพาะประเด็นที่ 5 คือ     การใช้เทคนิคการจัดการความรู้เป็นเครื่องมือพัฒนาคุณภาพการศึกษา

 

          โดยเริ่มจากสมมติฐานที่แตกต่างไปจากที่ยึดถือกันทั่วไป   ว่าการศึกษาไทยด้อยคุณภาพ   หมดหวัง     มาเป็นเชื่อว่าแม้ในภาพรวมการศึกษาไทยจะอ่อนแอ   คุณภาพต่ำ   แต่ก็ยังมีโรงเรียนที่คุณภาพสูง   มีครูที่มีความสามารถ   มีผลงานดีน่าภาคภูมิใจ     การจัดการความรู้จะเริ่มที่ความสำเร็จ   หรือ best practice เหล่านั้น     ต้องไปหาให้พบและเชื้อเชิญคนที่ร่วมกันสร้างความสำเร็จมาแลกเปลี่ยนเรียนรู้วิธีการดำเนินการไปสู่ความสำเร็จเหล่านั้น     โดยที่ความสำเร็จดังกล่าวอาจเป็นเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ (แต่ยิ่งใหญ่)

 

          KM เพื่อพัฒนาคุณภาพการศึกษามีหัวใจอยู่ที่ KS – Knowledge Sharing หรือการแลกเปลี่ยนเรียนรู้     ค้นหาคนหรือกลุ่มคนที่มีความสำเร็จในการพัฒนาคุณภาพการศึกษามาแลกเปลี่ยนเรียนรู้กัน

 

          สิ่งที่นำมาแลกเปลี่ยนเรียนรู้กันคือ   เรื่องราวของความสำเร็จ     ใช้เทคนิคที่เรียกว่า storytelling  ในการเล่าเรื่อง     มีการสร้างบรรยากาศเชิงบวก   เชิงชื่นชมยินดี   ไม่เน้นถูก – ผิด   แต่เน้นเรื่องราวของความสำเร็จ   เพราะในเรื่องราวของความสำเร็จ   มีความรู้เพื่อการพัฒนาคุณภาพการศึกษาอยู่ในนั้น

 

          ดังนั้น   ควบคู่ไปกับการเล่าเรื่อง   จึงต้องมีการบันทึกประเด็นความรู้ (ที่เป็นความรู้เพื่อการปฏิบัติ) ไว้     ต้องมี “มือบันทึก” ที่หัวไว   มือไว   ลายมือดี   บันทึกขึ้น flip chart ให้สมาชิกกลุ่มได้เห็นและช่วยกันเพิ่มเติม     บันทึกที่ได้เรียกว่า “ขุมความรู้” (Knowledge Assets)     เมื่อเอามาสังเคราะห์จัดหมวดหมู่ก็จะได้ “แก่นความรู้” (Core Competence) เพื่อการบรรลุคุณภาพการศึกษา

 

          กระบวนการทั้งหมดนี้ควรใช้เวลา 2 – 3 วัน     สคส. เรียกว่า “ตลาดนัดความรู้”

 

          ผู้จัดตลาดนัดความรู้เพื่อพัฒนาคุณภาพการศึกษา     อาจเป็นกระทรวงศึกษาธิการ,   สมศ.,   เขตการศึกษา,   สกศ.,   หรือโรงเรียน 5 – 10 โรง   รวมตัวกันจัด     สคส. ยินดีให้คำปรึกษา   และช่วยเหลือเชิงกระบวนการ   แต่ไม่ใช่ไปจัดให้     เพราะการจัดตลาดนัดความรู้ต้องมีการเตรียมตัวมาก   และต้องมีความรู้เกี่ยวกับเบื้องหน้าเบื้องหลังของกลุ่มที่จะมาแลกเปลี่ยนกัน

 

          ที่สำคัญ   ต้องไม่ใช่จัดตลาดนัดครั้งเดียวจบ   ตลาดนัดเป็นเพียงจุดเล็กนิดเดียวของระบบจัดการความรู้ทั้งหมด   ซึ่งต้องคิดวางยุทธศาสตร์และวิสัยทัศน์ไว้อย่างน้อย 5 ปี

 

          นอกจากใช้ “ตลาดนัดความรู้” เป็นเครื่องมือแล้ว   ควรใช้ IT เป็นเครื่องมือของการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ด้วย   โดยเครื่องมือที่ทรงพลังที่สุดคือ blog     ผมมีแนวคิดในการใช้ blog ส่งเสริม KM อย่างเป็นระบบ   แต่จะไม่เล่า ณ ที่นี้

 

          ท่านที่สนใจเรื่องตลาดนัดความรู้   อาจไปค้นหาได้จากที่ผมบันทึกไว้ใน http://blog-for-thai-km.blogspot.com

 

          และขอบันทึกไว้ ณ ที่นี้ว่าโรงเรียนที่ดำเนินการจัดการความรู้เกิดผลอย่างน่าชื่นชมที่ผมรู้จัก 2 โรงคือ   โรงเรียนรุ่งอรุณ   กับ   โรงเรียนเพลินพัฒนา     อ่านเรื่องของโรงเรียนทั้งสองได้จากนิตยสาร “สานปฏิรูป” ฉบับเดือน เมษายน, พฤษภาคม, มิถุนายน, และ กรกฎาคม ๔๘

 

                                                                                      วิจารณ์  พานิช

                                                                                         1 มิ.ย.48