อะไรคือ User-Centered Design (UCD)
User-centered design (UCD) แท้ที่จริงแล้วไม่ใช่ของใหม่ เป็นสิ่งทีเกิดขึ้น มาหลายสิบปี ภายใต้ชื่อต่างๆ กันออกไป เช่น human factors engineering* (มนุษยปัจจัย), ergonomics*(การยศาสตร์) หรือคำหลังๆที่เกิดในยุคคอมพิวเตอร์แล้ว เช่น usability engineering (ในความหมายที่เป็น discipline นะครับ ไม่ใช่ในความหมายในเชิง method)
“ผู้ใช้เป็นศูนย์กลาง” คำนี้ถูกนิยามเพื่ออธิบายทั้งให้มีความหมายในเชิง "ปรัญญา(อุดมคติ)" และเชิง "วิถีทาง(แนว)" เพื่อที่จะนำไปสู่จุดหมายโดยให้ผู้ใช้เกิดประโยชน์สุงสุด พูดง่ายๆ ก็ืคือการดีไซด์โดยการมองจากมนุษย์หรือผู้ใช้ออกมา (human-out) โดยทำให้สิ่งที่เรา “ดีไซด์ฟิตกับผู้ใช้” ซึ่งตรงข้ามกับให้ “ผู้ใช้ฟิตกับดีไซด์” อย่างแนวคิดของการพัฒนาแบบที่นักพัฒนาคิดและพัฒนาขึ้นมาก่อนแล้วค่อยให้ผู้ใช้ไปเรียนการใช้เอาทีหลัง (จริงๆ มีใครอ่านคู่มือการทำงานหนาเป็นตั้งอย่างงั้นบ้าง บางที่เราจะอ่านก็ต่อเมื่อทำไม่ได้จริงๆ หรือมีปัญหา)
แต่หลังๆคำว่า Design ใน User-Centered Design มันทำให้ ความหมายที่แท้จริงของการกำหนดขอบข่ายที่ต้องการจะสือไม่ครอบคลุม ปัจจุบันเราจึงจะเห็นคำว่า “User Experience” หรือ "Ux" หรือ "Customer Experience" (แต่คำนี้ก็ยังถกกันอยู่ในวงในว่าบางครั้ง "customer" ก็ไม่ใช่ "user" เสมอไป) คำเหล่านี้ถูกนำมาใช้มากขึ้น คือการต้องการสื่อให้เห็นว่าการพิจารณาต้องมองทั้งโดยรวมของ experience ที่สมบูรณ์ มากกว่าแค่คำว่า Design และขอบเขตของแค่ในงานดีโซด์ แต่ก็นั้นแหละอีกเหมือนกัน คนทุกวันนี้ก็ยังใช้คำนี้ในบุพบทของ design ไม่ต้องตกใจ บางที่เราก็จะเห็นคำนี้ถูกใช้ว่า User Experience Design หรือ UxD
แต่ท้ายที่สุดแลัว มันก็หลักเดียวกันคือทำอย่างไรก็ได้โดยให้ผู้ใช้เป็นศุนย์กลางและก่อประโยชน์สูงสุดแก่ตัวผู้ใช้ (ไม่ใช่ผู้พัฒนา หรือเจ้าของโปรเจค หรือสปอนเซอร์)
ขอบันทึกเสริมตรงนี้นะครับว่า การยศาสตร์ (ergonomics) และ มนุษยปัจจัย (human factors) เป็นคำที่มีขึ้นมาในช่วงหรือยุค ของ man-machine interaction ตอนนั้นนะ ยังไม่มีคอมพิวเตอร์ ฉะนั้นคนส่วนใหญ่เวลาได้ยินคำสองคำนี้ก็จะยังโยงไปแค่ยุค man-machine ในยุคนั้นจะได้ยินคนอ้างถึงคำคำนี้เป็นส่วนใหญ่ "Human-centred design" ครับ การพัฒนาโดย"ใช้มนุษย์เป็นศูนย์กลาง"
ตรงนี้อย่างสับสนกับ human-computer interaction หรือ HCI นะครับ HCI เป็น discipline โดยกว้าง คือการเรียนการสอนและการศึกษาเรื่องของปฏิกิริยา ปฏิสัมพันธ์ ระหว่าง มนุษย์กับศาสตร์ทางคอมพิวเตอร์
HCI เชื่อว่าเป็นศาสตร์ที่น่าจะพัฒนา เติบโตและแตกเขนงออกมาจากศาสตร์ในยุค MMI หรือ man-machine interaction (พวก human factors, engineering psyc., experimental psyc., cognitive psychology, และ industrial design) แต่ก็นั้นละ บางที่ก็ยังเถียงกันอยู่ไม่จบว่าเป็นศาสตร์ที่แตกแขนงออกมาจริงๆหรือเป็นศาสตร์ใหม่ ที่เกิดจาก multi-disciplinary subject ทั้งหลายมารวมกับ computer science กันแน่
แรกๆ เราไม่ได้เรียก HCI นะครับ มันคือ CHI, Computer-human interaction กลุ่มที่ เชื่อว่า HCI แตกแขนงมาจาก MMI ก็ว่าทำไมต้องเรียกชื่อใหม่ว่า HCI กลับไปเรียก MMI สิ แต่กลุ่มคนทีเชื่อว่าเป็นศาสตร์ทีเกิดขึ้นมาใหม่เพราะการเกิดของ computer science ก็เริ่มจะคิดว่าไม่ใช้ก็ได้ HCI จะเรียกศาสตร์ใหม่ตัวนี้ใหม่ว่า Human-certered computing (HCC) มันเริ่มจะพันกันนัวเนียทำให้คนที่เริมรู้จัก HCI ใหม่ๆ สับสนงงกันไปหมด
เอาละครับอย่างที่อธิบายไปแล้วข้างต้นที่บอกว่า UCD หมายความได้ 2 เชิง ผมคงไม่อธิบายต่อในส่วนของ UCD ที่เป็นส่วนความหมายเชิงปรัญญาหรืออุดมคติแล้วครับเพราะค่อนข้างจะกระจ่าง มีเวลาผมจะเอา 3 หลักการพึ้นฐานใหญ่จากความหมายในเชิง วิธีการ หรือ วิถีทาง ของUCD มาอธิบายให้ทราบเพิ่มครับ
ความเห็น (10)
วีร์ครับ เอาเป็นว่าพี่จะอธิบายคราวๆนะครับ เพราะระเบียบวิธี(method) ตรงนี้มันจะต้องเกี่ยวข้องกับเครื่องมือ(tool)ที่เราใช้ ตรงนี้มีให้เรียนเยาะมากเลยครับเรียนกับเป็นหลักสูตรเลยก็ว่าได้ เอาเป็นว่าโดยส่วนใหญ่จะใช้ระเบียบวิธีที่เรียกว่า Usability Engineering คือการกำหนด usability objective ที่ สามารถวัดได้ ตัวจุดมุ่งหมายตัวนี้บางที่จะได้ยินเรียกกันเรียกอีกอย่างว่า usability benchmark มันคือตัวเดียวกันครับ แล้วพัฒนาเพื่อให้ meet จุดมุ้งหมายหรือ benchmark ที่เราตั้งไว้ เครื่องมือก็คือ usability inspection และ usability testing
ถ้าเป็นบริษัทใหญ่ๆ ที่ค่อนข่างจะ mature ทางด้านนี้แล้วเค้าจะมี standarize measurement ที่ค่อนข้างจะเป็นสากลเพือจะวัดความกว้างหน้า product ว่าเป็นอย่างไร อย่างบริษัทพี่ใช้ ProUse Score ( Product satisfaction & Usability Score) เป็นตัววัด
ขอบคุณมากครับ ได้ keyword ใหม่ๆ เยอะเลย :-)
ถ้าวัดได้เป็นเรื่องเป็นราว และไม่เกินกำลัง ผมอาจจะเปลี่ยนแนวได้นิดๆ เลยนะเนี่ย
ต้องขอบคุณพี่นรินทร์มาก ๆ ค่ะ
หนูคงต้องขอเรียนรู้เกี่ยวกับเรื่องนี้จากพี่นรินทร์ด้วยนะค่ะ ตอนที่เรียนวิชา HCI กับอาจารย์จันทวรรณ ได้ทำโปรเจค ประเมินเว็บไซต์ ตามหลัก usability และ Re-Design ใหม่ด้วย ต้องบอกว่าสนุกมากค่ะ
รออ่านเรื่อง URD อยู่นะค่ะ
ขอโทษด้วยค่ะ จะพิมพ์ UCD แต่ดันพิมพ์เป็น URD ค่ะ อันนี้ User Error เองค่ะ
ยินดีและเต็มใจครับ น้องมะปรางเปรี้ยว
ขอบคุณครับ...
น่าสนใจครับ....
อธิบายได้เข้าใจเลยครับ...
ขอบคุณมากค่ะ ^-^
ขออธิบายเสริมนิดหนึ่งนะครับเกี่ยวกับความหมายของ Usability Engineering คำคำนี้มีสองความหมายครับ คือ
1.) หมายถึง discipline ที่มุ้งหมายเพื่อเพิ่ม usability ของ product - เป็นความหมายที่ผมใช้อธิบายในบทความข้างบนนะครับ ส่วนใหญ่เวลาคนกันถึง usability engineering ก็จะหมายถึงความหมายนี้กัน
2.) หมายถึงระเบียบวิธี (method) อย่างที่ผมอธิบายให้น้องวีร์ ในข้อคิดเห็นครับ
ตรงนี้ต้องอธิบายเพิ่ม กลัวจะงง ตกลงคำคำนี้มันหมายถึงอะไรกันแน่ มันมี 2 ความหมายครับ
ยินดีครับ Mr Direct