เม็กดำ (2) : ที่นี่ คือ สถานีชีวิตของการเรียนรู้เรื่องจริงที่ไม่มีคำว่าสมมุติ

ที่เม็กดำมีห้องเรียนที่ไม่ใช่ห้องเรียน... แต่เป็นยิ่งกว่าห้องเรียน รวมถึงเป็นสถานีชีวิตของการเรียนรู้อันแท้จริง

ใครยังไม่เคยไปโรงเรียนเม็กดำบ้าง ยกมือขึ้น ?... นั่นแน่ มีหลายคนที่ยังไม่เคยไป แต่สำหรับผมไปมาแล้ว ไปเพราะอยากรู้อยากเห็น ไปเพราะต้องการไปให้เห็นกับตา หลังจากที่ยินแต่เสียงร่ำลือมานักต่อนัก ซึ่งบัดนี้ก็กลับมาแล้ว ..กลับมาพร้อม ๆ กับความอิ่มเอมของบรรยากาศแห่งการเรียนรู้ของจริง.. ของจริงที่ไม่มีการสมมติ !

ผมเพิ่งกลับมาจากร้อยเอ็ด, เหนื่อยล้าเป็นที่สุด แต่ก็ยังอยากเล่าความรู้สึกอันดีงามที่เกิดขึ้นจากการไปเยือนชาวเม็กดำให้แล้วเสร็จ บอกเล่าเพื่อสื่อสารไปยังชาว G2K อีกหลายท่านที่ยังไม่เคยได้ไปที่นั่น เพื่อให้รับรู้ว่าที่ตรงนั้นมีกระบวนการสร้างและหล่อหลอมการเรียนรู้ชีวิตได้อย่างน่าอัศจรรย์ใจ

ผมประทับใจตั้งแต่สัมผัสแรกที่มองไปเห็นป้ายชื่อโรงเรียนที่ไม่หรูหรา รวมถึงป้ายอื่น ๆ ที่บ่งบอกถึงศักยภาพของสถานศึกษาที่ดูง่ายงาม พอเหมาะพอควร รวมถึงวิถีถนนเล็ก ๆ ที่มีต้นไม้น้อยใหญ่เรียงตัวประดับกันแต่พองาม ทันทีที่รถจอด และเมื่อผมก้าวเท้าลงจากรถตู้ ท่าน ผอ. (เม็กดำ 1) เป็นคนแรกที่ปรี่เข้ามาต้อนรับอย่างเป็นกันเอง.. เป็นกันเองราวกับรู้จักมักคุ้นกันมายาวนาน ทั้ง ๆ ความเป็นจริง เราเพิ่งพบหน้ากันครั้งแรกก็คราวนี้.. ตรงนี้.. และวินาทีนี้ชัด ๆ .. แต่นั่นก็ไม่สำคัญอะไรเลย เพราะเราต่างรู้ว่า มิตรภาพใน G2K ได้ร้อยรัดเราเข้าหากันอย่างสนิทแน่นมานานแล้วผมพบคณะครูเม็กดำที่เป็นชาวบล็อกที่นั่นหลายคน, … ผมเหมือนเด็กที่ตื่นเต้นเหมือนกำลังได้พบและชิดใกล้กับดาราคนโปรด มีเขิน ๆ อาย ๆ บ้าง แต่เจ้าบ้านทุกท่านก็นำผมเข้าสู่บ้านอันอบอุ่นอย่างเป็นกันเองและรวดเร็วคณะครูที่นี่กระฉับกระเฉงมีชีวิตชีวา มีไฟฝันในการทำงานอย่างล้นเหลือ ไม่มีใครยืนนิ่ง หรือแม้แต่การหลีกเร้นหลบงาน หากแต่ดูจะมีความสุขกับการได้ทำงานเหล่านี้อย่างมากมายก่ายกอง ท่าน ผอ. นำพาผมและคณะสัญจรเที่ยวชมรายรอบอาณาบริเวณของโรงเรียน เริ่มจากห้องปฏิบัติการ หรืออาจจะเรียกว่าเป็นห้องกิจกรรม ห้องแห่งการเรียนรู้และห้องแห่งจินตนาการของเด็กนักเรียน ซึ่งเป็นห้องหับที่ถูกจัดไว้ให้นักเรียนได้เข้ามาเรียนรู้และฝึกปฏิบัติทักษะชีวิต รวมถึงการมาสรุปบทเรียนบางเรื่องกันที่นี่ ห้องนี้ผมพบเห็นภาพวาดหลากเรื่องราวของนักเรียน โดยเฉพาะภาพวาดแผ่นใหญ่ที่เกี่ยวข้องกับ “ป่าใหญ่โคกจิก” โดยภาพนี้ได้สะท้อนวิถีวัฏจักรแห่งป่า (เด็กเรียกว่าปฏิทินป่า) รวมถึงการฉายให้เห็นถึงบทบาท หรือสถานะของป่าที่มีต่อการดำเนินชีวิตของผู้คนในชุมชน ขณะที่ทั้งห้องยังประดับด้วยผลผลิตทางความคิดและปัญญาของนักเรียนในรูปแบบต่าง ๆ อย่างน่า “สะอื้นสะอ้อน” รวมถึงหนังสือ “ทำมือ” เล็ก ๆ ใส ๆ ที่นักเรียนได้สร้างขึ้นเพื่อบันทึกและถ่ายทอดแนวคิดอันเกิดจากเรื่องราวของการเรียนรู้ชีวิตของพวกเขาเอง บางเรื่องเป็นเรื่องใกล้ตัวที่มาจากท้องไร่ ท้องนา ป่าเขาและท้องน้ำ บางเรื่องเกี่ยวข้องและสัมพันธ์กับผลึกความคิดที่เกิดจากการได้ไปทัศนศึกษาและอบรมจากสถานที่ต่าง ๆ นี่กระมังคือ กระบวนการส่งเสริมการเรียนรู้อย่างมีระบบ นักเรียนมีการสรุปบทเรียนด้วยสมองและสองมือของตนเอง และยังถือเป็นประติมากรรมทางความคิด ที่สามารถใช้เป็นสื่อแห่งการเรียนรู้ต่อยอดไปสู่คนอื่น ๆ ได้อย่างไม่รู้จบ จากนั้นเราลัดเลาะไปสู่อุทยานหนังสือ (ผมไม่แน่ใจว่าชื่อนี้หรือไม่) เป็นอีกสถานที่ที่ผมพึงใจและประทับใจเป็นที่สุด เพราะใต้ร่มไม้เพียงไม่กี่ต้นมีเปลไม้ไผ่และเปลที่ทำจากขวดน้ำพลาสติกผูกยึดไว้กับต้นไม้ต่าง ๆ อย่างเป็นระยะ ๆ ที่ตรงนี้, ถูกจัดขึ้นสำหรับให้นักเรียนมานั่ง ๆ นอน ๆ อ่านหนังสือ แต่มีข้อแม้ว่า ผู้ที่จะเข้ามาใช้บริการต้องมาเพื่ออ่านหนังสือ มิใช่มาเพื่อพักนอน วิ่งเล่น หรือนอนเล่นเฉย ๆ … ที่สำคัญคือเปลเหล่านี้ถูกสานขึ้นจากน้ำพักน้ำแรงและหยาดเหงื่อของนักเรียนเม็กดำ ไม่มีแม้แต่เปลเดียวที่จะสั่งซื้อมาจากร้านค้าภายนอก เช่นเดียวกับบริเวณอันเป็นส่วนหนึ่งของลานเพลินก็มีต้นไม้แซมสูงเป็นระยะ ๆ อย่างเป็นธรรมชาติ (แต่ไม่เป็นระเบียบ) ซึ่งแต่ละต้นจะมี “ถุงขยะลอยฟ้า” (ผมเรียกชื่อนี่เองนะครับ) ผูกติดอยู่กับลำต้นของต้นไม้แต่ละต้น ท่าน ผอ. กรุณาเล่าให้ฟังว่าถุงขยะเหล่านี้จะมีเจ้าของเป็นนักเรียนแต่ละคน โดยถุงใดที่มีขยะเยอะ แสดงว่าเจ้าของละเลยใส่ใจไม่นำไปทิ้ง อีกทั้งยังสะท้อนให้เห็นว่าผู้คนในโรงเรียนกำลังละเลยต่อวินัยอันดีเกี่ยวกับการรักษาความสะอาด ถัดจากนั้นเราได้เข้าเยี่ยมชม “ไก่ดำญี่ปุ่น” ผลงานชิ้นโบว์แดงของครูบาสุทธินันท์ ได้มอบให้กับทางโรงเรียนเพื่อเรียนรู้และวิจัย รวมถึงการเยี่ยมชมเรือนสวนผักที่กำลังแผ่กิ่งแตกใบอย่างไม่แยแสต่อลมร้อน นอกจากนี้ผมยังได้หลีกหลบจากแถวขบวนไปเยี่ยม ๆ มอง ๆ สวนป่าจำลองหลากพันธุ์ หลากชนิดของเม็กดำที่ปลูกไว้ใกล้ ๆ กับหอประชุม ซึ่งมีพันธ์ไม้หลายชนิดที่มาจากป่าใหญ่โคกจิก รวมถึงสมุนไพรบางอย่างด้วยเช่นกัน ไม่เว้นแม้กระทั่ง “ช้างน้าว” ก็ถูกนำมาปลูกไว้ที่โรงเรียนแห่งนี้ และสวนป่าจำลองเหล่านี้จะทำหน้าที่สะกิดเตือนให้รู้ว่ากว่าจะเป็นป่าผืนใหญ่ต้องประกอบด้วยต้นไม้สักกี่ต้น แต่กว่าแต่ละต้นจะเติบใหญ่ต้องใช้เวลาเนิ่นนานสักปานใด .. นี่เป็นเพียงเรื่องเล่าแต่เพียงน้อยนิดที่ผมได้พานพบ ณ โรงเรียนเม็กดำ .. โรงเรียนที่ซึ่งผมให้การยอมรับว่ามีกระบวนการเรียนการสอนและการสร้างนักเรียนอย่างน่านับถือ อันที่จริงบทบาทการนำเยี่ยมชมเช่นนี้จะเป็นนักเรียนที่ต้องนำพาผู้มาเยือนได้สัญจรไปตาม “สถานีชีวิต” ต่าง ๆ ของโรงเรียน หากแต่วันนี้ นักเรียนเหล่านั้นกำลังร่วมกิจกรรมค่ายภาษาอังกฤษที่ อ.ขจิต กำลังระดมพลังสมองถ่ายทอดให้กับนักเรียนอย่างขะมักเขม้น ทำให้ท่าน ผอ. และคณะครูอื่น ๆ อาสาเป็นไกด์นำเยี่ยมชมแทนนักเรียนเหล่านั้นที่เม็กดำมีห้องเรียนที่ไม่ใช่ห้องเรียน... แต่เป็นยิ่งกว่าห้องเรียน มีนักเรียนที่สวมบทบาทเป็นนักวิจัยรุ่นเยาว์ มีบทเรียนชีวิตที่เป็นชีวิต มีสถานีชีวิตที่หลากหลายให้เรียนรู้ … และเป็นการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมของโรงเรียนและชุมชน จากครู สู่นักเรียน จากนักเรียนสู่ชาวบ้าน และจากชาวบ้านสู่คุณครู อย่างเป็นหนึ่งเดียว ผมไม่อาจเอ่ยคำใดได้มากไปกว่านี้ และคงไม่มีความสามารถพอที่จะสรรหาถ้อยคำใดมาอธิบายฉายให้เห็นวิถีแห่งการเรียนรู้ที่มีศักยภาพและมีกระบวนการที่เข้มแข็งภายใต้การพัฒนาคน - พัฒนาชีวิตด้วยคุณธรรมและความพอเพียง ถึงตรงนี้ท่านใดที่ยังไม่เคยไปเม็กดำบ้าง… หากแต่เพียงมีเวลาก็อย่ารีรอเลยครับ ผมก็ขออนุญาตทำตัวเป็นเสมือนเจ้าของบ้านเชื้อเชิญท่านทั้งหลายไปสู่เวทีแห่งการเรียนรู้ที่นั่นกันสักครั้ง แล้วท่านจะไม่ผิดหวังเลยว่าโรงเรียน คือ “สถานีชีวิต” ที่สำคัญของนักเรียนและชาวบ้าน และที่สำคัญ ที่นั่นมีแต่เรื่องจริง ไม่มีเรื่องสมมุติเลยแม้แต่เรื่องเดียว !