คนกับผี คู่กัน

ไม่เคยมีใครในสมัยนี้แห่ขบวน ร้องเพลงสนุกสนาน ไปอาบน้ำกันเป็นโขยง ทิ้งความสนุกสนานในการทำกิจการต่าง ๆ ที่ปู่ย่าตายายเราพาทำ พวกเราทำกันเพื่อสืบทอด สัมผัสความรู้สึก และเพราะมันทำให้การเดินไปอาบน้ำระยะทางเหมือนใกล้ลงถนัดใจ

ชาวบ้านกับผีมีความสัมพันธ์กันแนบชิด มีชาวบ้านในโครงการของเราหลายคนที่เจ้าพิธีในหมู่บ้านของตน บางก็เป็นผู้ที่จะต้องเลี้ยงผีทุกปี

ทุกพื้นของหกอำเภอให้ความเคารพนับถือ ใกล้ชิดกับ ผี  มีพิธีเลี้ยงผีที่เรียกชื่อแตกต่างกันไปตามพื้นที่ เข่น เลี้ยงหอปู่ตา เลี้ยงหอพ่อปู่จันแดง  เลี้ยงญาแม่บุญตาบึงวังซิ่ว เลี้ยงผีบ้าน ของรักษมรักษา ผีไร่นา เต้าที่เจ้าฐาน เจ้าไฮ่เจ้านา ผีตาแฮก  บริเวณที่เป็นที่สิงสถิตของผีถือว่าเป็นบริเวณศักดิ์สิทธิ์ ห้ามคนเข้าไปเกี่ยวข้อง ถ้ามีป่าไม้บริเวณนั้นก็ห้ามตัดห้ามทำลาย ถ้าอยู่ใกล้บึงก็ห้ามลงจับปลาบริเวณนั้น

พ่อวิเชียร โสมี ก็เป็นคนหนึ่งที่เป็นเจ้าพิธีต่าง ๆ  ทั้งพิธีบุญ งานมงคล และงานตาย พ่อวิเชียรแอบมาบอกดิฉันเบา ๆ  ว่าจะต้อง ทำพิธีบอกกล่าวหน่อยที่พวกเราจะมาจัดงาน มาเสียงดังเอะอะร้องรำทำเพลงในนา เดี๋ยวเจ้าไฮ่เจ้านาเพิ่นจะตกใจ พาลโกรธ และพยายามเลี่ยงอย่าให้งานของพวกเราตรงกับวันพระจะดีที่สุด พ่อพูดเอาจริงเอาจัง จนดิฉันรู้สึกกลัว กลัวว่าจะทำผิดแล้วจะทำให้ชาวบ้านไม่สบายใจส่งผลกระทบอื่น ๆ  และกลัวผีจะแสดงอิทธิฤทธิ์ต่าง ๆ นา ๆ  โดยเฉพาะเวลาที่เราพักอยู่ในนา บรรยากาศตอนกลางคืนที่มันแตกต่าง มันทำให้จินตนาการประหลาด ประหลาดได้

แม่บับพาก็ยังมาย้ำอีกว่า แม่ว่าตอนกลางคืนที่พวกเราสนุกสนานกัน พวกเขา พากันมาดูด้วย มาสนุกด้วย พวกเขามาดี
รู้สึกเย็นวาบไปทั้งกระดูกสันหลัง
ไม่เสี่ยง ดีที่สุด

แม่บับพาก็เป็นอีกคนหนึ่งที่บ้านนาดี ภูมิลำเนาของแม่บับพา นั้น แม่บับพาเลี้ยงผีทุกปี

ครั้งหนึ่งที่พาชาวบ้านรวมทั้งแม่บับพาไปเยี่ยมบ้านลุงโฮจิมินห์ ช่วงบ่าย แม่บับพาเกาะแขนดิฉันแจ ดิฉันไม่ได้สังเกตละเอียด รู้แต่ว่าการไปดูงานคราวนี้แม่บับพาไม่มีคำถาม ไม่อยู่แนวหน้า ซึ่งจะเป็นลักษณะพิเศษปกติของแม่บับพา สนใจ อยู่แถวหน้า ซักถาม คราวนี้เงียบใช้ผ้าคลุมศรีษะตลอด แม่ไม่พูดอะไร แต่พอกลับมาถึงที่พัก แม่ถึงได้เฉลย

ของ ที่นั่นแรงมาก แม่กลัว ถึงได้เกาะแขนลูกตลอดเวลา
เหรอคะ ไม่น่าเชื่อ
มีจริงนะ แม่รู้สึกได้

ผีต่างชาติก็มีด้วย ต่อถึงกันได้อีกต่างหาก

ที่ตั้งนาของพ่อวิเชียร อยู่เยื้อง ๆ กันกับทีเผาผี ป่าช้าของหมู่บ้านเวลาจะเดินทางเข้านาพ่อวิเชียรต้องผ่านป่าช้านั้นก่อน

อย่างไรก็ตามตลอดเวลา ๕ วันที่เราอยู่ที่นาพ่อวิเชียร เราก็พากันแห่ขบวน แคน กลอง ร้องเพลง ผ่านป่าช้า เพื่อไปอาบน้ำในหนองน้ำสาธารณะของหมู่บ้าน ซึ่งห่างจากนาพ่อวิเชียรประมาณ ๑๐๐๐ เมตร  ของตอนห้าโมงเย็นทุกวัน

มีคนจากหมู่บ้านอื่นขี่รถเครื่องผ่านมาจอดดูด้วยความงุนงงสงสัย พวกนี้แห่ขบวนอะไรกัน
แห่ไปไหน เขาถาม  
แห่ไปอาบน้ำ  พวกเราตอบ
ไม่เคยมีใครในสมัยนี้แห่ขบวน ร้องเพลงสนุกสนาน ไปอาบน้ำกันเป็นโขยง คนลืม ทิ้งความสนุกสนานที่แนบไปกับการทำกิจการต่าง ๆ ที่ปู่ย่าตายายเราพาทำ

แต่คณะพวกเราทำกันเพื่อสืบทอด สัมผัสความรู้สึก และเพราะมันทำให้การเดินไปอาบน้ำระยะทางเหมือนใกล้ลงถนัดใจ

ดูท่าทาง พ่อวิเชียร กังวลใจบ้างที่เพื่อนบ้านก็คงไม่เข้าใจ 
อาจารย์ทนายได้ช่วยอธิบาย มันไม่เป็นไร เป็นเรื่องดี เราแสดงออกถึงความสนุกสนานกัน พวกเรามาดี เราไม่ได้ทำความเดือดร้อนให้ใคร สิ่งที่เราจะทำก็เป็นเรื่องดี ฟื้นฟูดิน ฟื้นฟูไร่นาของเรา สร้างกลุ่มให้เข้มแข็ง
พ่อวิเชียรค่อยคลายใจ  ผมก็ว่ายังงั้นแหละ  เพียงแต่ว่า ตั้งแต่เกิดมา ผมก็ไม่เคยทำแบบนี้เท่านั้นเอง

งานก็ผ่านไปด้วยดี ผีก็คงเห็นในเจตนารมณ์ของหมู่ชาวบ้านในความตั้งใจที่จะฟื้นไร่นา ฟื้นประเพณี ศิลปวัฒนธรรมพื้นบ้านดังที่พวกเราทำกันอยู่

[ดร. แสวง รวยสูงเนิน]

ผมไม่แน่ใจว่าปัจจุบันนี้

ผีหลอกคน หรือคนหลอกผี

หรือคนเอาผีมาหลอกตัวเองกันแน่

แต่ถ้าเอาผีมาพัฒนาคนนั้นผมเห็นด้วยในแทบทุกพิธีกรรมที่เราทำ

ลองรวบรวมภูมิปัญญานี้เป็นหมวดหมู่ดีไหมครับ