โครงการ วัด โรงเรียนปลอดบุหรี่ ชุมชนดีมีสุข

โครงการ วัด โรงเรียนปลอดบุหรี่ ชุมชนดีมีสุข

1.      คำสำคัญ : รณรงค์, กระบวนการเรียนรู้

2.      จังหวัด : เชียงราย

3.      กลุ่มเป้าหมาย : ประชาชนทุกเพศวัยในพื้นที่ 9 ชุมชน จาก 7 อำเภอ 2 กิ่งอำเภอ ได้แก่  อ.เชียงราย, อ.เวียงชัย ,อ. แม่ลาว,อ. แม่สรวย,อ.พาน,อ. แม่สาย, อ.เทิง, กิ่งอำเภอเวียงเชียงรุ้ง และ กิ่งอำเภอดอยหลวง จ.เชียงราย

4.      เป้าหมาย : เพื่อพัฒนาให้วัด โรงเรียน และชุมชน เกิดกระบวนการเรียนรู้ และขับเคลื่อนร่วมกันให้เป็นแหล่งลด ละ เลิก และปลอดบุหรี่ โดยมีการประสานความร่วมมือกันจนเกิดเป็นชุมชนนำร่อง พร้อมขยายเครือข่ายต่อไป

5.      สาระสำคัญของโครงการ : จากการศึกษาสาเหตุการตายของคนในจังหวัดเชียงรายในปี 2545 พบว่า โรคหัวใจ และโรคมะเร็ง เป็นสาเหตุการตายอันดับ 2 และ 3 ของจังหวัดเชียงราย ซึ่งโรคดังกล่าว การสูบบุหรี่ถือเป็นสาเหตุ หนึ่งจากข้อมูลดังกล่าว ทำให้    แกนนำของสมัชชาสุขภาพจังหวัดเชียงราย ได้ตระหนักถึงพิษภัยของบุหรี่ และหาแนวทางแก้ไข จากการศึกษาพบว่าโครงสร้างของสังคมไทยที่มีความผูกพันอยู่กับวัด และโรงเรียน อันเป็นระบบพื้นฐานของสังคมไทยมาตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบัน  น่าจะเป็นทางเลือก  เพราะฉะนั้นการจะเริ่มโครงการอะไรก็ตามที่มีประโยชน์ ถ้าวัด และโรงเรียนมีส่วนร่วมด้วยแล้ว มักจะประสบความสำเร็จจากเหตุผลดังกล่าว สมัชชาสุขภาพจังหวัดเชียงราย ซึ่งมีเครือข่ายคณะทำงานประกอบไปด้วยบุคลากรทั้งภาครัฐ และเอกชน จึงเริ่มโครงการนี้ขึ้น

6.      เครื่องมือที่ใช้ : แรงศรัทธาต่อตัวแกนนำที่ประชาชนนับถือที่อาจอยู่ในส่วนชองผู้นำชุมชน วัด หรือโรงเรียนเป็นตัวขับเคลื่อน และเป็นแกนในการประสานทั้ง 3 ภาคส่วนของแต่ละชุมชนให้ทำงานร่วมกันในการทำงานด้านการรณรงค์ลด ละ เลิกบุหรี่  โดยมีกิจกรรมหลักเป็น 2 ส่วนคือ (1) การจัดกระบวนการให้ความรู้แก่กลุ่มเป้าหมายในเรื่องพิษภัยของบุหรี่ (2) กิจกรรมเรื่องของการรณรงค์อย่างต่อเนื่อง ซึ่งทั้งสองกิจกรรมแกนนำในแต่ละส่วนจะมีวิธีที่แตกต่างกันตามความเหมาะสมของแต่ละพื้นที่ในด้านต่างๆ

7.      การจัดระบบ โครงสร้าง กระบวนการทำงาน : จะมีการแบ่งการทำงาน 2 ส่วนคือภาคของคณะทำงาน ซึ่งประกอบไปด้วยส่วนของหน่วยราชการ และสมัชชาสุขภาพจังหวัดเชียงราย จะสนับสนุนในเรื่องของการชี้แจงทำความเข้าใจ กับชุมชน สำรวจพื้นที่เป้าหมาย วางแผนงานเพื่อให้เกิดการขับเคลื่อน ตลอดจนการสนับสนุนวิชาการ และการดูแลรักษาผู้ต้องการเลิกบุหรี่ และการติดตามเยี่ยม ให้กำลังใจ,  ภาคของชุมชน ซึ่งประกอบด้วยภาคีของสมัชชา จะดำเนินการหาแกนนำชุมชน กลุ่มเป้าหมาย วิเคราะห์ข้อมูลในพื้นที่โดยมีเป้าหมาย 3 แห่งคือ วัด โรงเรียน และชุมชน โดยการทำงานที่เกิดขึ้นจะเป็นการประสานทั้งสามส่วนในการลด ละ เลิกการสูบบุรี่

8.      ขอบเขตและระยะเวลาดำเนินโครงการ : ตั้งแต่วันที่ 1 ธันวาคม 2546 ถึง 31 ตุลาคม 2547 ในพื้นที่เป้าหมาย 9 ชุมชน จาก 7 อำเภอ 2 กิ่งอำเภอ

9.      การประเมินผลและผลกระทบ : ในการประเมินผลของโครงการเองพบว่า ชุมชน วัด โรงเรียน ในหมู่บ้านนำร่อง ทุกแห่งให้ความร่วมมือในการดำเนินงาน จำนวนผู้เลิกสูบบุหรี่ภายในวัด และนักเรียนในโรงเรียน ไม่มีผู้สูบบุหรี่ แต่สำหรับชุมชนมีผู้เข้าร่วมโครงการและสามารถอดบุหรี่ได้ร้อยละ 23.5 และจากการศึกษาพื้นที่เพิ่มเติมมีการขยายผลไปสู่หมู่บ้านข้างเคียง

10.  ความยั่งยืน : จากการลงพื้นที่ศึกษาพบว่าเมื่อจบโครงการแล้วมีเพียงบางพื้นที่มีความยั่งยืนที่ชัดเจน ส่วนใหญ่ในแต่ละพื้นที่จะมีความโดดเด่น หรือเข้มแข็งในแต่ละภาคส่วนที่แตกต่างกัน และในบางพื้นที่โรงเรียน และชุมชนที่อยู่ใกล้เคียงพื้นที่นำร่อง รับหลักการนำไปปฏิบัติต่อ

11.  จุดแข็ง และอุปสรรค : ลักษณะสภาพของสังคมในชุมชนพื้นที่นำร่องมีความพร้อมอยู่แล้วในบางส่วน การลงพื้นที่ พบว่าสภาพของสังคมในชุมชน ส่วนใหญ่มีความสามัคคี และมีความคิดเห็นเป็นไปในแนวทางเดียวกัน แล มีสัมพันธภาพที่ดีระหว่างวัด โรง เรียน และ ชุมชน อยู่แล้วในระดับหนึ่ง ซึ่งจะเป็นปัจจัยต่อความสำเร็จในการทำโครงการ เพราะจะก่อให้เกิดความร่วมมืออันดีระหว่างกัน ในการช่วยเสริมการทำงานในแต่ละด้านที่แต่ละภาคส่วนมีบทบาท เช่นในกรณีโครงการนี้ หมู่บ้านส่วนใหญ่จะคัดเลือกมาจากฐานบ้านจุ้มเมืองเย็น ซึ่งมีฐานการร่วมมือร่วมใจของคนในชุมชนที่อยู่ในระดับที่ดี ไม่ว่าแกนนำจะมาจากส่วนไหน จากพระสงฆ์ จากครู จากผู้นำชุมชน ล้วนจะทำให้โครงการดำเนินไปได้ผลตามวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้

12.    ที่ติดต่อ : คุณงามนิตย์ ราชกิจ  นักวิชาการสาธารณสุข 9 สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดเชียงราย โทร. 089-7554711, 053-910303