คำว่า "ทวาร"

ทวาร ตามภาษาไทยแปลว่า ประตู ถ้าเป็นประตูล่างแห่งอวัยวะก็จะเรียก ทวารหนัก (5 5 5)

ทวาร = ท+วาร

ท = มาจาก ทุ แปลว่า สอง ....(ทุ เป็นคำอนุพันธ์ของ ทฺวิ ซึ่งเป็นจำนวนนับตามบาลี และยังมีอีกหลายคำที่แปลว่า สอง เช่น ทว, ทวา, เทฺว, โท, พา)

วาร = มาจากรากศัพท์ว่า วรฺ แปลว่า ห้าม, ปิด, กั้น (รากศัพท์บาลีเรียกตามภาษาไวยากรณ์ว่า ธาตุ)

ดังนั้น ทุ+วร (ทวาร) จึงแปลว่า ห้ามสองทาง หรือ ปิดกั้นสองด้าน ...ทำนองนี้

อธิบายว่า สิ่งที่ปิดกั้นทางทั้งสองด้านไว้ คือ ปิดกั้นทั้งทางเข้าและทางออกเรียกว่า ทวาร ซึ่งหมายถึงประตูนั้นเอง

 วจนัตถะ = นิกฺขมนญฺเจว ปเวสนญฺ วาเรตีติ ทวาโร (สภาวะใดย่อมปิดกั้นทั้งทางออกและทางเข้า ดังนั้น สภาวะนั้นชื่อว่า ทวาร)

หมายเหตุ

1. คำที่ใช้นับจำนวนบาลีเรียกว่า สังขยา ซึ่งมี ๒ แบบ คือ จำนวนทั่วไปเรียกว่า ปกติสังขยา เช่น เอก หนึ่ง ทฺวิ สอง ติ สาม จตุ สี่ ปญฺจ ห้า...นับจำนวนลำดับที่เรียกว่า ปูรณสังขยา เช่น ปฐโม ที่หนึ่ง ทุติโย ที่สอง ตติโย ที่สาม จตุตฺโถ ที่สี่ ....

2. คำว่า ธาตุ ตามไวยากรณ์บาลี หมายถึงรากศัพท์ของคำต่างๆ เช่น กรฺ กระทำ จรฺ เที่ยวไป คี ขับร้อง มรฺ ตาย...