ผงเกลือแร่กับรางวัลเกียรติยศ
การค้นพบผงเกลือแร่หรือ ORS (Oral Rehydrating Salt) ช่วยชีวิตคนไว้แล้วไม่น้อยกว่า 40 ล้านคน
คณะกรรมการรางวัลสมเด็จเจ้าฟ้ามหิดลจ้องมากว่า 5 ปี ว่าน่าจะหาทางให้รางวัลผู้ค้นพบหลักการทางวิทยาศาสตร์เกี่ยวกับเรื่องนี้ และผู้นำเอาหลักการนี้มาสู่การรักษาอาการขาดน้ำและเกลือแร่ในผู้ป่วยท้องเดิน จนเกิดเป็นการรักษาท้องร่วงด้วยน้ำยาเกลือแร่ ที่ประกอบด้วยเกลือ (NaCl) น้ำตาล (กลูโคส หรือซูโครส ก็ได้) ละลายน้ำ ซึ่งเป็นวิธีการง่าย ๆ และประหยัด แต่ลดอัตราตายจากโรคท้องร่วงได้อย่างชะงัดมาก
ความยากอยู่ที่การคลำหาตัวบุคคลที่มีบทบาทเด่นจริง ๆ เพราะจริง ๆ แล้วพัฒนาการแบบนี้ไม่ใช่อยู่ ๆ ก็มีคนคิดค้นได้ มันมีการศึกษาหรือทดลองที่เกี่ยวข้องมากมาย
แต่เราก็โชคดีที่ในปี 2548 ศาสตราจารย์ Ferid Murad ผู้ได้รับรางวัลโนเบล สาขาการแพทย์ปี พ.ศ.2541 ก็เสนอชื่อ ศาสตราจารย์ Stanley G. Schultz ในฐานะผู้ค้นพบว่าน้ำตาลกลูโคสช่วยเร่งการดูดซึมโซเดียมและน้ำในลำไส้ ที่เรียกว่า Sodium - gradient Coupled Transport Hypothesis ทฤษฎีนี้ช่วยอธิบายว่าทำไม ORT (Oral Rehydration Therapy) โดยใช้ผงเกลือแร่จึงใช้รักษาท้องเดินได้ผล
แต่ผู้ค้นพบวิธีรักษาท้องเดินด้วย ORT ไม่เคยรู้เรื่องทฤษฎีที่ค้นพบโดย Prof. Schultz เลย เป็นการค้นพบโดยการทดลองภาคสนามจริง ๆ ที่บังคลาเทศ (ปากีสถานตะวันออกในสมัยนั้น) และผู้ที่เราค้นหลักฐานได้ว่าน่าจะมีบทบาทสำคัญในการค้นพบวิธีการรักษาด้วย ORT อย่างได้ผลมี 3 คนคือ
Dr. Richard A. Cash
Dr. David R. Nalin
Dr. Dilip Mahalanabis
โดยที่ 2 คนแรกเป็นผู้ค้นพบวิธี ORT ที่ได้ผล และท่านที่ 3 เป็นผู้ทำให้มีการใช้ ORT แพร่หลาย
ก่อนที่มูลนิธิรางวัลสมเด็จเจ้าฟ้ามหิดลจะประกาศให้รางวัลนี้ นิตยสารไทม์ประจำวันที่ 16 ตุลาคม 2549 ก็นำเรื่อง ORT ขึ้นปกและเขียนบทความชื่อ A Simple Solution เกี่ยวกับการแก้ปัญหาโรคท้องเดิน ซึ่งยังคร่าชีวิตเด็กอายุต่ำกว่า 5 ปีถึงปีละ 1.9 ล้านคนทั่วโลก เด็กเหล่านี้อยู่ในประเทศด้อยพัฒนา ซึ่งระบบสุขอนามัยไม่ดี
ที่จริง 3 ใน 4 เทคโนโลยีเพื่อแก้ปัญหาการตายจากโรคท้องร่วงเป็นเทคโนโลยีง่าย ๆ ราคาถูก ได้แก่ (1) ORT (2) ส้วม (3) ล้างมือบ่อย ๆ
ส่วนเทคโนโลยีที่ 4 เป็นไฮเทค ราคาแพง คือ วัคซีนต่อ Rota Virus ซึ่งกำลังจะออกสู่ตลาด และคาดว่าจะมีราคาสูงถึง $60 ต่อครั้ง
วัคซีนนี้เป็นชนิดกิน นิตยสารไทม์เขามาสัมภาษณ์ ศ. พญ. วันดี วราวิทย์ ถามว่าราคาวัคซีนสักเท่าไรจึงจะเหมาะสมที่จะนำมาใช้ในประเทศไทย ท่านตอบว่า 1 เหรียญสหรัฐ
การที่มูลนิธิรางวัลสมเด็จเจ้าฟ้ามหิดลฯ ให้รางวัลแก่การค้นพบ ORT ในปีนี้ พร้อม ๆ กับการที่นิตยสารไทม์ลงบทความขึ้นปก เป็นความภูมิใจของผมในฐานะที่เป็นคนหนึ่งที่มีส่วนผลักดันการให้รางวัลแก่ผู้ค้นพบหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ และผู้คิดค้นเทคโนโลยี ORT นี้
วิจารณ์ พานิช
12 ต.ค.49
