รูปแบบ ไร้รูปแบบ

ระหว่างทำงานด้านการศึกษา ผมพบว่า ปัญหาอย่างหนึ่งคือการ "ตกร่องรูปแบบ" หรือ "ติดรูปแบบ" ซึ่งทำให้การนำทฤษฎีมาปฏิบัติไม่ได้ผล เพราะคน "รูปแบบการสอน" จนลืมให้ความสำคัญกับ "บริบท" ของผู้เรียน ชุมชน สังคม และสิ่งแวดล้อม เมื่อใดได้คุยกันเรื่องประเด็นนี้ ผมจะใช้วิธีแยกให้เห็นกระบวนการเรียนรู้และพัฒนาริเริ่มรูปแบบด้วยภาพด้านล่าง (ซึ่งไ้ดนำเสนอไว้นานแล้วตามบันทึกนี้) เพื่อความสะดวกในการอ้างอิงต่อไป จึงคัดลอกส่วนนี้มาวางไว้อีกครั้ง

ขั้นใช้รูปแบบ หมายถึง การใช้ "หลักปฏิบัติ" หรือ "แนวปฏิบัติ" ที่เคยมีมา อาเป็นทฤษฎี กิจกรรม ฯลฯ

ขั้นเรียนรูปแบบ ระหว่างที่นำ "รูปแบบ" นั้นมาใช้ เราก็สังเกต ศึกษา วัดผล ประเมินผลบนพื้นฐานของบริบทและเป้าประสงค์ของตนเอง ทำให้เกิดความรู้ "เข้าใจ" และ "เข้าถึง" ในวิธีการ "พัฒนา" นักเรียนด้วยรูปแบบนั้นๆ

ขั้นไร้รูปแบบ คือ สถาวะที่เราเกิดองค์ความรู้และทักษะในการออกแบบในตนเองเพียงพอ สามารถปรับใช้รูปแบบเดิมต่างๆ หรือออกแบบกิจกรรมการเรียนการสอนให้เข้ากับสถานการณ์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ บรรลุเป้าหมายได้ทั้งผู้เรียนและผู้อำนวยการเรียน ฯลฯ

ขั้นริเริ่มรูปแบบ คือ ขั้นสังเคราะห์ประสบการณ์ฝังลึก (Tacit Knowledge) ในตนเอง ออกมาเป็น "หลักปฏิบัติ" หรือ "แนวปฏิบัติ" อาจเป็นในลักษณะของแบบจำลอง คู่มือ ผลงานวิชาการ ฯลฯ ซึ่งเพื่อนครูสามารถนำ "รูปแบบ" นี้ไปทดลองใช้ได้