สายธารความรู้สู่การเลี้ยงโคแบบไทบ้าน ตอนที่ 9 การเริ่มต้นเลี้ยงโค
ผู้ที่จะเริ่มเลี้ยงโคมักจะตั้งคำถามเกี่ยวกับการจัดหาพันธุ์โคมาเลี้ยง ว่าจะเลี้ยงพันธุ์อะไรดี จะหาซื้อพันธุ์หรือพ่อแม่พันธุ์ได้ที่ไหน ราคาเท่าไร เลือกโคที่มีลักษณะอย่างไรมาเลี้ยง ก่อนที่จะตอบคำถามเหล่านี้คงต้องพิจารณาก่อนว่าตนเองมีความพร้อมมากน้อยแค่ไหนที่จะเลี้ยงโค โดย เฉพาะความพร้อมด้านประสบการณ์และทุน ทั้งนี้เพราะการเลี้ยงโคเป็นอาชีพที่ต้องใช้เวลาในการรอคอยผลตอบแทนแต่มีข้อดีในแง่ของการลดต้นทุนการผลิตทางการเกษตรได้ด้วย เช่น ช่วยกำจัดวัชพืชในไร่นา การเพิ่มคุณภาพของดิน การเป็นธนาคารยามยาก
ส่วนคำถามที่ว่าเมื่อใดที่ควรเริ่มเลี้ยงโค คงหาคำตอบที่เหมาะสมกับทุกคนได้ยาก ทั้งนี้เพราะแต่ละคนต่างก็มีปัจจัยแวดล้อมที่ไม่เหมือนกัน กล่าวคือ มีความพร้อมไม่เหมือนและไม่เท่ากัน สำหรับเกษตรกรโดยทั่วไปแล้วตอบเหมือนๆกันว่า ควรเลี้ยงโคเมื่อราคาโคต่ำสุดอย่างน้อยก็เป็นการลดต้นทุนการผลิตในขั้นต้น ในอดีตนั้นราคาโคไม่ค่อยมีผลต่อการเริ่มต้นลงทุนเลี้ยงโคมากนัก เพราะราคาโคค่อนข้างคงที่ แต่ปัจจุบันกระแสการเลี้ยงโคมีมากขึ้นทั้งการเลี้ยงโคพื้นเมือง โคลูกผสม โคงามต่างๆ กลายเป็นแฟชั่นของผู้มีอันจะกินทำให้ราคาโคผันผวนขึ้นลงไม่แน่นอนโดยเฉพาะในช่วงนี้ราคาโคกำลังลดลงเพราะโครงการโคล้านตัวล่มทำให้โคของนายทุนที่ซื้อกักตุนไว้ทะลักออกสู่ตลาด แต่นั่นก็ไม่ใช่ปัจจัยเดียวที่จะทำให้คนที่สนใจเลี้ยงโคจะตัดสินใจเลี้ยงได้ เพราะปัจจัยที่สำคัญอีกอย่างต่อการเลี้ยงโคในปัจจุบันนี้คือสภาพแวดล้อมและแหล่งอาหารของโคที่มี เพราะถ้าหวังพึ่งธรรมชาติ พึ่งเพื่อนบ้านเหมือนในอดีตคงไม่ได้แล้ว เกษตรกรหลายท่านที่เลี้ยงโคตอนนี้บอกว่า ก่อนจะเลี้ยงโคต้องคิดก่อนว่าจะเอาอาหารเลี้ยงโคมาจากไหน ผลิตเองหรือซื้อเพราะสิ่งเหล่านี้หมายถึงต้นทุนการผลิต
การเริ่มต้นเลี้ยงโคจึงต้องพิจารณาทั้งต้นทุน สภาพแวดล้อม และแหล่งอาหารของโคด้วย กล่าวคือ ถ้ามีต้นทุน เราสามารถสร้างแหล่งอาหารภายใต้สภาพแวดล้อมที่เรามีได้ด้วยการทำแปลงปลูกหญ้า ปลูกพืชอาหารสัตว์ โดยพิจารณาว่าหญ้าหรือพืชอาหารสัตว์ชนิดใดที่เหมาะสมกับพื้นที่และสภาพแวดล้อมที่เรามีอยู่ เราจะต้องวางแผนทั้งในเรื่องพันธุ์โคที่เหมาะสมและ อาหารที่จะเลี้ยงโคด้วย ซึ่งเริ่มแรกนั้นอาจจะมีปัญหาได้ถ้าไม่เตรียมการให้ดี
เหมือนกับดิฉันกำลังจะเริ่มต้นเลี้ยงโคและวางแผนหาอาหารโคแต่แรกเริ่มไว้ก่อนด้วยการเก็บฟางข้าว ก็มีคำถามว่าจะเก็บฟางข้าวแบบไหนที่โคชอบกิน จึงต้องถามผู้มีประสบการณ์ในการเลี้ยงโค ได้คำตอบว่าโคชอบฟางข้าวที่เกี่ยวด้วยมือคนมากกว่าที่เกี่ยวด้วยรถเกี่ยวข้าว คงเป็นเพราะคนเกี่ยวนั้นฟางสะอาด ไม่มีเศษกิ่งไม้ใบหญ้าและโคลนตมผสมมากเหมือนกับรถเกี่ยวโคจึงชอบกิน เมื่อได้คำตอบดังนั้นปีนี้ก็ตัดสินใจว่าจะเกี่ยวข้าวในนาด้วยแรงงานคนเป็นหลัก วันนี้หาคนงานไม่ได้ ถ้ารอคงอีกหลายวัน แต่ข้าวไม่รอเราแล้ววันนี้ลุยด้วยตนเอง แล้วจะได้ข้าวไว้เลี้ยงคน ได้ฟางไว้เลี้ยงโคค่ะ
