ลูกปัด : เครื่องประดับที่ไม่เคยเสื่อมความนิยม

ค่านิยม ความเชื่อ โชคลาง และเครื่องประดับที่เรียกว่า ลูกปัด

เพื่อนๆ ที่สนใจเรื่องเครื่องประดับคงจะรู้จักและคุ้นเคยกับลูกปัดเป็นอย่างดีนะคะ  ลูกปัดที่เราเห็นในปัจจุบันมีรูปแบบ ขนาด  และรูปทรงต่างๆ มากมาย  และมีวางขายอยู่ทั่วไปหาซื้อได้ง่าย  ความนิยมในการนำลูกปัดมาทำเป็นเครื่องประดับต่างๆมีมานานแล้วตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์เป็นพันๆ ปีเชียวค่ะ  ไม่น่าเชื่อนะคะว่าสิ่งที่เคยได้รับความนิยมในอดีตที่มีช่วงเวลายาวนานขนาดนั้น  จะยังได้รับความนิยมอยู่ในปัจจุบัน  น่าสนใจใช่มั้ยล่ะคะ เรามาติดตามเรื่องราวของลูกปัดกันดีกว่าค่ะว่า  ลูกปัดเม็ดเล็กๆ หลากสีหลายรูปแบบในสมัยโบราณมีความเป็นมาและมีความสำคัญอย่างไร

ลูกปัดโบราณ 

          ลูกปัด  หมายถึง  วัตถุทีมีลักษณะเป็นเม็ดมีรูตรงกลางสำหรับร้อยด้ายหรือเชือก  ใช้เป็นเครื่องประดับ  ลูกปัดทำจากวัตถุหลายชนิด  เช่น  หิน  ดินเผา  แก้ว  ไข่มุก เปลือกหอย  เปลือกไข่นกกระจอกเทศ  กระดูกสัตว์  ปะการัง  เปลือกไม้  ยางไม้  แร่  เมล็ดพืช  รวมทั้งโลหะต่างๆ  เช่น  สำริด  และทองคำ  เป็นต้น  ลูกปัดมีหลายรูปทรงเช่น  ทรงกลม  ทรงเหลี่ยม  ทรงกระบอก ทรงลูกทุ่น  รูปสัตว์  และอื่นๆ มีวิธีการผลิตและรูปแบบตามลักษณะการใช้สอย  ความเชื่อ  หรือค่านิยมในยุคสมัยต่างๆ

หลักฐานการค้นพบ
          พบตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์  ประมาณ  12,000 - 32,000  ปี ในลักษณะของเมล็ดพืช  เปลือกหอยทะเล  ฟอสซิล  เขี้ยวสัตว์  เขาสัตว์  หิน  และฟันมนุษย์ 
          เมื่อประมาณ  6,000  ปี  ชาวอียิปต์และชาวเมโสโปเตเมียรู้จักทำลูกปัดดินเผาและลูกปัดหินเคลือบคล้ายแก้ว  รวมทั้งมีการนำหินคาร์เนเลี่ยน (Carnelian) มาทำลูกปัด  โดยแพร่กระจายไปในดินแดนต่างๆ   ในอินเดียพบว่ามีการนำหินแร่พวกหินแคลซีโดนี (Chaicedony) และหินโมรา (Agate) มาใช้กันอย่างแพร่หลาย  ตลอดจนพบการทำลูกปัดโลหะเมื่อประมาณ  5,000  ปี  ในแถบดินแดนลุ่มแม่นำสินธุ สุเมเรียน และอียิปต์ที่ได้มีการติดต่อสัมพันธ์กันทำให้เทคนิคการทำลูกปัดแพร่หลายไปยังยุโรปและตะวันตก  รวมทั้งได้เริ่มมีการทำลูกปัดแก้วขึ้นในอียิปต์หลังจากพบน้ำยาเคลือบภาชนะดินเผา
        จากการติดต่อสัมพันธ์กันและการค้าขายของกลุ่มประเทศดังกล่าวทำให้เทคนิคการทำลูกปัดแพร่หลายออกไป โดยลูกปัดมีกำเนิดจากตะวันออกกลางและแพร่หลายไปยังจีน อินเดียและเอเซียตะวันออกเฉียงใต้  ส่วนลูกปัดแก้วได้แพร่หลายมาทางตะวันออกจนถึงอินโดนีเซีย  และจีน

ในประเทศไทย
         

สำหรับในประเทศไทย  พบการใช้ลูกปัดเป็นเครื่องประดับมาตั้งแต่ยุคหินใหม่ทั้งลูกปัดที่ทำด้วยเปลือกหอย  กระดูกสัตว์ งาช้าง  โดยนำมาเจาะรูร้อยเชือกใช้เป็นเครื่องประดับ  จากการขุดค้นทางโบราณคดีตามแหล่งโบราณคดีต่างๆ พบลูกปัดเรื่อยมาจนถึงยุคโลหะ  และพบลูกปัดแก้วในปลายยุคโลหะด้วย 
          ลูกปัดแก้วที่พบเหล่านี้มีทั้งสีเดียวและหลายสี โดยเฉพาะในบริเวณชุมชนโบราณในวัฒนธรรมทวารวดีที่รับอิทธิพลทางวัฒนธรรมจากอินเดียได้พบลูกปัดชนิดต่างๆ เป็นจำนวนมาก ลูกปัดหินและลูกปัดแก้วรุ่นแรกๆ ประเภทหินคาร์เนเลี่ยน(Carnelian) หินโมรา (Agate)และลูกปัดแก้วฝังสี (Etched) ที่พบตามแหล่งโบราณคดีและเมืองโบราณต่างๆ เช่น  ที่แหล่งโบราณคดีบ้านดอนตาเพชร  จังหวัดกาญจนบุรี, เมืองอู่ทอง  จังหวัดสุพรรณบุรี,  เมืองคนรปฐมโบราณ  จังหวัดนครปฐม,  แหล่งโบราณคดีท่าแค  จังหวัดลพบุรี,  แหล่งโบราณคดีเขาสามแก้ว  จังหวัดชุมพร  และแหล่งโบราณคดีแหลมโพธิ์ เป็นต้น  เหล่านี้คงเป็นของนำเข้าจากแหล่งผลิตในประเทศอินเดียในสมัยอินโด - โรมัน (พุทธศตวรรษที่  5 - 9)  ส่วนลูกปัดหินและลูกปัดแก้วรุ่นหลังคงจะมาจากแห่งผลิตในเอเซียตะวันออกเฉียงใต้  โดยเฉพาะลูกปัดแก้วรุ่นหลังมีแหล่งผลิตที่ควนลูกปัด  จังหวัดกระบี่ 

ลักษณะและการใช้สอย
1. ใช้แขวนที่คอ
2. ใช้ผูกข้อมือ
3. ใช้ผูกรอบสะโพก
4. ใช้เป็นต่างหู
5. ใช้ประดับศีรษะร้อยกับเส้นผม
6. ใช้ผูกข้อเท้า
7. ใช้ประดับขนตา  เป็นต้น

บทบาทและหน้าที่ของลูกปัด
1. ใช้เป็นสื่อที่บอกถึงสถานภาพทางสังคมของผู้ใส่
2. ใช้เป็นเครื่องรางของขลังที่มีพลังอำนาจให้กับผู้สวมใส่
3. ใช้ในการรักษาโรคและให้โชคลาภ
4. ใช้แลกเปลี่ยนซื้อขายแทนเงินตรา
5. ใช้เป็นสัญลักษณ์ในการเชื่อมสัมพันธไมตรีระหว่างชนเผ่าต่างกลุ่ม
6. ใช้ในพิธีกรรมต่างๆ  เช่น  การฝังศพ การสวดมนต์  เป็นต้น

          ลูกปัด  นับเป็นโบราณวัตถุที่มีความสำคัญทางโบราณคดีอีกประเภทหนึ่ง  ที่ใช้เป็นหลักฐานในการวิเคราะห์  และตีความทางประวัติศาสตร์และโบรารคดี  โดยเฉพาะการพบลูกปัดหินและลูกปัดแก้วที่เป็นของนำเข้าจากประเทศอินเดียตามแหล่งโบราณคดีต่างๆ ในประเทศไทย  ลูกปัดที่พบเหล่านี้นอกจากจะแสดงถึงความสัมพันธ์ทางการติดต่อค้าขายแล้วยังสะท้อนให้เห็นค่านิยมในการใช้ลูกปัดเป็นเครื่องประดับในชุมชนได้เป็นอย่างดี 
          และจากการพบเศษแก้วหลอม  เศษลูกปัดที่ยังทำไม่เสร็จ หรือหินวัตถุดิบที่มีรอยขัดแต่งในแหล่งโบราณคดีต่างๆ  เช่น แหล่งโบราณดคีเขาสามแก้ว  จังหวัดชุมพร  และแหล่งโบราณคดีควนลูกปัด  จังหวัดกระบี่  เป็นต้น ยังสันนิษฐานได้ว่าแหล่งโบราณคดีนั้นๆ อาจเป็นแหล่งผลิตลูกปัดเพื่อใช้ในชุมชน  หรือใช้เป็นสินค้าออกอีกด้วย

          และถ้าเพื่อนๆ คนไหนอยากเห็นลูกปัดที่พบที่แหล่งโบราณคดีเขาสามแก้ว  สามารถเข้ามาชมได้ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ  ชุมพร  ทุกวันทำการค่ะ

เอกสารอ้างอิง

- พัชรี  สาริกบุตร.เทคโนโลยีสมัยโบราณ เครื่องมือหิน  งานโลหะ  เครื่องปั้นดินเผาและ   แก้ว   และลูกปัดแก้ว.  กรุงเทพฯ : คณะโบราณคดี  มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2523.
- พรชัย  สุจิตต์. ลูกปัดในอดีต-ปัจจุบัน.  กรุงเทพฯ:สำนักพิมพ์เมืองโบราณ, 2546.

[nath]

   อยากเห็นรูปภาพลูกปัดที่พบที่แหล่งโบราณคดีเขาสามแก้วครับ

[พิพิธภัณฑ์]

ภาพลูกปัดที่พบที่แหล่งโบราณคดีเขาสามแก้ว คือภาพี่  2  ในบทความนี้ค่ะ  แต่ถ้าอยากเห็นของจริง  สามารถเข้ามาชมได้ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ  ชุมพร  ทุกวันพุธ-อาทิตย์  ตั้งแต่เวลา  9.00 - 16.00  น. ค่ะ  พวกเราชาวพิพิธภัณฑ์รออยู่นะคะ

[1]

่่่้อยากเห็นภาพการร้อยลูกปัดในอดีตและปัจจุบัน

[ฝนลูกปัด]

อยากเห็นภาพของลูกปัดสามแก้วมีอีกไหมครับ

อยากเห็นพวกลูกปัดเขียนสีครับ

[พิพิธภัณฑ์]

ถึงฝนลูกปัด

ลูกปัดที่พบที่แหล่งโบราณคดีเขาสามแก้วมีมากค่ะ  ส่วนใหญ่เป็นลูกปัดหินกึ่งอัญมณี  พวกหินคาร์นีเลี่ยนและอาเกต  สำหรับลูกปัดเขียนสีก็พบค่ะ  มีทั้งลูกปัดหินและลูกปัดแก้ว  ลูกปัดหินส่วนใหญ่จะเป็นคาร์นีเลี่ยนเขียนด้วยสีขาว  ส่วนลูกปัดแก้วจะเป็นลูกปัดแก้วสลับสีคล้ายคลึงกับที่ระนอง  และกระบี่ค่ะ

ถ้าสนใจอยากจะชมลูกปัดที่แหล่งโบราณคดีเขาสามแก้ว  มาชมได้ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ  ชุมพร ทุกวันพุธ-วันอาทิตย์  เวลา  09.00-16.00 น. ค่ะ

[คนดี]

สวยมากไม่เชื่อหรอกว่าเป็นลุกปัดโบราณสวยขนาดนี้หนะ

[พิพิธภัณฑ์]

ถึงคุณคนดี

เชื่อเถอะค่ะ  คนโบราณมีความสามารถและความคิดสร้างสรรค์มากมาย    ความรู้บางเรื่องคนปัจจุบันยังหาคำตอบไม่ได้เลยนะคะ  ลูกปัดโบราณตามแหล่งโบราณคดีต่างๆ ในประเทศไทยมีความสวยงามและเทคนิควิธีการที่ซับซ้อน รวมทั้งยังมีคุณค่าทางด้านประวัติศาสตร์และโบราณคดีอย่างมากด้วยค่ะ   

[taweewut]

ช่วยหาความหมายของลูกปัดที่วัดคลองท่อม จังหวัด กระบี่ให้หน่อยครับ

[taweewut]

ช่วยหาความหมายของลูกปัดที่วัดคลองท่อม จังหวัด กระบี่ให้หน่อยครับ

[พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ชุมพร (เพิ่มเติมข้อมูลโดย ณัฐกานต์ พิภูษณกาญจน์)]

ถึงคุณ taweewut ลูกปัด เป็นเครื่องประดับที่พบสมัยก่อนประวัติศาสตร์และพบทั่วโลกในลักษณะของลูกปัดดินเผา ลูกปัดแก้ว ลูกปัดหิน ลูกปัดจากเมล็ดพืช ลูกปัดจากกระดูกสัตว์ เป็นต้นค่ะ สำหรับลูกปัดที่คลองท่อมนั้น ส่วนใหญ่เป็นลูกปัดแก้วและลูกปัดหิน (ประเภทหินคาร์เนเลี่ยน,อาเกต) ซึ่งมีแหล่งผลิตในเอเซียตะวันออกเฉียงใต้ และคลองท่อมเองก็เป็นแหล่งผลิตลูกปัดแก้วที่สำคัญอีกด้วยค่ะ เนื่องจากได้มีการพบเศษแก้วหลอมซึ่งเป็นวัตถุดิบที่ใช้ในการผลิตลูกปัดแก้วอย่างมาก ลูกปัดเป็นตัวแทนของค่านิยม ความเชื่อ โชคลาง ฐานะทางสังคม การรักษาโรค การค้าขาย รวมทั้งพิธีกรรม ลูกปัดที่พบที่คลองท่อมก็เช่นกันค่ะ

[ฝนลูกปัด]

ถ้ามีโอกาสจะไปให้ได้ครับ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ชุมพร ที่นี่ให้ถ่ายรูปหรือเปล่าครับ ผมชอบถ่ายรูปเก็บไว้ครับ

[ฝนลูกปัด]

ผมมีคำถามอยากจะถามหลายเรื่อง แต่อยากติดต่อ ผู้เขียน บทความนี้โดยตรง ติดต่อได้อย่างไรครับ

เมล์ผม [email protected]

[พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ชุมพร (เพิ่มเติมข้อมูลโดย ณัฐกานต์ พิภูษณกาญจน์)]

ถึงคุณฝนลูกปัด

ดีใจค่ะที่มีผู้สนใจเรื่องราวทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีที่เราได้นำมาให้เพื่อนๆ ได้อ่านกันค่ะ ถ้าคุณฝนลูกปัดได้มีโอกาสมาที่ชุมพร  ขอเชิญแวะมาเที่ยวชมที่พิพิธภัณฑ์บ้างนะคะ  แล้วเราจะได้แลกเปลี่ยนความรู้และความคิดเห็นกันค่ะ

 

[นายลูกปัด]

อยากรู้เรื่องประวัติความเป็นมาของลูกปัดศรีวิชัย สุราษฎร์ธานี  ใครทราบช่วยเล่าให้ผมฟังบ้าง เพราะมีความสนใจแต่หาแหล่งข้อมูลไม่ได้เลย

  ขอบคุณล่วงหน้าครับ

[หมู สุราษฎร์ฯ]

สวัสดีครับ ลูกปัดหินของสามแก้วสวยมากครับ น้ำก็สวย ทรงก็งาม ทั้งสีและรูปทรงจะคล้ายๆกับของ อ.ท่าชนะมากๆเลย ที่สามแก้วในยุคทวารวดีเป็นแหล่งผลิตลูกปัดเหมือน อ.ท่าชนะ ลูกปัดของสุราษฎร์ฯที่ขุดได้มีอยู่ 4 ที่หลักๆคือ บนควนพุนพิน, หัวเขาศรีวิชัย อ.พุนพิน,บ้านท่าม่วง อ.ท่าชนะ ,แหลมโพธิ์ อ.ไชยา ที่บนควนและหัวเขาศรีวิชัยจะขุดพบลูกปัดและพระเครื่องจึงคิดว่าน่าจะเป็นแหล่งโบราณคดีที่เกี่ยวกับการประกอบศาสนพิธีครับ(สภาพพื้นที่เป็นเขา) ส่วนบ้านท่าม่วงและแหลมโพธิ์ เป็นเมืองท่าการติดต่อกับต่างชาติครับ(สภาพพื้นที่เป็นที่ราบ) ลูกปัดในแต่ละที่ของสุราษฎร์ฯจะมีจุดเด่นไม่เมือนกันครับ ของท่าชนะเด่นงานหิน ของไชยาเด่นงานแก้วลาย ของพุนพินเด่นอิฐใส้ดำ(หน้าดำ)ยังไงผมค่อยลงรูปให้ดูน่ะครับ ขอบคุณมากครับ

[Noksamll]

ขอขอบคุณมากสำหรับความรู้เกี่ยวลูกปัด ข้อมูลดีขอชม ผมคนหนึ่งที่สนใจเรื่องลูกปัด ใคร่เรียนถามเรื่องลูกปัดตะกั่วป่าที่หมูบ้านทุ่งตึกไม่สามารถจะมีข้อมูลหรือไม่ครับ

[ครูอ้อย แซ่เฮ]

• ครูอ้อยก็มีลูกปัด 
• แต่ไม่รู้ว่าเป็นของแท้หรือเปล่าค่ะ 
• และไม่สวยเท่าภาพที่โพสต์มาค่ะ 
• ขอบคุณมากค่ะ 
• ได้รับความรู้ดีมากค่ะ

[ศิริลักษณ์ รักษ์วงศ์]

น้องปูอยากรู้เรื่องลูกปัดมากกว่านี้ค่ะปูชอบมากค่ะอยากให้มีเรื่องดีแบบนี้อีกเพิ่มขึ้นใหม่ค่ะ

[เต้ยครับ]

ขอบคุณมากๆครับ สำหรับบทความดีๆที่ให้ความรู้แบบนี้ ช่วยในการทำรายงานของผมมากเลยครับ

[นิน]

ลูกปัด คลองท่อม จ.กระบี่ สวยสุด และแพงสุดหรือปล่าวครับ  อยากได้ประวัติด้วยอ่างับ

[ทีมบันหัวคัน]

ขอผมก็มี ของคลองท่อม

[หมู สุราษฎร์ธานี]

สวัสดีครับ

ลองเข้าไปดูที่  www.thaioldbead.com  สิครับ  แต่ต้องสมัครสมาชิกก่อนน่ะครับ จึงจะเห็นภาพลูกปัด  ในเวปนี้ รวมลูกปัดโบราณที่ขุดได้ในประเทศไทยมากครับ(ลูกปัดภาคใต้ก็มีครับ) ลองเข้าไปดูน่ะครับ  ขอบคุณมากครับ

[เอย]

อยากหาภาพลูกปัดช่วยหาที

[mai]

อยากรู้เรื่องลูกปัดท่าชนะคับ

[ต๋อง ระนอง]

ผมคนจังหวัดระนองก็มีลูกปัดอยู่บ้างแต่ไม่มากได้มาจากกำพวน กิ่ง อ.สุขสำราญ จ.ระนอง สนใจ E mailมาคุยกันได้นะครับ

[มนต์ชัย]

ขอเชิญชมพิพิธภัณฑ์ลูกปัดโบราณ ได้ที่ วัดบุดดา ต.บางกระบือ อ. เมือง จ. สิงห์บุรี เปิดเป็นทางการวันที่ 22 กย. 50
มนต์ชัย สุทัศน์ ณ อยุธยา 084-4212434

[สุวิมล]

อยากทราบข้อมูลเกี่ยวกับลูกปัดที่ค้นพบใหม่ เป็นรูปสิงห์ที่นักโบราณคดีที่ร่วมรายการ

ตามรอยสุวรรณภูมิ เรียกว่า สิงห์ศากยะ (สลักเป็นรูปสิงโตทำจากหินคอร์ทสีขาว)

และลูกปัดที่เป็นตราไตรรัตนะ ด้วยค่ะ อยากได้ความหมายของสิงห์ศากยะ และตราไตรรัตนะ ด้วยค่ะ ขอบคุณมากค่ะ

[วิษณุ]

วันที่12/11/2551

ที่อำเภอกะเปอร์จังหวัดระนองใด้มีการขุดพบลูกปัดโบราณที่วดปธุมธารามเหมือนกับที่ภูเขาทอง สีสันสวยกว่าที่อื่นๆมาก ทางกรมศิลปกรด้านโบราณคดียังไม่ร้เลย ที่จังหวัดระนองมีการขุดพบไกล้กันถึง3แห่งภายใน2เดือนและยังคิดว่ายังเจออีกมากในเร็วๆๆนี้

[ณ"]

ผมมีสิงห์ของท่าชนะได้มาหลายปี ใครมีบ้างขอดูหน่อย

[ลูกปัด]

สวัสดีค่ะ

อยาก ปรึกษาเรื่องลูกปัด เป็นการส่วนตัว

ท่านใดมีข้อมูลและความรู้เรื่องนี้

ขอความกรุณา ติดต่อ มาที่

[email protected]

084-4359388

ติดต่อคุณวีรนุช

[กิตติ]

ต้องการรูปภาพ ลูกปัด ในแบบต่างๆ

[นักลูกปัด]

ผมไปขุดลูกปัดระนองด้วยตนเองที่ อําเภอกะเปอร์ จังหวัดระนอง

ณ วัดปทุมธาราราม ลูกปัดที่นี่มีความสวยงามมากครับ ผมไปขุดวันเเรกๆ

ก็คนขุดน้อย ต่อมาสักพักไม่กี่วัน ก็มีคนเเต่ละท้องถิ่นมากันเเยะมาก

ทําให้ต้องปิด ไม่ให้ขุดลูกปัด ผมยอมรับว่าลูกปัดที่นี้สวยมากๆเลย

อาจจะสวยกว่าเพื่อนก็ได้

[peak]

ความรู้มากมายค่ะ เราก็ชอบลูกปัด

ก็ฝากร้านลูกปัดไว้เข้าไปดูค่ะ

http://touchbeadsthai.weloveshopping.com