"ชีวิต" ต่างจาก "ชีวา" อย่างไร ?
นานมาแล้ว น่าจะเกินสิบปี ในงานวัดแห่งหนึ่ง มีเพลง "ไอดินกลิ่นสาว" ซึ่งร้องโดยรุ่งเพชร แหลมสิงห์ ดังอยู่ เมื่อเพลงมาถึงตอนที่ว่า...
... อยู่กรุงเทพฯผิวพรรณมันซีด
ผู้หญิงในเมืองคอนกรีต
มีแต่ชีวิตไม่มีชีวา...
ก็มีใครคนหนึ่งถามว่า ชีวิตต่างจากชีวาอย่างไร ? ... จำได้ว่า ตอนนั้น พยายามค้นหาคำตอบอื่นๆ แต่ก็ไม่มี เจอแต่เพียงคำอธิบายว่า ทั้งชีวิตและชีวา เป็นคำบาลีซึ่งมาจากรากศัพท์ว่า "ชีวฺ" แปลว่า ความเป็นอยู่ ... นั่นคือ ทั้งชีวิตและชีวา แปลเหมือนกัน ต่างแต่เพียงการปรุงศัพท์ด้วยอำนาจปัจจัยเท่านั้น และกวีหรือในที่นี้คือนักแต่งเพลงนำมาเล่นคำเท่านั้น (เพิ่งไปค้นมา ไพบูลย์ บุตรขัน เป็นผู้แต่งเพลงไอดินกลิ่นสาว)... แต่ประเด็นนี้ เป็นปัญหาคาใจมาตั้งแต่นั้น
เมื่อครู่ ลุกขึ้นไปแปรงฟัง ขณะแปรงฟัน ก็ได้ยินเพลงนี้ เมื่อถึงตอนว่า "มีแต่ชีวิตไม่มีชีวา" บางอย่างก็แว๊บขึ้นมาในคลองความคิด นั่นคือ ได้คำตอบที่จะอธิบายความต่างระหว่างชีวิตกับชีวา ในเพลงนี้ได้...
"ชีวิต" เป็น คำตาย เสียงขาดเพราะมีตัวสะกด ... ขณะที่ "ชีวา" เป็น คำเป็น เสียงยาวและไม่มีตัวสะกด... นี้คือประเด็นที่จะนำไปอธิบายต่อไป...
ชีวิต... บ่งชี้ คนกรุงเทพ ต้องอยู่ภายในกรอบระเบียบที่ถูกกำหนดไว้ ขาดความอิสระ หรือเสรีภาพ ถ้าจะใช้ศัพท์ปรัชญาก็จัดเป็น นิยัตินิยม หรือ Determinism
ชีวา... บ่งชี้ คนบ้านนอก เลือกที่จะเป็นอยู่ได้ตามอำเภอใจ มีอิสระ หรือเสรีภาพ ถ้าจะใช้ศัพท์ปรัชญาก็จัดเป็น เจตจำนงเสรี หรือ Free will
บางที่เราฟังเพลง เราจะรู้สึกว่าไพเราะ รู้ว่าความหมายที่สื่อมานั้นแตกต่างกัน แต่ยากที่จะอธิบายได้... นักแต่งเพลงและนักร้องสื่อให้เห็นความขัดแย้งระหว่างระเบียบกฎเกณฑ์และเสรีภาพ โดยเล่นคำระหว่างชีวิตกับชีวา ซึ่งเป็นลักษณะคำเป็นและคำตายในภาษาไทย...
ก็บ่นไว้เล่นๆ เป็นการจัดระบบคิดในเรื่องนี้ให้ชัดเจนยิ่งขึ้น...
(ไอดินกลิ่นสาว รุ่งเพชรแหลมสิงห์ คลิกที่นี้)
