สายธารความรู้สู่การเลี้ยงโคแบบไทบ้าน

ก่อนจะซื้อโคต้องหาคำตอบสำหรับตัวเองให้ได้ว่า จะซื้อโคที่ไหน เมื่อไหร่และอย่างไร

คำถามที่ต้องการคำตอบสำหรับคนที่ต้องการเลี้ยงโค

              อาชีพการเลี้ยงโคกำลังเป็นที่สนใจของคนทั่วไป ดังนั้นเมื่อตัดสินใจเลี้ยงโคเป็นมั่นเป็นเหมาะแล้วว่าจะเลี้ยงโคคงต้องตั้งคำถามกับตัวเองเป็นอันดับแรกว่า จะหาโคที่ไหนมาเลี้ยง นั่นคือต้องหาคำตอบเกี่ยวกับวิธีการให้ได้โคมาเลี้ยง ว่าจะหาด้วยวิธีไหน หาเมื่อไหร่และหาอย่างไร

              วิธีการหาโคมาเลี้ยง ที่พบโดยทั่วไปมีอยู่ 2 รูปแบบ

              1. ได้รับเป็นของขวัญหรือมรดก สำหรับเขยใหม่ สะใภ้ใหม่เพื่อสร้างอาชีพให้กับครอบครัว ปัจจุบันมีหลายครอบครัวที่มอบของขวัญวันแต่งงานสำหรับเขยใหม่เป็นแม่โค ถือว่าเป็นกุศโลบายของพ่อแม่ที่ต้องการให้ครอบครัวของลูกหลานไม่ต้องทิ้งถิ่นไปทำงานที่อื่นและเป็นการทดสอบเขยใหม่ไปในตัว โคที่ได้มาด้วยวิธีนี้จะเป็นโคที่มีลักษณะดี และสมบูรณ์เพราะพ่อแม่ให้มาด้วยความรัก ดังนั้นจะไม่มีปัญหาและยุ่งยากในการตัดสินใจเลี้ยง เรื่องสายพันธุ์และการพัฒนาพันธุ์ต่อไปได้

             2. โดยการซื้อ ส่วนใหญ่การได้โคมาด้วยวิธีนี้จะพบมากเป็นพิเศษ เนื่องจากคนที่ต้องการเลี้ยงเป็นเกษตรกรและชาวบ้านทั่วไปที่ต้องการเลี้ยงเป็นอาชีพเสริม วิธีการซื้อก็มีทั้งการซื้อจากผู้เลี้ยงตามบ้านทั่วไปและซื้อตามตลาดนัดโค – กระบือ

              วิธีการซื้อโคจึงเป็นปัญหาเบื้องต้นสำหรับคนที่คิดจะเลี้ยงโคเป็นอย่างยิ่ง ท่าน ดร.แสวง รวยสูงเนิน ได้ให้ข้อคิดว่า การซื้อโคจากตลาดนัดโค – กระบือ คือการซื้อโคที่เกษตรกรคัดทิ้งออกจากฝูงอาจจะได้โคที่ไม่ได้คุณภาพ วิธีที่จะได้โคที่ดี มีคุณภาพ ต้องซื้อโคที่ชาวบ้านรัก โดยเฉพาะโคที่บรรดาคุณลูกๆ หลงรัก เพราะจะเชื่องและเลี้ยงง่าย

               เมื่อตัดสินใจจะซื้อโคเกษตรต้องหาเวลาซื้อที่เหมาะสมจะได้โคราคาถูก เพราะตลาดโคในบ้านเราจะขึ้นอยู่กับฤดูกาล เทศกาล และประเพณีในท้องถิ่น นั่นคือ

               - ควรชื้อในช่วงฤดูก่อนทำนาและช่วงทำนา เพราะในช่วงเวลานี้พื้นที่เลี้ยงมีน้อยและขาดแคลนอาหารและส่วนใหญ่ในช่วงนี้โคมักจะตั้งท้องและตกลูกใหม่ๆ แม่โคจะผอมเพราะเลี้ยงลูกสามารถต่อรองราคาได้ และถ้าซื้อแม่โคที่ท้องก็จะได้ลูกแถมมาด้วย แต่ไม่ควรซื้อแม่โคที่เป็นแม่โคสาวที่ยังไม่เคยให้ลูก เพราะไม่รู้ประวัติการคลอด หรือเป็นแม่พันธุ์ที่ดีหรือไม่

                - ไม่ควรซื้อในช่วงเวลามีเทศกาลและงานสำคัญในท้องถิ่น ทั้งนี้เพราะในสังคมไทยโดยเฉพาะในภาคอีสานในช่วงฤดูแล้ง ตั้งแต่ออกพรรษาไปถึงวันปีใหม่และถึงวันสงกรานต์ จะนิยมจัดงานมงคล งานบุญ งานประเพณีต่าง ๆ มากมายทั้งงานแต่ง งานบวช งานบุญประเพณี ซึ่งในงานบุญประเพณีต่าง ๆ เหล่านี้ จะใช้เนื้อโคเป็นอาหารหลักในการเลี้ยงแขก ดังนั้นในช่วงเวลานี้ตลาดโคจะคึกคัก นอกจากนี้คนที่ต้องการเลี้ยงโคจะเริ่มหาซื้อโคในช่วงเดือนเมษายนสำหรับเลี้ยงในปีต่อไปด้วยจึงทำให้โคมีราคาแพง

                - ควรซื้อให้เหมาะกับคนเลี้ยง นั่นคือ ถ้าคนเลี้ยงมีเวลาดูแลมากก็อาจจะเลือกเลี้ยงพันธุ์ที่ต้องดูแลเป็นพิเศษ เช่น บราห์มัน ชาโรเลส์ กำแพงแสนฯลฯ แต่ถ้ามีเวลาดูแลน้อยก็ควรเป็นพื้นเมือง และพื้นเมืองลูกผสม เพราะโคพันธุ์นี้ไม่ต้องดูแลมากปล่อยให้หากินเองตามทุ่งนาหรือผูกไว้ตามหัวไร่ปลายนาก็ได้ เพราะหากินเก่งทนต่อความแห้งแล้งและโรคเมืองร้อนได้ดี

                - ก่อนซื้อโคควรหาข้อมูลเกี่ยวกับตลาดโคของแต่ละพันธุ์ให้รอบคอบก่อนตัดสินใจซื้อ เพราะโคแต่ละพันธุ์ในพื้นที่ที่แตกต่างกันราคาโคก็แตกต่างกันตามไปด้วย ขึ้นอยู่กับค่านิยมในแต่ละพื้นที่ว่านิยมเลี้ยงโคพันธุ์อะไรและความเหมาะสมของพื้นที่และทรัพยากรที่มีในชุมชนนั้นๆ

[ดร.อ้อ สุชานาถ]

• พึ่งรู้จริง ๆ ค่ะว่าการจะเลี้ยงโคไม่ธรรมดา ต้องมีการวางแผน 
• เห็นชาวบ้านเลี้ยงโคน่ารู้สึกสงสารทั้งโค ทั้งคนเลี้ยง

[นาง พันดา เลิศปัญญา]

ขอบคุณค่ะ คุณสุชานาถ จริง ๆ แล้วการประกอบอาชีพทุกอาชีพจะต้องมีการวางแผน เพื่อป้องกันความผิดพลาดและปัญหาที่จะตามมา การเลี้ยงโคก็เช่นกัน ถ้าเลี้ยงแบบไม่วางแผนหรือไม่มีการจัดการที่ดี รับรองค่ะว่าจะน่าสงสารทั้งโคและคนเลี้ยงโคอย่างแน่นอน