การท่องเที่ยวโดยชุมชน การท่องเที่ยวแบบ "พอเพียง"
ผมทำงาน แวดวงการวิจัยเพื่อท้องถิ่น มาระยะหนึ่ง
โดยเฉพาะประเด็น "การท่องเที่ยวโดยชุมชน" Community based Tourism งานพัฒนาและวิจัยลักษณะนี้ เน้นกระบวนการมีส่วนร่วมโดยใช้ การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม ร่วมคิด ร่วมปฏิบัติการ ร่วมรับผิดชอบกับชุมชน เป็น Community Participation -based Tourism
บ้านรุ่งอรุณ จีนยูนนาน พลบค่ำก่อนฤดูหนาว แม่ฮ่องสอน
การท่องเที่ยวโดยชุมชน เป็นลักษณะของการท่องเที่ยวแบบ "พอเพียง" เป็นการท่องเที่ยวที่สอดคล้องกับวิถีชุมชน ชุมชนสามารถบริหาร จัดการ การท่องเที่ยวโดยชุมชนเอง แบ่งปันความสุขทั้งเจ้าบ้านและผู้มาเยือน
พอเพียงอย่างไรนั้น? ลองมาดูองค์ประกอบหลักของการท่องเที่ยวโดยชุมชน ว่าจะเป็น ถนนไปสู่ความพอเพียงหรือไม่อย่างไร ?
๑. องค์ประกอบด้านพื้นที่ เป็นการท่องเที่ยวในแหล่งท่องเที่ยวที่เกี่ยวเนื่องกับธรรมชาติเป็นหลัก มีแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติที่มีเอกลักษณ์เฉพาะถิ่น (Identity or Authentic or Endemic or Unique) รวมทั้งแหล่งวัฒนธรรม ประวัติศาสตร์บ้านเราที่เกี่ยวเนื่องกับ ระบบนิเวศ (Eco-system) ในพื้นที่ของแหล่งนั้น ดังนั้น การท่องเที่ยวแบบนี้มีฐานอยู่กับธรรมชาติ ( Nature - based Tourism)
๒. องค์ประกอบทางด้านการจัดการ
เป็นการท่องเที่ยวที่มีความรับผิดชอบ(Responsible Travel) ต้องไม่มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม(no or low impact)มีการจัดการยั่งยืน รวมถึงชุมชนและนักท่องเที่ยว ร่วมกันอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม จัดการของเสีย จึงเป็นการท่องเที่ยวที่มีการจัดการที่ยั่งยืน(Sustainnable Managed Tourism)
๓. องค์ประกอบด้านกิจกรรมและกระบวนการ
เป็นการท่องเที่ยวที่เื้อื้อ ต่อการเรียนรู้ (Learning Process) โดยมีการให้การศึกษา(Education)เกี่ยวกับสภาพแวดล้อมและระบบนิเวศ ของการท่องเที่ยว เป็นการเพิ่มพูนความรู้ (Knowledge) ประสบการณ์ (Experience) ความประทับใจ(Appreciation) เพื่อสร้างความตระหนักและปลุกจิตสำนึกที่ถูกต้องของนักท่องเที่ยว ประชาชนท้องถิ่น และผู้ประกอบการที่เกี่ยวข้อง จึงเป็น การท่องเที่ยวสิ่งแวดล้อมศึกษา(Environmental Education-Based Tourism)
๔. องค์ประกอบด้านการมีส่วนร่วม
เป็นการท่องเที่ยวที่คำนึงถึงการมีส่วนร่วมของชุมชน และประชาชนท้องถิ่น(Innolvement of local community of people participation) ที่มีส่วนร่วมเกือบตลอดกระบวนการ
จะเห็นได้ว่า "ความพอเพียง" อยู่ในกระบวนการท่องเที่ยวโดยชุมชน ท่องเที่ยวอย่างไรให้พอเพียง ก็เชิญมาท่องเที่ยวชุมชน เรียนรู้วิถีชุมชน
หากมีเวลา และอยากท่องเที่ยว แบบพอเพียง และมีโอกาสดีๆสักครั้ง แวะมาเที่ยวชุมชนท่องเที่ยวแม่ฮ่องสอน...นะครับ
รายละเอียดสถานที่ท่องเที่ยวและการติดต่อ
เครือข่ายการเรียนรู้และประสานงานวิจัยท่องเที่ยวโดยชุมชน
http://www.communitytourism.net
และ เครือข่ายการท่องเที่ยวโดยชุมชนแม่ฮ่องสอน
ความเห็น (4)
- หากช่วยกันส่งเสริมด้านเทคนิคและการจัดการให้ชาวบ้าน
- เพิ่มเรื่องความมันใจในความปลอดภัยให้นักท่องเที่ยว
- ภาคราชการและเอกชน ช่วยกันทำ PR ให้ได้รับรู้กัน
- น่าจะช่วยให้การท่องเที่ยวในลักษณะนี้เกิดได้ค่ะ
- ให้กำลังใจค่ะ
- โดยกระบวนการศึกษาวิจัย จะเน้นเรื่องการพัฒนาชุมชนโดยให้ชุมชนได้ทดลองและเรียนรู้ด้วยตนเองครับ ส่วนเรื่องเทคนิคและวิชาการบางอย่างทางพี่เลี้ยงจะเสริมให้เป็นครั้งๆไป ตามความเหมาะสม
- เรื่องความมั่นใจในความปลอดภัย ก็เป็นส่วนสำคัญครับ เพราะบริบทชุมชนในหลายๆพื้นที่ค่อนข้างจะทุรกันดารและเป็นชายแดน เรากำลังหากระบวนการสรา้งความมั่นใจให้กับนักท่องเที่ยวอยู่ครับ
- การประชาสัมพันธ์ตอนนี้ก็ทำโดยชุมชนส่วนหนึ่ง และองค์กรพี่เลี้ยงส่วนหนึ่ง และที่ทำได้ดีเสมอมา คือ สื่อมวลชนที่ทำข่าวออกไป ตรงนี้ได้รับผลตอบรับดีมาก
- ส่วนหน่วยงานหลักที่ทำเรื่องการท่องเที่ยวของไทย ยังไม่มีบทบาทที่ชัดเจนในส่วนนี้ครับ
- หากการท่องเที่ยวโดยชุมชนเป็นการเปิดโอกาสให้ความรู้ในชุมชนได้รับการฟื้นฟู เป็นเครื่องมือในการพัฒนาชุมชน เป็นการทำความรู้จักทุนนิยมในแง่มุมที่ดี ชุมชนรู้เท่าทัน เหล่านี้เป็นส่วนที่ดีของชุมชนที่จัดการท่องเที่ยวครับ
- อย่างที่ผมเขียนไปทุกครั้งว่า เราไม่อาจปฏิเสธทุนนิยมภายนอกได้ แต่เราต้องเท่าทันให้ได้ การพัฒนาการท่องเที่ยวโดยชุมชนก็เช่นกันครับ
- ขอบคุณสำหรับกำลังใจที่ผมได้รับจากพี่ Bright Lily เสมอมาครับ
ยอด กุญแจทอง
ตอนนี้ผมเรียนมรดกภูมิปัญญาไทย อ.ให้หาข้อมูลเบื้อต้นแล้วทำการวิจัยลงพื้นที่ แต่ผมไม่รู้ว่าจะเรมอย่างๆไรครับ ก็เลย
อยากทราบข้อมูลเกี่ยวกับรูปแบบการท่องเที่ยวและทฤษฏีที่เกี่ยวข้อง
ที่สามารถนำไปใช้ในชุมชนได้
ชุมชนนี้ ชื่อชุมชนบ้านท่าขอนยาง จ.มหาสารคาม
เป็นชุมชนที่มีบรรพบุรุษเป็นญ้อ และมีเรื่องเล่าความเชื่อต่างๆ
คุณยอด สามารถแลกเปลี่ยนกับผม ผ่านทาง อีเมลครับ
vjatuporn (at) hotmail.com