น้ำกับการทำเกษตรประณีต
น้ำ นับเป็นหัวใจสำคัญอย่างยิ่งในการประกอบอาชีพทางการเกษตรโดยเฉพาะในการทำการเกษตรในระบบประณีต เนื่องจากพื้นที่มีจำกัดเกษตรกรต้องทำการเกษตรแบบเข้มข้น กล่าวคือ เกษตรกรต้องปลูกพืช และหรือควบคู่กับการเลี้ยงสัตว์ตลอดทั้งปี เพื่อให้เกิดการหมุนเวียนของผลผลิต และรายได้
เยี่ยมชมความภูมิใจ เมื่อวันที่ 8 ตุลาคม 2549 ที่ผ่านมาผมได้มีโอกาสได้ไปพูดคุยกับพี่น้องเกษตรกร อำเภอสตึก จังหวัดบุรีรัมย์ ที่ทำการเกษตรแบบประณีต พี่น้องฯ ได้เล่าให้ฟังว่าในการทำการเกษตรประณีตนั้น ก็เป็นสิ่งที่ดี สามารถผลิตตลอดทั้งปี มีความเหมาะสมกับแรงงานที่ตนมีอยู่ อีกทั้งมีของอยู่ของกินและที่สำคัญมีรายได้ตลอดทั้งปีด้วยนะ แต่ทั้งนี้ต้องมีน้ำจึงจะทำได้ผลดีนะครับ
คำว่าน้ำมีที่มาหลายทาง พี่น้องฯ เล่าให้ฟังต่อว่า น้ำที่ใช้ในการเกษตรน้นมีมาจากหลายแหล่งเช่น น้ำบ่อ น้ำลำห้วยธรรมชาติ และน้ำใต้ดิน (บาดาล) ซึ่งจะมีความแตกต่างกันไป แต่ส่วนใหญ่ที่พบคืออาศัยน้ำจากบ่อดินที่ขุดเอง ซึ่งมีพื้นที่ประมาณ 1-2 งาน ความลึกประมาณ 3 เมตร สามารถเก็บน้ำได้ประมาณ 1200-2400 ลูกบาศก์เมตร เนื่องจากว่าอำเภอสะตึกไม่มีคลองชลประทาน จึงต้องขุดบ่อเพื่อเก็บกักน้ำฝนใว้ใช้ในฤดูแล้ง สำหรับการขุดบ่อบาดาลนั้นบางแปลงพบว่าหากขุดลึกเกิน 12 เมตร จะเจอน้ำเค็ม ซึ่งไม่สามารถนำมาใช้เพื่อการเกษตรได้
ปัญหาการจัดระบบจึงเกิดขึ้น จากสภาพดังกล่าวเราพบว่าพื้นที่ที่มีอยู่อย่างจำกัด (1 ไร่) นั้นถูกใช้ไปสำหรับบ่อน้ำจึงทำให้เหลือพื้นที่สำหรับการเพาะปลูกเพียง 50 เปอร์เซ็นต์ หรือประมาณ 2 งาน (200 ตรว.) เท่านั้น จึงทำให้เกิดปัญหาว่าจะจัดระบบการปลูกพืชอย่างไร ที่ตนเองจะได้กิน และสามารถขายได้ในราคาดี เพื่อจะให้ได้มีรายได้สมดุลกับรายจ่าย และมีเงินออมบ้าง จึงเป็นโจทย์ใหญ่ที่ท้าทาย และชวนคิดสำหรับพี่น้องชาว KM
ทางออกที่น่าจะเป็นไปได้ เป็นคำถามที่ที่พี่น้องฯ ถามครับว่า แล้วเราจะปลูกอะไรดี ผมจึงได้เสนอแนวคิดไปว่ามีพืชอยู่หนึ่งชนิดครับ ที่น่าจะเป็นทางออกได้ เพราะใช้น้ำน้อย อีกทั้งให้ผลผลิตตอบแทนต่อหน่วยพื้นที่สูง คือ การเพาะเห็ด ซึ่งเป็นอาหารโปรตีน ที่กินมาช้านานของคนอีสาน ไม่ว่าจะเป็นเห็ดที่เพาะในถุงพลาสติก เช่นเห็ด บด เห็ดขอนขาว นางฟ้า นางรม หูหนู เป็นต้น การะเพาะเห็ดฟาง หรือแม้กระทั่งการเพาะเห็ดผึ้ง เห็ดระโงก ควบคู่กับการปลูกต้นไม้ ซึ่งผมเชื่อว่าจะเป็นอีกกิจกรรมเสริมในระบบอีกชนิดหนึ่งที่น่าจะสามารถสร้างรายได้ให้พอเพียงกับการครองชีพ และพัฒนาเป็นอาชีพที่ยั่งยืนได้
ขอบคุณครับ
อุทัย อันพิมพ์
9 ตุลาคม 2549
