คดีสมานฉันท์

คดีสมานฉันท์ในงานคุมประพฤติ

     นับตั้งแต่กรมคุมประพฤติได้นำเอากระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์  (Restorative Justice) มาใช้ในงานสืบเสาะและพินิจในรูปแบบการประชุมประสานสัมพันธภาพ (Restore-Relationship)  โดยมีพนักงานคุมประพฤติที่ผ่านการอบรมมาโดยเฉพาะทำหน้าที่เป็นคนกลาง  ทั้งนี้เพื่อเปิดโอกาสให้ทุกฝ่ายได้พบปะกัน ให้ผู้เสียหายได้บอกเล่าความเสียหายที่ได้รับเล่าถึงความรู้สึกหรือผลกระทบทางจิตใจที่ได้รับจากอาชญากรรม  ให้ผู้กระทำผิดได้แสดงความรับผิดชอบในการกระทำของตนต่อผู้เสียหายโดยตรง  และเป็นไปตามความต้องการที่แท้จริงของผู้เสียหาย

     ในปัจจุบันนี้ปรากฏว่ามีหลาย ๆ คดีที่ผ่านการประชุมประสานสัมพันธภาพแล้วประสบผลสำเร็จเป็นที่น่าพอใจ สามารถผสานรอยร้าวระหว่างผู้กระทำผิด เหยื่อและ/หรือชุมชน อันจะนำไปสู่การอยู่ร่วมกันอย่างสันติในสังคม  ซึ่งเป็นเป้าหมายหลักของกระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์  จึงได้รวบรวมและนำเสนอตัวอย่างคดีที่ประสบผลสำเร็จในการนำเอากระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์มาใช้ในงานสืบเสาะและพินิจ 

     ตัวอย่าง  คดีลักทรัพย์  น.ส.เก๋  อายุ  20  ปี  เกิดในครอบครัวที่บิดามารดาประกอบอาชีพรับราชการ มีฐานะปานกลาง น.ส.เก๋ เป็นเด็กที่ตั้งใจเรียน มีผลการเรียนและเข้าร่วมกิจกรรมที่ทางโรงเรียนจัดมาโดยตลอด จนได้รับรางวัลต่าง ๆ หลายรางวัล ต่อมาเมื่อสำเร็จการศึกษาในชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6  สามารถผ่านการสอบคัดเลือกได้ที่สถาบันการศึกษาแห่งหนึ่งซึ่งอยู่ใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ในระหว่างที่กำลังศึกษาอยู่ได้เกิดเหตุการณ์ไม่สงบในเขตพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ มารดาของ น.ส.เก๋ เป็นห่วงในความปลอดภัยของบุตรสาวของตนจึงต้องการให้บุตรสาวของตนลาออกแล้วไปเรียนกวดวิชาเพื่อเตรียมตัวสอบเข้ามหาวิทยาลัยในปีถัดไป ซึ่งโดยส่วนตัว น.ส.เก๋ รู้สึกไม่เต็มใจที่จะลาออกสักเท่าไรนัก จนกระทั่งในวันที่ 4 กุมภาพันธ์ 2548 น.ส.เก๋ ได้เข้าไปเดินเที่ยวในห้างสรรพสินค้าเทสโก้โลตัส ก็เกิดความรู้สึกอยากขโมยของ จึงได้ขโมยเครื่องสำอางมูลค่าประมาณ 3,000 บาท ด้วยการซ่อนไว้ในเสื้อผ้า แต่ก็ถูกจับได้และถูกดำเนินคดีในเวลาต่อมาในระหว่างการสืบเสาะและพินิจ พนักงานคุมประพฤติเจ้าของสำนวนได้ชี้แจงเกี่ยวกับการนำกระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์มาใช้ ทั้งสองฝ่ายเห็นด้วยที่จะนำกระบวนการนี้มาใช้ พนักงานคุมประพฤติจึงนัดหมายให้มีการประชุมประสานสัมพันธภาพ โดยในวันประชุมผู้ที่เข้าร่วมประชุม 5 คน  ได้แก่ น.ส.เก๋, มารดาของ น.ส.เก๋,  ตัวแทนห้างฯ,  พนักงานคุมประพฤติเจ้าของสำนวนและพนักงานคุมประพฤติผู้ที่ทำหน้าที่เป็นคนกลาง

     ในระหว่างการประชุม ตัวแทนของห้างฯ ได้พูดถึงความเสียหายว่า ในแต่ละเดือนทางห้างฯ จะต้องสูญเสียประโยชน์จากสินค้าที่สูญหายโดยไม่สามารถจับตัวผู้กระทำผิดได้  จึงต้องมีมาตรการจัดตั้งผู้รักษาผลประโยชน์ในส่วนนี้ ซึ่งอยู่ในความรับผิดชอบของตัวแทนห้างฯ โดยมีนโยบายว่าถ้าสินค้าที่ขโมยไม่เกิน  800  บาท  ก็จะไม่ดำเนินคดี โดยให้ชดใช้ตามราคาสินค้านั้น แต่ในกรณีของ น.ส.เก๋ ได้ขโมยสินค้าที่มีราคามากกว่า 800 บาท ด้วยเหตุนี้จึงมีความจำเป็นที่จะต้องดำเนินคดีกับ น.ส.เก๋ ฝ่าย น.ส.เก๋ ได้เล่าว่า ที่ได้กระทำไปเพื่อความสนุกและต้องการประชดมารดาที่ให้ออกจากการเรียน และร้องไห้สำนึกผิดต่อเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น ส่วนมารดาของ น.ส.เก๋ ยอมรับว่าสาเหตุที่ทำให้ น.ส.เก๋ กระทำความผิดในครั้งนี้ ตนก็มีส่วนผิดด้วยเช่นกัน เนื่องจากไม่ได้ให้ความสำคัญในเรื่องการเรียนของบุตรสาว แต่สิ่งที่ทำไปเพราะเป็นห่วงในความปลอดภัยของบุตรสาว นอกจากนี้ยังได้พูดคุยในเรื่องที่ครอบครัวของ น.ส.เก๋ เป็นลูกค้าประจำของห้างฯ เดือนละ 2 - 3 ครั้ง และได้ยกมือไหว้แสดงความขอโทษต่อตัวแทนห้าง จนทั้งสองฝ่ายมีความเข้าใจเหตุผล ความเสียหายและผลกระทบของกันและกัน  สุดท้ายจึงได้ทำข้อตกลงกันขึ้นโดยมีรายละเอียดว่า น.ส.เก๋ ได้สำนึกผิดและรู้สึกเสียใจในสิ่งที่ตนได้กระทำลงไป และให้สัญญาว่าจะไม่กระทำเช่นนี้อีก และครอบครัวของ น.ส.เก๋จะยังคงเป็นลูกค้าที่ดีของห้างเหมือนเดิมต่อไป ส่วนตัวแทนห้างฯ ไม่รู้สึกติดใจกับความเสียหายของสินค้า เพราะเนื่องจากได้รับสินค้าคืน และทางห้างก็ไม่ได้หาผลประโยชน์จากลูกค้าที่ขโมยของและไม่ติดใจดำเนินคดีกับ น.ส.เก๋ ทั้งในทางแพ่งและอาญา

     หลังจากนั้น พนักงานคุมประพฟติเจ้าของสำนวนได้นำเสนอรายงานสืบเสาะและพินิจ ซึ่งมีการนำกระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์มาใช้ต่อศาล และศาลได้พิพากษาจำคุก น.ส.เก๋  6  เดือน  ปรับ  3,000  บาท  โดยโทษจำคุกให้รอการลงโทษ  1  ปี  และให้รายงานตัวต่อพนักงานคุมประพ
ฤติ  2  เดือนต่อครั้ง  เป็นระยะเวลา  1  ปี  ทำงานบริการสังคม  20  ชั่วโมง  ปัจจุบันนี้ น.ส.เก๋  อยู่ในระหว่างปฏิบัติตามเงื่อนไขของศาลเป็นอย่างดี