สุขภาพไม่ใช่เรื่องของหมอ แต่…..เป็นของทุกคน

สุขภาพไม่ใช่เรื่องของหมอ  แต่…..เป็นของทุกคน

กษมา  สุนทรสุริยวงศ์

                ปรากฏการณ์หนึ่งที่ได้ประจักษ์กับตนเอง และเป็นภาพที่ประทับใจมาก ตั้งแต่ได้เข้ามาร่วมงานกับทีมสื่อพื้นบ้านสื่อสารสุข (สพส.) ทำให้มีโอกาสเห็นถึงศักยภาพของคนไทยทุกชนชั้น  ตั้งแต่อาจารย์มหาวิทยาลัย  นักวิชาการ  เจ้าหน้าที่ภาครัฐ    เอกชน   พ่อเพลง แม่เพลง  พี่น้องชนเผ่า  เด็กเยาวชน  นักเรียนตัวเล็กตัวน้อย  ผู้เฒ่าผู้แก่ทั่วทุกภาคของเมืองไทย  ตลอดจนกระทั่งพระภิกษุ ว่ามีความสนใจ   ใส่ใจกับสุขภาพทั้งของตนเองผู้คนในบ้าน  และในชุมชน  สังคม
                ความรู้สึกที่เกิดขึ้นในใจตลอดเวลาที่มีโอกาสได้เข้าร่วมประชุม แลกเปลี่ยนเรียนรู้กับทีม สพส. ทั้งจากกลุ่มผู้ประสานงานด้วยกันเอง  หรือเวทีที่มีภาคีต่าง ๆ เข้าร่วมด้วย  คือ  พวกเราชาวสาธารณสุขไม่ได้ทำงานด้านสุขภาพฝ่ายเดียว  เรายังมีพันธมิตรอีกมากมายทั่วทุกหย่อมหญ้าก็ว่าได้    เพียงแต่ว่าเราได้เปิดโอกาสที่จะเรียนรู้จากเขาเหล่านั้นหรือไม่  โดยเฉพาะกลุ่มคนเล็กคนน้อย  น่าคิดนะว่าเขาเป็นอยู่กันมาได้อย่างไร  มีวิถีการดำรงชีวิตอย่างไรบ้าง ซึ่งสิ่งเหล่านี้คือ “วัฒนธรรม”   ที่เชื่อมโยงไปกับ “สุขภาพ” 
                ดังเช่นกรณี  “ถวดแท่น”   หรือ  ที่คนทั่วไปรู้จักกันในนามว่า “ทอดกฐิน”  ซึ่งเป็นประเพณีของชาวส่วยในพื้นที่บ้านยางตะพาย  ตำบลบึงบัว  อำเภอวชิรบารมี  จังหวัดพิจิตร  เป็นภาพสุขภาวะของชุมชน  สังคมที่ชัดเจนมาก  ชาวบ้านมีการรวมตัว  ช่วยเหลือเอื้อกูลกัน เพื่อร่วมกันจัดพิธี “ถวดแท่น” ให้สำเร็จลุล่วงไปได้ด้วยดี  ทุกคนมีใบหน้ายิ้มแย้ม  แจ่มใส  จิตใจเบิกบาน   พร้อมไปกับการร่ายรำที่มีท่วงท่าสนุกสนาน ที่เรียกว่า “รำตักไต้” แม้จะเหนื่อยล้าจากการจัดเตรียมงานมาหลายวันแล้วก็ตาม  แต่ทุกคนมีความสุขใจ  และพูดเป็นเสียงเดียวกันว่า จะต้องช่วยกันสืบสานประเพณี “ถวดแท่น”   ให้คงอยู่กับลูกหลานชาวส่วยตลอดไป ไม่เฉพาะการสืบสานประเพณี “ถวดแท่น” เท่านั้น  ผลพลอยได้ประการหนึ่งคือ การประยุกต์ท่ารำ “รำตักไต้”กับการออกกำลังกายของเด็ก ๆ  คนหนุ่มสาว  คนเฒ่าคนแก่ให้เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวจนเกิดเป็นวิถีชีวิตของชุมชนบ้านยางตะพาย  มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ทางวัฒนธรรมระหว่างชุมชนใกล้เคียงกัน   ภาพเหล่านี้สะท้อนให้เห็นถึงวิถีการดำรงชีวิตของชาวบ้าน  การยึดมั่นในคุณความดี  การกตัญญูต่อบรรพบุรุษ   และความสามัคคีของหมู่คณะ  ซึ่งนับวันจะหายากลงไปทุกที 
                นี่คือปรากฏการณ์ของสุขภาพ หรือ สุขภาวะของชาวบ้านในอีกแง่มุมหนึ่ง  ดังเช่นความหมายขององค์การอนามัยโลกที่ว่า  สุขภาพ  คือ  ภาวะแห่งความสมบูรณ์ทั้งด้านร่างกายและจิตใจ  รวมถึงการดำรงชีวิตอยู่ในสังคมได้ด้วยดี  ไม่ใช่แต่เพียงการปราศจากโรคภัยไข้เจ็บ  หรือความพิการเท่านั้น   
                หรืออีกนัยหนึ่ง  สุขภาพจึงมิใช่เพียงเรื่องของหมอ ของโรงพยาบาลแต่เป็นเรื่องของคนทุกคน