เหม็งผรา....เครื่องยาภูมิปัญญาชาวบ้าน
ผมมักเอาคำสองคำนี้ ถามที่ประชุมของเกษตรกรเสมอ เพื่อความสนุกสนาน เพราะในการประชุมในแต่ละเวที หรือในแต่ละเรื่อง มีคนเข้าประชุม 40 - 50 คน เมื่อผมถามจะมีคนรู้จักประมาณ 4 - 5 คน ส่วนใหญ่ก็เป็นผู้หลักผู้ใหญ่ ผู้เฒ่า ผู้แก่ แล้วก็สร้างกัลยาณมิตรได้เป็นอย่างดี และ สามารถจุดประกายแห่งการเรียนรู้ได้ เพราะเมื่อถามและมีคนรู้คนที่ไม่รู้ก็จะอยากรู้ ซึ่งเวทีจะเริ่มเกิดขึ้นครับ
คงจะสร้างความ มึนงง....ให้กับผู้อ่านบันทึกนี้ไม่น้อยกับคำแปลก ๆ ที่ผมบันทึกขึ้นมา ก็ขอบอกนะครับว่า สิ่งนี้เป็นภูมิปัญญาของคนสมัยรุ่นปู่ย่า ตายาย ที่สร้างสมเรียนรู้ เครื่องมือเครื่องใช้ในชีวิตประจำวัน นำสิ่งที่ใช้ในวิถีชีวิตมาต่อยอดใช้ประโยชน์ต่อกันไป
ผมขอเริ่มอธิบายนะครับ คนสมัยก่อนนั้นในครัว มีเตาไฟที่สร้างด้วยปีกไม้สี่เหลี่ยมแล้วเอาดินไปใส่ไว้เพื่อวางเตาในการหุงต้ม ปรุงอาหาร ส่วนเหนือขึ้นไปบนเตาไฟจะมีชั้นวางของ ทำด้วยฟากไม้ไผ่ผูกด้วยหวายหรือเถาวัลย์ แขวนไว้กับหลังคา ความสูงจากเตาไฟไว้พอประมาณ(พ้นจากเปลวไฟ) ใช้สำหรับวางอาหารเพื่อให้แห้งแห้ง เช่นพริกขี้หนู ปลาแห้ง เนื้อแห้ง กล้วย ป้องกันการบูดเน่า หรือวัสดุประสงค์เพื่อรมควัน ป้องกัน แมลงวัน มด มอด
การหุงต้มสมัยก่อนนั้นใช้ไม้ฟืน ซึ่งมีไม้หลายชนิดที่นำมาทำฟืน เมื่อหุงต้มด้วยไม้ฟืนแน่นอนครับเกิดควันไฟ และชั้นวางของดังกล่าวทางภาคใต้เรียกว่า "ผรา" ครับ ส่วนควันไฟเมื่อผ่าน "ผรา" ก็เกิดเขม่าควันติดเป็นสีดำ ติดนาน ๆ ก็หนาเตอะครับ ไปจับก็มือดำมิดหมีแหละครับ ชาวบ้าน เรียกว่า "เหม็งผรา" ครับ และที่ว่านี้ครับคือภูมิปัญญา คนสมัยก่อนและฉลาดใช้ เพราะ"เหม็งผรา" เป็นตัวเครื่องยาชนิดหนึ่งที่ไปปรุงยาได้อีกหลายชนิด ที่ผมจำได้แน่ ๆ เขาใช้รักษาแผลสัตว์เลี้ยง ทั้งแผลสด แผลเปื่อย ป้องกันแมลงวันได้อย่างดีเลยครับ ที่ "ผรา" นั้นเป็นจุดรวมของ ควันยางไม้จากไม้ฟืน ไอน้ำจากเครื่องเทศเครื่องปรุงอาหาร พืชผักที่ปรุงอาหารล้วนเป็นที่สะสมของสารจากพืช จากปลา จากเนื้อ คนโบราณจึงนำมันมาทำประโยชน์เป็นเครื่องยาโบราณครับ
ความเห็น (6)
น่าสนใจจริงๆ คะ ขอบคุณ คุณชาญวิทย์มากที่บันทึกเล่าให้ฟัง
น่าสนใจดี ที่กลุ่มชาติพันธุ์ทางเหนือก็มีครับ แบบนี้ แต่ไม่ทราบว่าจะใช้เป็นยาสมุนไพรได้หรือไม่ ผมจะลองไปถามชาวบ้านดู นะครับ
แล้วจะเอามาแลกเปลี่ยนอีกครั้ง
เม็ดบวบ เม็ดพันธุ์ต่างๆในสมัยผมเป็นเด็กก็ใช้วิธีนี้แหละครับเป็นวิธีเก็บไว้ทำพันธุ์ ทั้งใช้ปลูกเองและแจกจ่ายเอื้ออาทรให้ลุกหลานไปปลูกครับ ....เข้ามาทักทาย สกัดเอาความรู้ และ ลปรร.
- เป็น tacit knowledge ของแท้เลยค่ะ
- ขอบคุณค่ะที่นำความรู้นี้มาแบ่งปัน คงใช้เวลานานพอสมควรนะคะกับการ เพาะบ่ม ให้เกิดเครื่องยาชนิดนี้ขึ้นมาได้
- พี่เม่ยคิดต่อว่า ในปัจจุบันถ้าเราต้องการ "เหม็งผรา" มาใช้งาน ยังพอจะหาได้อีกไหมคะ?
- ขอบพระคุณมากครับที่นำมาแบ่งปัน
- ผมมีมาแลกเปลี่ยนครับ ผมเคยใช้ถ่านไม้ครับ นำมาบดให้ละเอียดใส่แผลในสัตว์เลี้ยง ป้องกันแมลงวันมาวางไข่ เพราะผงถ่านไม้(อะไรก็ได้) จะทำให้แผลแห้งเร็วครับ
- น่าจะนำมาทดแทนเหม็งผรา..ได้บ้าง เพราะหาไม่ค่อยเจอแล้ว ยกเว้นในบางพื้นที่
ชาญวิทย์ - นครศรี ฯ
- เรียน พี่หม่า(ธุวนันท์) ขอบคุณมากเลยครับที่เข้ามาเยี่ยม
- เรียน คุณจตุพร ขอบคุณครับ รอการแลกเปลี่ยนนะครับ
- เรียน ครูนงเมืองคอน ขอบคุณครับที่แวะมาแลกเปลี่ยน
- เรียน พี่เม่ย ขอบคุณนะครับ ที่กรุณาแจ้งลักษณะองค์ความรู้ ปัจจุบันก็ยังหาได้แต่ก็น้อยครับ ต้องเป็นกระท่อมที่อยู่ในไร่นา ที่ไม่มีไฟฟ้าครับ
- เรียน คุณสิงห์ป่าสัก ขอบคุณครับที่กรุณาเอาข้อมูลมาแลกเปลี่ยน