เรียนบาลี : 3 ทำสังขยา

บันทึกสรุปบทเรียนภาษาบาลีจากห้องเรียนที่วัดใหญ่อินทาราม

ยังสนุกกับการเรียนบาลีอยู่ค่ะ ช่วงนี้เรียนเรื่องสังขยาจบแล้ว ต้องยกความดีให้พระอาจารย์ผู้สอนที่เพียรอธิบายจนศิษย์เข้าใจ เมื่อเข้าใจก็สนุก

สังขยา เป็นคำที่ใช้นับนามนามทั้งหลาย วันที่เรียนสังขยาครั้งแรก อาจารย์บอกว่าระวังสังขยาจะบูด เป็นอย่างนั้นจริงๆค่ะ สังขยาดิฉันโชยกลิ่นตุมาหลายครั้งแล้วเพราะนับเลขผิด ดีที่ไม่ถึงกับผิดไปเสียทั้งหมด เลยแค่โชยกลิ่นตุ

เพราะตัวเลขไทย เวลาเรียกเราพูดจากมากไปหาน้อย แต่บาลีพูดจากน้อยไปหามาก และเป็นการนำจำนวนแต่ละหลักมาเรียงต่อๆกันจนครบจำนวนเต็ม เวลาเขียน กว่าจะเขียนเสร็จบางทีเลขจำนวนเดียวยาวไปเป็นบรรทัด

อย่างเลขจำนวน 1,034

ภาษาบาลีเรียงเป็น 34 + 1,000

เลข 34 นั้น คือ จตุตฺตึส

เลข 1,000 คือ สหสฺส

เวลาเขียน แม้จะเรียงต่อกันอย่างนี้ พระอาจารย์ก็ให้ระวัง เพราะไม่ใช่ว่าจะเขียน 34 หน้า 1,000 ได้เลย เพราะถ้าเขียนอย่างนั้น จะกลายเป็นการนับ 1,000 เป็นจำนวน 34 ครั้ง (34*1,000) ซึ่งจะกลายเป็น 34,000 อันผิดจากความหมายที่ต้องการไปมาก ต้องใช้คำว่า อุตตร มาเชื่อมระหว่างจำนวนเลขเศษ กับจำนวนเลขเต็มหลัก (เช่น เต็มหลัก100, เต็มหลัก1,000)

และต้องไม่ลืมลงลิงค์ วิภัตติ วจนะให้ตรงกันโดยยึดตัวเลขจำนวนเต็มหลักที่มากที่สุดเป็นหลัก (ในที่นี้คือยึด 1,000) เนื่องจากเลขจำนวนตั้งแต่ 99 ขึ้นไป เป็นเพศไม่ใช่ชาย ไม่ใช่หญิง (นปุสกลิงค์) สหสฺส จึงในที่นี้จึงเป็น นปุสกลิงค์ (ที่จริงต้องมีนิคคหิตอยู่ข้างบน ป.ปลาค่ะ แต่เครื่องพิมพ์ไม่ยอมให้ซ้อนทั้งสระอุและนิคคหิตในที่เดียวกัน เลยพิมพ์เหลือแค่ ปุ)และเนื่องจากสามารถนับ 1,000 ได้เพียงครั้งเดียว จึงถือเป็นเอกวจนะ ดังนั้นวิภัตติที่นำมาลง จึงเป็น ปฐมาวิภัตติฝ่ายเอกวจนะ (สิ) จึงเขียนได้ดังนี้

1,034 จึงเขียนเป็นบาลีได้ว่า จตุตฺตึสุตฺตรสหสฺสํ

หากต้องการเขียน 2,034 ก็ต้องเรียงเป็น 34 + 2,000

เนื่องจากสามารถนับ1 ,000 ได้มากว่า 1 ครั้ง จึงจัดเป็นพหุวจนะ ในที่นี้นับได้ 2 ครั้ง จึงวาง 2 ไว้หน้า 1,000 และต้องนำ ปฐมาวิภัตติฝ่ายพหุวจนะมาลงไว้หลังจำนวน 1,000 ด้วย (โย)

เลข 2,034 จึงเขียนได้ว่า จตุตฺตึสุตฺตรเทฺวสหสฺสานิ

พอเลขจำนวนเต็มหลักมากขึ้น ตัวที่นำมาต่อระหว่างเลขจำนวนเต็มหลักด้วยกัน ต้องใช้อีกตัว คือ อธิก ซึ่งพอไปเชื่อมกับ อะ การันต์ ของศัพท์หน้า ก็กลายเป็น อาธิก ไป ซึ่งต้องใส่คำนี้ไว้ทุกที่ ยกเว้นตัวสุดท้าย เพราะไม่ได้ต่อกับอะไรอีกแล้ว

เช่นเลข 15,760 เรียงเป็น 60 + 700 + 5,000 + 10,000 (เลขจำนวนนี้เป็นเอกวจนะ เพราะนับ 10,000 ได้เต็มเพียงครั้งเดียว - ผู้เรียนมักหลงก็ตรงนี้แหละค่ะ)

เลข 15,760 จึงเขียนได้ว่า สฏฺฐยุตฺตรสตฺตสตาธิกํ ปญฺจสหสฺสาธิกํ ทสสหสฺสํ

และหากจะใช้ตัวเลขนับสิ่งต่างๆ วางนามที่จะนับไว้ได้ 2 ที่ คือ

1. ที่หน้าอุตฺตร

2. ที่หน้าตัวเลขเต็มหลัก (เช่น 2,000 = 2 + 1,000 วางนามที่นับไว้หน้า 1,000 หรือก็คือแทรกไว้ตรงกลาง จึงเป็น 2 + นาม + 1,000)

และต้องแทรกนามที่จะนับไว้ในทุกจำนวนที่นำมาเรียงต่อกัน เช่น ถ้าจะนับดาว 15,760 ดวง

ดาว 15,760 จึงนับได้ว่า สฏฐีตารุตฺตรสตฺตสตาธิกํ ปญฺจตาราสหสฺสาธิกํ ตาราทสสหสฺสํ

นับแล้วเหนื่อยเลยค่ะ

สังขยาดิฉันโชยกลิ่นตุมาหลายวัน สุดท้ายก็บูดจนได้ เมื่อพระอาจารย์ให้นับดาวในหลักโกฏิ (10ล้าน) คงเพราะชินกับการเปลี่ยน สหสฺส เป็น สหสฺสํ หรือไม่ก็ สหสฺสานิ และเพราะลืมกฎอีกข้อที่ว่าลิงค์ วิภัตติ วจนะ ต้องตรงกันหมด ในเมื่อโกฏิเป็นอิตถีลิงค์อย่างเดียว ทุกอย่างก็ต้องเปลี่ยนตามโกฏิ จึงเปลี่ยนแต่ โกฏิ เป็น โกฏี แต่ สหสฺสาธิก ลืมเปลี่ยน (เห็นว่าเป็นพหุวจนะ เลยเปลี่ยน เป็น สหสฺสาธิกานิ ไปทุกที่ โดยลืมลง "อา" การันต์ให้ สหสฺสาธิก เป็น "สหสฺสาธิกา" และเมื่อไปลง "โย" ปฐมาวิภัตติ จึงกลายเป็น "สหสฺสาธิกา" อย่างเดิม หรือ "สหสฺสาธิกาโย")

ทั้งห้องทำเหมือนกันหมดค่ะ เลยกลายเป็นว่าวันนั้น สังขยาบูดยกชั้น

ดาว 50,084,260ดวง เมื่อนับเป็นภาษาบาลี จึงได้ว่า

สฏฐีตารุตฺตรเทฺวสตาธิกา จตุตาราสหสฺสาธิกา อฏฺฐตาราทสสหสฺสาธิกา ปญฺจตาราโกฏี

นอกจากจะสนุกกับการเรียนแล้ว ดิฉันยังสนุกกับการนำบทเรียนมาทำแผนภาพด้วยค่ะ เพราะรู้สึกว่าทำให้ตัวเองเข้าใจได้ง่ายขึ้น

พระอาจารย์บอกกับสองสีกาที่ไปเรียนว่า เรียนให้พระอายนะ อย่าให้อายพระ

อิอิ ขอเอาเป็นไม่อายด้วยกันทั้งสองฝ่ายดีกว่ากระมังเจ้าคะ

[ขจิต ฝอยทอง]

ผิดคาดน้องนึกว่าพี่สอนทำขนม 555 กลายเป็นเรียนบาลี 555

[ณัฐรดา]

สวัสดีค่ะอาจารย์ขจิต

ทำสังขยาจริงๆไม่เป็นค่ะ อิอิ

[[email protected]]

29045366 เขียนยังไง