เพลงลูกกรุงลูกทุ่งที่ดัดแปลงทำนองมาจากเพลงลาวแพนน้อย

เพลงลาวแพนน้อยเป็นเพลงไทยสำเนียงลาว อัตราจังหวะ ๒  ชั้น ประเภทหน้าทับลาว มีมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ใช้ประกอบการแสดงละคร นอกจากนั้นลาวแพนน้อยยังเป็นเพลงที่รวมอยู่ในเพลงชุดลาวแพน (หรือลาวแพนใหญ่) อันประกอบด้วยลาวแพน ลาวแพนน้อย ลาวสมเด็จ ลาวลอดค่าย ลาวดวงดอกไม้ และเพลงซุ้ม ที่นิยมนำมาบรรเลงหรือเดี่ยวเครื่องดนตรีไทย เช่น ปี่ ระนาดเอก จะเข้ ขิม มาแต่สมัยโบราณ แต่จากข้อเขียนของชนก สาคริก สันนิษฐานว่า เพลงลาวแพนอาจเพี้ยนมาจาก “ลาวแคน” ซึ่งมีต้นเค้ามาจากเพลงที่นิยมร้องเล่นกันในหมู่เชลยชาวลาวที่ไทยกวาดต้อนมาจากเมืองเวียงจันทน์ในสมัยตอนต้น ๆ ของกรุงรัตนโกสินทร์ ท่วงทำนองเพลงลาวแคนมีทั้งความอ่อนหวานรำพึงรำพันและโศกเศร้าระคนกัน มีเนื้อร้องที่บรรยายถึงความยากลำบากทุกข์ระทมใจที่ต้องจากบ้านเมืองมาอยู่ในต่างแดน หรือบางทีเพลงลาวแพนอาจมาจากเพลงใช้ประกอบการฟ้อนของไทยภาคเหนือหรือภาคพายัพที่เรียกว่า “ฟ้อนแพน” หรือ “รำลาวแพน” ก็ได้ อย่างไรก็ดี ประวัติอีกทางหนึ่งกล่าวว่าฟ้อนแพนสันนิษฐานว่าเกิดขึ้นจากการแสดงละครพันทาง เรื่องพระลอ บทประนิพนธ์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ตอนพระลอลงสรงในแม่น้ำกาหลง ซึ่งท่ารำที่ประดิษฐ์ขึ้นเป็นการนำลีลาท่าฟ้อนทางภาคเหนือมาผสมผสานกับท่ารำไทย และดัดแปลงให้เหมาะสมกับท่วงทำนองเพลง

เมื่อลาวแพนเป็นเพลงเดี่ยวซึ่งเป็นการบรรเลงอวดฝีมือของนักดนตรี จึงมีผู้ประดิษฐ์ทางเดี่ยวเพลงลาวแพนกันมากมายหลายทาง แต่สำหรับเพลงลาวแพนน้อยซึ่งอยู่ในตอนท้ายของเพลงลาวแพนมีทำนองสั้น ๆ ที่ฟังง่ายไพเราะ เป็นที่รู้จักกันมากกว่าทำนองเพลงลาวแพนอันเป็นเพลงนำเสียอีก

ทำนองเพลงลาวแพนน้อย

- - - -	- ซ – ด	- - ร ม	-  ซ - ด	- ร ด ล	- ซ - ด	- - ร ม	- ซ – ด
- - - -	- ซ – ด	- - ร ม	-  ซ - ด	- ร ด ล	- ซ - ด	- - ร ม	- ซ - ล
- ซ - ม	- ร – ซ	- - - ม	- ร - -	- ซ - -	- ซ - ม	- - ด ร	- ร - -
- ม - ร	- ด - ล	- ม  ร ด	- ล - ซ	- - - -	- ม ซ ล	- - ด ล	- ซ – ซ
- - - -	- ม ซ ล	- - ด ล	- ซ – ซ	- ด ร ม	- ซ – ล	- ซ - ม	- ร – ด

 

ฟังเพลงลาวแพนน้อย ไพเราะแบบไทย ๆ

http://www.4shared.com/audio/HweHIUKN/_online.htm

ธนิสร์ ศรีกลิ่นดี เดี่ยวขลุ่ยเพียงลาวแพนน้อย

http://www.thanis.net/music12.htm

http://www.4shared.com/audio/57yURll5/DY05___-_04_.htm

http://www.youtube.com/watch?v=BSWQUgueSK8

เดี่ยวขิมสายเพลงลาวแพนน้อย

http://www.phrapiyaroj.com/diawkhim/page23.html

เดี่ยวจะเข้เพลงลาวแพนต่อด้วยลาวแพนน้อย (ประมาณนาทีที่ ๖ ของเพลง)   

http://www.youtube.com/watch?v=CXjE_1RkN_s

เดี่ยวระนาดเอกเพลงลาวแพน "ลาวแพน ระนาดคอนแชร์โต" โดย ชัยภัค ภัทรจินดา (นิก กอไผ่) http://www.youtube.com/watch?v=7fYeFaApqnI

http://clip.ruammid.com/video-7fYeFaApqnI--BSO-Shardad-Rohani-ลาวแพน-ระนาดคอนแชร์โต.html

ชมฟ้อนแพน

http://www.youtube.com/watch?v=_FsaC7HMQsU

 

อาจารย์ฐะปะนีย์  นาครทรรพ ได้นำทำนองเพลงลาวแพนน้อยมาแต่งเป็นเพลงให้เด็กนักเรียนร้องซึ่งมีเนื้อร้องว่า

“สายดิ่งลองทิ้งน้ำไป     รู้ได้ดั่งใจไม่ลึกเหลือหยั่ง

สายดิ่งลองทิ้งน้ำไป       รู้ได้ทันใดว่าลึกเท่าลึก

หัวใจมนุษย์สุดลึก        น้ำใจหยั่งลึกสุดหยั่ง

ลึกยิ่งลึกเกินจะหยั่งได้   ล้ำลึกเพียงไรมิรู้ใจกัน

อยากจะรู้ให้รู้เทียมทัน    ทั้งเธอและฉันต้องมั่นไมตรี

อยากจะรู้ก็รู้ทันที         ผูกพันไมตรีต้องรู้ใจกัน”

 

มีการนำทำนองเพลงลาวแพนน้อยไปดัดแปลงเป็นเพลงลูกกรุงลูกทุ่งเท่าที่รวบรวมได้ จำนวน ๕ เพลงด้วยกัน คือ

 

(๑) เพลงบ้านนา คำร้อง ธาตรี ทำนอง เอื้อ สุนทรสนาน

• วินัย จุลละบุษปะ ร้องคู่ วรนุช อารีย์ http://www.4shared.com/audio/v1M_gHUo/00060--12----.htm
• วีระ บำรุงศรี - อรวี สัจจานนท์ ขับร้อง http://www.4shared.com/audio/IxqiulKU/06__-_____.htm

“ชาย) กลับมาจากนาถึงบ้าน แม้จะเหน็ดเหนื่อยงานเจอะเจ้าก็หาย                     หญิง) อุ๊ยดูสิหนาช่างไม่เห็นอาย                                                                ชาย) หอมผิวกายเจ้าดังหอมบัว
หญิง) อุ๊ย ควายมันยั่ว
ชาย) น้องอย่ามัวไปอาย
หญิง) อย่ามาหมายเพราะควายมันมอง
ชาย) ก็เจ้าควายเห็นเราปรองดอง ร่วมหทัยเคียงครองมันจึงร้องคำราม
หญิง) ท่าทางพี่คงหิวข้าว น้องแกงถั่วฝักยาวน้ำพริกมะขาม
ชาย) บ๊ะดีสิน้องต้องกินหลายชาม
หญิง) มะเขืองามจิ้มกับหลนปลา
ชาย) แหมทำเข้าท่ายกเอามาไวไว
หญิง) ไม่รอช้ายกมาทันใด
ชาย) ช่างดีนักรักเพียงดวงใจ
พร้อม) นั่งร่วมกินกันไปเช่นประสาชาวนา
หญิง) เมื่อยามเวลาพลบค่ำ เพราะความเหนื่อยตรากตรำต้องเข้าเคหา
ชาย) นึกมองจอหนังที่บนหลังคา
หญิง) แม้นระอาก็ต้องฝืนทน
ชาย) หัวใจเข้มข้นเพราะเราคนทำนา
หญิง) เฝ้าเพียรหาทรัพย์ในแดนดิน
ชาย) โอ้ทำนานี้มาจนชิน
พร้อม) ต้องตรากตรำอาจิณผลิตข้าวเลี้ยงชาวไทย”
(หมายเหตุ เนื้อเพลงบางเวอร์ชั่นยาวกว่านี้)

 

(๒) เพลงรวงทิพย์ธารทอง ยังไม่มีข้อมูลผู้แต่ง

• ปอง ปรีดา ขับร้อง http://www.youtube.com/watch?v=sAMRAVRFI8U http://www.4shared.com/audio/DSVA4kxR/_-__.htm

(๓) เพลงอำลารัก คำร้อง วรพรรณ ทำนอง สมาน กาญจนผลิน นิทัศน์ ละอองศรี ขับร้อง เป็นเพลงแบบสังคีตประยุกต์ โดยใช้ดนตรีไทยเล่นสลับกับดนตรีสากลตามแบบที่สมาน กาญจนผลิน เป็นผู้คิด (ยังหาลิงค์ฟังไม่ได้ คงต้องหาฟังจากเพลงต้นฉบับ)

(๔) เพลงเด็กปั๊ม เป็นเพลงไทยสากลประเภทเพลงเพื่อชีวิตของวงคนด่านเกวียน คำร้องโดย บุญ น้อยลำดวน (ศักดิ์สิทธิ์ เชื้อกลาง) เพลงเด็กปั๊มดังมากจนถึงปัจจุบัน เพราะทำนองลาวแพนน้อยไพเราะ จังหวะเร้าใจ คำร้องกินใจ สะท้อนชีวิตจริงของคนประกอบอาชีพเด็กปั๊ม ซึ่งน่าจะมีเฉพาะแต่เมืองไทยหรือในอีกไม่กี่ประเทศเท่านั้น เพราะที่เคยเห็นมาในประเทศที่ค่าแรงแพงจะไม่มีเด็กปั๊มไว้คอยบริการเติมน้ำมันรถ คนขับรถต้องเติมน้ำมันที่ปั๊มด้วยตัวเองทั้งนั้น ช่วงหลัง ๆ ในเมืองไทยมีเด็กปั๊มเป็นแรงงานต่างชาติมากขึ้นทุกวัน ในอนาคตเด็กปั๊มอาจไม่ใช่พี่น้องชาวอีสานอีกต่อไปแล้ว

• สีเผือก คนด่านเกวียน ขับร้อง http://www.phatlung.com/music/playnowmusic.php?id=3780   http://www.youtube.com/watch?v=cQARH4TfpQ8&feature=related
• พี สะเดิด ขับร้อง http://www.youtube.com/watch?v=ZY5WJE1nEnM
• กระแต & กระต่าย อาร์สยาม ขับร้องhttp://www.youtube.com/watch?v=joKU5hIktHM

"ข้อยจากอีสานหลายปี เข้ามาอยู่กรุงศรีวิไลเลิศฟ้า ทำงานแลกกับเงินเลี้ยงชีวา บริการเพิ่มพลังให้รถรา คนเขาขานนามว่าเป็นเด็กปั๊มน้ำมัน ตื่นแต่เช้าเพราะกลัวไม่ทัน ถ้าตื่นสายเราพอรู้กัน ค่าแรงงานนั้นมันสำมะคัญจริงเออ แตรรถบีบก็รีบลุกโกรกกราก เป็นความลำบากที่ข้อยต้องเจอ เช้าจนดึกเงียบเย็นยิ่งเซ่อ โอ้ละเหนอข้อยมันง่วงนอน
แต่งตัวกาบ่แม่นสำอาง ข้อยบ่มีสตางค์จับจ่ายถ่ายถอน ชุดทำงานเด็กปั๊มนั่นแหละชุดนอน คู่ชมคู่ควงคู่เว้าวอน ข้อยยังบ่ออนซอน ข้อยมันยังจน สิมีไผมาสนใจเรา ผู้อับเฉาเราต้องจำทน เก็บดวงใจจนจน มอบเพื่อคนรักจริง มีรถเก๋งขี่ก็เข้าทีดีดอก ข้อยคนบ้านนอกคือสิบ่กล้าแอบอิง ข้อยจึงต้องเฉยดูอยู่นิ่ง เพราะจนทุกสิ่งเลยไม่สุงสิงกับใคร”

(๕) เพลงลาทีมิใช่ลาก่อน ชลธี ธารทอง แต่ง

• พุ่มพวง ดวงจันทร์ ร้องคู่ เสรี รุ่งสว่าง http://www.4shared.com/audio/j2q8wF4Z/_____-_.htm

วิพล นาคพันธ์

๓ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๔

อ่านบันทึกข่าวสารของวิพล นาคพันธ์ ได้ที่ http://gotoknow.org/blog/wiphon/toc