บทเรียนจากการสรรหาผู้ว่าการตรวจเงินแผ่นดิน
สำนักงานตรวจเงินแผ่นดิน เป็นหน่วยงานอิสระตาม รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2540 หมวด 11 การตรวจเงินแผ่นดิน ส่วนที่ 1 การแสดงบัญชีรายการทรัพย์สินและหนี้สิน มาตรา 312 ซึ่งกำหนดให้ “การตรวจเงินแผ่นดิน ให้กระทำโดย คณะกรรมการตรวจเงินแผ่นดินและผู้ว่าการตรวจเงินแผ่นดินที่เป็นอิสระและเป็นกลาง คณะกรรมการตรวจเงินแผ่นดินประกอบด้วยประธานกรรมการคนหนึ่ง และกรรมการอื่นอีกเก้าคน ซึ่งพระมหากษัตริย์ทรงแต่งตั้งตามคำแนะนำของวุฒิสภา จากผู้มีความชำนาญและประสบการณ์ด้านการตรวจเงินแผ่นดิน การบัญชี การตรวจสอบภายใน การเงิน การคลัง และด้านอื่น....” เจตนารมณ์ตามรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบันต้องการให้การตรวจเงินแผ่นดินเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ โปร่งใส และลดผลกระทบจากอิทธิพลภายนอกให้มากที่สุด เพื่อให้มีความอิสระในการตรวจสอบการทุจริตของการประกอบของหน่วยงานภาครัฐ จึงเปลี่ยนจากเดิมที่เคยเป็นหน่วยงานในสังกัดของรัฐบาล ให้อยู่ในรูปแบบขององค์กรอิสระ โดยมีกฎหมายประกอบรัฐธรรมนูญเป็นพระราชบัญญัติการจัดตั้งการตรวจเงินแผ่นดินพ.ศ.2542 ซึ่งเป็นกฎหมายลูกขึ้น ส่วนการสรรหาผู้ว่าการสำนักงานตรวจเงินแผ่นดิน เป็นการกำหนดขึ้นโดยมีระเบียบสำนักงานตรวจเงินแผ่นดิน วางหลักเอาไปเป็นแนวทางปฏิบัติ
ความเป็นอิสระขององค์กรมีระบุอย่างชัดเจนในรัฐธรรมนูญ แต่ความมีอิสระในตัวบุคคลที่ปฏิบัติหน้าที่ จะมีกำหนดไว้อย่างไรบ้าง และมีความเป็นอิสระได้มากน้อยเพียงใดนั้น เป็นปัญหาในทางปฏิบัติที่สะท้อนตามมา ภายหลังจากที่มีการแต่งตั้งผู้ว่าการสำนักงานตรวจเงินแผ่นดิน ซึ่งกำลังปฏิบัติหน้าที่ในปัจจุบัน คือ คุณหญิงจารุวรรณ เมณฑกา ที่วาระการดำรงตำแหน่งสืบเนื่องมาเกือบครบวาระแล้ว โดยมีวาระการดำรงตำแหน่งคราวละหกปี และให้ดำรงตำแหน่งได้เพียงวาระเดียวเท่านั้น แต่ช่วงเวลาที่เป็นปัญหาซึ่งทราบกันดีอยู่แล้วนั้น การที่มีผู้ยื่นเรื่องต่อประธานรัฐสภาเพื่อพิจารณาว่า การดำรงตำแหน่งของคุณหญิงจารุวรรณถูกต้องตามกระบวนการหรือไม่ ภายหลังจากที่ดำรงตำแหน่งมาสองปีกว่า โดยที่คุณหญิงจารุวรรณ ฯ ไม่สามารถปฏิบัติหน้าที่ได้และลุกขึ้นมาต่อสู้เพื่อความถูกต้อง ช่องว่างของระยะเวลาดังกล่าวที่หายไป วาระการดำรงตำแหน่งที่ขาดหาย คงจะให้คำตอบได้ว่า ความเป็นอิสระขององค์กรอิสระที่รัฐธรรมนูญ มุ่งหมายให้เป็นหลักอิงของชาติในการดูแลตรวจสอบการเงินของประเทศ ถูกลิดรอนไปด้วยความคิดของกลุ่มคนไม่กี่คน หากแต่แม้กระทั่งวันนี้ คนที่จะต้องรับผิดชอบนั้น ยังไม่มีปรากฏการให้คุณหญิงจารุวรรณ ฯ ยุติบทบาท ชั่วคราว โดยอ้างว่าเหตุของกระบวนการสรรหาไม่ขั้นตอนซึ่งเป็นเพียงเรื่องของกฎหมายเทคนิคที่กำหนดขึ้นเพื่อความเรียบร้อยเท่านั้น ซึ่งเทียบไม่ได้กับการที่ “การเงิน” ซึ่งเสมือนเป็นตู้เซฟของประเทศขาดคนคุ้มกันดูแล งบประมาณการดำเนินการมหาศาลขาดคนปกป้อง ทั้งที่ได้รับความชอบธรรมในการปฏิบัติหน้าที่ เนื่องจากได้รับพระราชทานพระมหากรุณาโปรดเกล้า ฯ แต่งตั้งแล้ว กลับไม่สามารถเข้าไปปฎิบัติหน้าที่ได้ แล้วความเป็นอิสระที่แท้จริงขององค์กรนี้จะอยู่ตรงไหน ในเมื่อแค่การร้องเรียนด้วยเหตุผลที่ไม่เท่าเทียมกัน กลับมีอิทธิพลมากถึงเพียงนี้ ทั้งที่หากพิจารณาตามเจตนารมณ์ของระเบียบที่วางเกณฑ์ปฏิบัติแล้ว คงเพียงแค่หวังว่า จะได้คนดี คนที่มีความรู้ ความสามารถ มาดำรงตำแหน่งผู้ว่าการตรวเงินแผ่นดินเท่านั้น การจะเสนอชื่อบุคคลกี่คนจึงไม่น่าเป็นข้อผิดพลาดที่จะทำให้เป็นผลถึงขั้นให้การสรรหาสูญเสียไป
การที่เราไม่ให้ความคุ้มครองกับบุคคลที่ทำหน้าที่สำคัญในการดูแลคุ้มครอง ผู้ปฏิบัติงานโดยเฉพาะกับหน้าที่อันสำคัญเกี่ยวกับการเงิน ในการวางนโยบาย การกำหนดหลักเกณฑ์มาตรฐานเกี่ยวกับการตรวจ เงินแผ่นดิน การกำหนดหลักเกณฑ์และวิธีพิจารณาในเรื่องวินัยทางงบประมาณและการคลัง การกำหนดโทษปรับทางปกครอง การพิจารณาวินิจฉัยความผิดทางวินัย และงบประมาณและการคลังในฐานะที่เป็นองค์กรสูงสุด ให้มีความอิสระชอบธรรมที่จะทำหน้าที่อย่างแท้จริงโดยไม่จำเป็นต้องกังวลอยู่กับสิ่งที่เป็นประเด็นย่อยหรือความบกพร่องของขั้นตอน อันไม่ควรเก็บมาเป็นสาระ นอกจากจะเป็นการลิดรอนขวัญและกำลังใจของผู้ปฏิบัติหน้าที่แล้ว ยังเป็นการดำเนินนโยบายที่จัดว่าอยู่ในขั้นผิดพลาด เพราะไม่ได้มุ่งไปยังผลงานคือ เป้าหมายและประโยชน์ของประเทศชาติ เป็นสำคัญ หากแต่เพียงเพราะอยากให้ความคิดของตนเป็นเรื่องที่ถูกต้องขึ้นมาและมองข้ามความสูญเสียและผลร้ายที่จะตามมาอันจะเกิดกับสังคมและประเทศไป กฎเกณฑ์ กติกา และกฎหมายใดๆ ไม่ว่าขั้นตอนในการสรรหาก็ดี ขั้นตอนในการดำเนินการแต่งตั้งตำแหน่งใด ๆ ก็ดี ก็เพื่อให้เกิดความสงบเรียบร้อยและได้บุคลากรที่มีคุณสมบัติคู่ควรในการดำรงตำแหน่งสำคัญของประเทศ ซึ่งควรตีความให้เป็นเครื่องมือประกอบในทางสร้างสรรค์ ไม่ใช่ตีความเคร่งครัดตามตัวอักษรโดยมองข้ามความเสียหายของประเทศ อันไม่ก่อให้เกิดประโยชน์แก่สังคมแต่ประการใด
กรณีคุณหญิงจารุวรรณ ฯ ซึ่งท้ายที่สุด มีธงคำตอบออกมาแล้วว่า เป็นเรื่องที่ถูกต้องชอบธรรมแล้วกับการเข้าปฏิบัติหน้าที่ แต่วาระการดำรงตำแหน่งของบุคลากรที่มีความสามารถที่กลับเหลืออยู่ไม่มาก ควรจะเป็นบทเรียนให้กับสังคมการเมืองการปกครองของประเทศได้ในระดับหนึ่งว่า การใช้หลักนิติธรรมทางกฎหมายในนิติรัฐเป็นเรื่องสำคัญมาก การจะดำเนินการใด ๆ ที่ไม่ก่อประโยชน์ กับทั้งสร้างความวุ่นวายให้กับประเทศ เป็นเรื่องที่ไม่สมควรจะได้รับการให้ความสำคัญมากนัก
เพราะแท้จริงนั้น "เจตนารมณ์ของกฎหมาย" น่าจะมุ่งหวังไปที่การรักษาผลประโยชน์ของชาติและความเป็นระเบียบเรียบร้อยในสังคมเป็นสำคัญความเห็น (5)
ผมเคยเห็นเรื่องเป็นเรื่องที่ปวดกบาลกลวงๆของผมมากเลย จนเริ่มเคีรยดซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของโลกเสพย์ติดข่าวสาร อันตรายมากนะครับ เพราะข่าวคราวในบ้านเมืองของเราที่วุฒิภาวะของผู้ใหญ่ในบ้านเมือง จะให้ชัดหน่อยก็ผู้มีหรืออยู่ในอำนาจทั้งหลายนั้นแหล่ะ ต่ำเดี้ยติดดินจนผมไม่รู้จะสรรหาคำวิลิศมาหราอย่างไรแล้วมาเพื่อบริภาษเขาเหล่านั้น คุณมุกหอม วงเทศษ์ ให้คำจัดความคนพวกนี้ไว้ว่าก่อกำเนิดมาจาก "สถุลรส" ในตัวของนักการเมืองเหล่านั้น
เฮ้อ ... Unbearable lightness of thai politics
แต่ความเห็นในกรณีดังกล่าวมีรุ่นพี่ของผมเขาเคยเขียนเอาไว้ในขณะที่เขากำลังทำงานอยู่ที่ั่นอยู่ที่ลิงค์นี้นะครับ
http://ratioscripta.blogspot.com/2005_06_01_ratioscripta_archive.html
นี่คือลิงค์ของจุดขีดเล็กๆข้างบนความคิดเห็นแรกของแทนค่ะ เผื่อพี่ลิคลิกไม่ได้...ทำตามคำขอร้องแล้วค่ะ
อิอิ