ฮำ ค่าว ( จ้อย )ซอ

ของบ่อกิ๋นฮู้จักเน่า ของบ่อเล่าฮู้จักลืม

     ฮ่ำ  เป็นการขับลำนำอีกชนิดหนึ่งของทางภาคเหนือ เป็นบทเพลงที่มีฉันทลักษณ์ของตนเองโดยเฉพาะมีลักษณะบังคับของเอกโทและการสัมผัส  มีความหมายตรงกับ รำพันหรือพรรณนา แต่เดิมนิยมใช้ประกอบพิธี " แห่บอกไฟ "ในงานเทศกาลต่าง ๆเช่น ในพิธีทำบุญเดือนแปด ก่อนลงมือทำนา ชาวบ้านแต่ละหมู่น้านจะจัดทำ "บอกไฟ"ที่วัดในหมู่บ้านแล้วแห่มาจุดในที่เดียวกัน  บางแห่งอาจมีการประกวดกันบทฮำที่มีมาแต่เดิมจึงเป็นการพรรณนาถึงความใหญ่โต ความงดงาม ความสามารถขึ้นได้สูงของ "บอกไฟ "ของวัดในหมู่บ้านของตนเอง ภายหลังนิยมใช้เป็นบทฮำสำหรับงานทำบุญอย่างอื่นด้วย เช่น บทสดุดีในการทำบุญฉลองโนสถ์ ฉลองวิหาร หรือฉลองกุฎิ  สดุดีกิจกรรมหรือสดุดีบุคคลก็ได้  ( บุญมา ปุญญะอาคม :2521.ตุลาคม 24 )

   วิธีการฮ่ำบอกไฟ  การฮ่ำบอกไฟเป็นการร้องประสานเสียงกัน 6-7คน อาจนั่งล้อมวงกันขับหรือเดินขับฮ่ำไปในขบวนแห่ก็ได้

   ค่าว    เป็นการขับลำนำชนิดหนึ่งของทางภาคเหนือ ค่าวอาจมาจากคำว่า " เคร่า "คือไม้ตรึงยาว ๆสำหรับยึดไม้ซี่กรง หรือซี่รั้วหรืออาจมาจากตำว่า ค่าวหรือเชือกค่าวที่หมายถึงเชือกเส้นโตๆ เพราะลักษณะของลำนำชนิดนี้เป็นค่าวเป็นเครือติดต่อกัน เทียบได้กับกลอนของภาคกลาง

( สิงฆะ วรรณาลัย.2521.มกราคม 27 )

    บทค่าวมีฉันทลักษณ์ที่บังคับเอกโท ในบทค่าวอาจเป็นการบรรยายความงาม ความดีหรือบทยกย่องอื่นๆ หรืออาจเป็นการเล่านิยายเป็นบทสอนใจ หรือคติธรรมต่างๆ

     ทำนองอ่านค่าวมีหลายทำนองดังนี้

    1. ทำนองโก่งเฮียวบงหรือมีชื่ออื่นๆ เช่นจ้อย หรือ(มะ) พร้าวไกวใบซึ่งมีลีลาคล้ายเรียวไผ่หรือใบมะพร้าวล้อลม

    2. ทำนองมะนาวล่องของ  มีลีลาเหมือนทิ้งมะนาวลงโต้คลื่นในแม่น้ำโขง ที่ชาวบ้านเรียกว่าแม่น้ำของ  ผลมะนาวทิ้งลงน้ำไหลเชี่ยวอาจจะลอยทิ้งจังหวะสั้นๆ ยาวๆ บางตรั้งจะทอดเสียงหายไปแล้วค่อยโผล่ขึ้นมาใหม่

    3. ทำนองวิงวอน  มีลีลาเยือกเย็นเศร้าสร้อย ใช้สำหรับอ่านบทเศร้า

    4. ทำนองม้าย่ำไฟ มีจังหวะและลีลารวดเร็วรีบร้อนเหมือนม้าเหยียบไฟ  เล่ากันต่อมาว่า เป็นทำนองที่เกิดขึ้นใหม่ เมื่อครั้งมีการสร้องทางขึ้นดอยสุเทพจังหวัดเชียงใหม่ มีคนมาชุมนุมกันมาก " น้อยจี๋ " (นายจี๋ซึ่งสึกจากบวชเณร )คนขายหนังสือค่าว เป็นคนคิดทำนองขึ้นใหม่ ร้องให้ผู้มาชุมนุมสร้างทางขึ้นดอยฟัง แล้วนิยมกันแพร่หลาย

( บุญมา ปุญญอาคม.: 2521.ตุลาคม24 )

  ตัวอย่างค่าว

                                      ค่าวคติเตือนใจสาว

            ดำหริก่อนก๋าน  ขอขานกล่าวไว้  เพื่อเป็นตี่ได้  ปฏิบัติตน  หมู่จุมนาฎน้อง  ทั่วห้องแห่งหน เหนือใต้กู่คน  สาวใหญ่ญิงน้อย 

            ควรได้หวังผล   สนใจ๋ไฝ่ห้อย    งามอย่างเพชรพลอยบ่อจั๊ด   แสงดีสุกใส  ไผหันก็คัด   เป็นสมบัติเจ้างามดี  ถนอมปกไว้  หื้อเป็นศักดิ์ศรี  กุลสตี  บ่อมีขาดด้วน

           คุณสมบัติ  ครบต๋ามสิ่งถ้วน  จะสมเปิงกวนน้องไท้   บุปผามาลี  กลิ่นสีดอกไม้  เป็นเสน่ห์หื้อตนชม  ถ้าขาดกลิ่นรส  สีบ่อสดสม  ไผบ่อนิยม  หล่นดายเหี่ยวแห้ง

          บ่อใจ่แข้งจ๋า  ฮิว่ากล่าวแกล้ง  เนอสายนวลแปงน้องนุช  อี่นายเป็นสาว  หน้าขาวดอกพุด  ผุดผ่องเสี้ยงมลทิน  ประพฤติเรียบร้อย เฮียนฮู้นิจสิน  เหมือนก้อเพชรนิล  ประดับใส่ก้อย

         แต๋มมีทรัพย์สิน  เงินทองบ่อน้อย  ก๋องเต่าภูดอยเตื่อมก้        แต่คุณสมบัติ  มีก่าเหลือล้ำ  ติดตั๋วแห่งเจ้าญิงนาย  ตลอดชีวิต  บ่อมิดสูญหาย  จื่อเสียงของนาย  คนหลายชอบสู้ 

       อย่าถือตั๋วงาม  เกียรติงามหลิ่งหลู้  คนไหลฮอมจูบ่อยั้ง  หลงระเริงตั๋ว  บ่อกลัวพลาดพลั้ง  เมื่อยามเหี่ยวแห้งหมดงาม  จายเกยคบค้า  ป๊บหน้าบ่อถาม  เพราะตั๋วหมดงาม  หดหายขาดสั้น

      สังขารต๋น  บ่อทนเตี่ยงหมั้น  บ่ออยู่นานวันเปลี่ยนย้าย  คุณสมบัติ  ความดีบ่อก้าย  ติดต๋ามต่องผ้ายตั๋วเฮา  ถึงตุ๊กยากไร้  บ่อได้อับเฉา  ความฮู้ดีเฮา  สนองโอบอุ้ม

     ได้อบรมต๋น  หวังผลเตี่ยมตุ้ม  ยุวหญิงไทยพวกพ้อง   ทรัพย์สามสถาน  ลูกหลานปี่น้อง  สนใจ๋ถูกต้องจุนเจือ  รูปสมบัตินั้น  บานบ่อมีเหลือ  ทรัพย์สินเป็นเบือ  บ่อแน่นอนได้ 

 

 

 

 

 

 

 

 

ขอบคุนค่ะ ได้ความรู้เยอะเลย

[คำตั๋นเมืองออน]

เหน็จขนาดครับป้อครู

[.]

ขอบคุณเจ้า