นิทานพื้นบ้าน

นิทานพื้นบ้าน

นิทาน คือ เรื่องที่เล่าสืบทอดกันมาแต่โบราณ จากปากต่อปากโดยไม่ปรากฏชื่อ ผู้เล่าดั้งเดิมว่าใครเป็นใคร นิทานเหล่านี้มีชื่อเรียกหลายอย่าง เช่น นิทานพื้นบ้าน นิทานชาวบ้าน นิทานพื้นเมือง เป็นต้น แต่ในที่นี้จะเรียกว่า นิทานพื้นบ้าน

ลักษณะของนิทานพื้นบ้าน

นิทานพื้นบ้านคือ เรื่องที่เล่าสืบต่อกันมาช้านานโดยใช้ถ้อยคำธรรมดาหรือภาษาชาวบ้าน มีลักษณะเป็นร้อยแก้วไม่ใช่ร้อยกรอง และไม่ปรากฏว่าผู้เล่าดั้งเดิมคือใคร เป็นเพียงการเล่าต่อๆกันมาเป็นทอดๆ ผู้เล่าก็มิได้ถือว่าเรื่องที่เล่านั้นเป็นเรื่องจริงแต่ประการใด ต่อมาภายหลังได้มีผู้เขียนขึ้น แต่ก็เขียนขึ้นตามเค้าเดิมที่เล่ากันปากต่อปาก

นิทานพื้นบ้านของไทยจะมีลักษณะแตกต่างตามสภาพของแต่ละท้องถิ่น แต่ ส่วนใหญ่จะสอดแทรกความรู้ ความเชื่อ ความคิดที่เป็นคติสอนใจผู้ฟังไว้ทางอ้อม นิทานพื้นบ้านแต่ละภาคของไทยมีมากมาย ที่รู้จักกันทั่วไปมีดังนี้

ภาคเหนือ หงค์หิน เมืองลับแล หมาขนดำ

ภาคอีสาน ผาแดงนางไอ่ จำปาสี่ต้น ท้าวคันธนาม

ภาคกลาง ปลาบู่ทอง ขุนช้างขุนแผน นางสิบสอง ไกรทอง

ภาคใต้ พระรถเมรี วันคาร นายตั่น ตาม่องลาย

ประเภทของนิทานพื้นบ้าน

การแบ่งประเภทนิทานพื้นบ้านนั้น กระทำโดยจัดกลุ่มนิทานที่มีเนื้อหาหรือรูปแบบคล้ายกัน ซึ่งแบ่งได้เป็น ๗ ประเภท คือ

๑. นิทานมหัศจรรย์ คือนิทานจักรๆวงค์ๆ หรือนิทานประโลมโลก ที่กล่าวถึงเจ้าชายถูกแม่เลี้ยงริษยา ต้องออกจากเมืองเผชิญโชคไปยังดินแดนมหัศจรรย์ ปราบยักษ์ นกอินทรี และฝ่ายอธรรมทั้งหลาย จนที่สุดก็กลับมาครองเมืองอย่างสันติสุข นิทานประเภทนี้เป็นนิทานที่มีจำนวนมากที่สุดในบรรดานิทานพื้นบ้านไทย

๒. นิทานวีรบุรุษ เป็นนิทานที่มีแนวโครงเรื่องตามแนวปาฏิหาริย์ แต่ได้อ้างอิงชื่อบุคคลในประวัติศาสตร์ บุคคลที่เป็นวีรบุรุษประจำชาติ หรือบุคคลสำคัญของเผ่าพันธุ์ เช่น เรื่องพระยาเจื๋อง เรื่องขุนบรม เรื่องท้าวแสนปม เรื่องพระร่วง เป็นต้น

๓. นิทานประจำถิ่น เป็นนิทานที่อธิบายความเป็นมาของท้องถิ่น แม้ว่าเนื้อเรื่องจะเป็นแนวปาฏิหาริย์ แต่ก็ปรากฏ ชื่อ สถานที่ในท้องถิ่นจริง หรือมีหลักฐานเป็นสิ่งสำคัญของท้องถิ่นนั้นๆจริง เช่น เรื่องพระยากงพระยาพาน (พระปฐมเจดีย์) เรื่องท้าวปาจิตนางอรพิม (ตำนานปราสาทหินพิมาย)

๔. นิทานอธิบายเหตุ เป็นนิทานเรื่องที่อธิบายปรากฏการณ์ธรรมชาติ อธิบายรูปร่างของสัตว์ และอธิบายความเป็นมาของพิธีกรรมต่างๆ นิทานเหล่านี้มุ่งที่จะอธิบายความเป็นมาของสรรพสิ่งต่างๆตามความเชื่อและทัศนะของคนไทย จึงไม่สอดคล้องกับการอธิบายตามวิธีวิทยาศาสตร์ โดยมีจุดมุ่งหมายที่ตอบข้อสงสัยต่างๆ เช่น ทำไมเมล็ดข้าวจึงเล็ก ทำไมกระดองเต่าจึงแตก เป็นต้น

๕. เทพนิยายหรือนิทานเทวปกรณ์ คือนิทานที่เล่าความเป็นมาของโลก การกำเนิดโลกและจักรวาลตามทัศนะและความเชื่อของคนไทย และสรรพสิ่งในโลก เช่น เรื่องพระยาแถนสร้างโลก เรื่องเมขลารามสูร เรื่องราหูอมจันทร์ เป็นต้น

๖. นิทานสอนใจ บางครั้งเรียกว่า “นิทานคติธรรม” ซึ่งส่วนใหญ่เป็นเรื่องขนาดสั้น ๒-๓ ตอนจบ แนวเรื่องของนิทานสอนใจยึดเรื่องคุณธรรม ความกตัญญู ความซื่อสัตย์ของตัวเอก และชี้ให้เห็นการประกอบคุณงามความดีจะได้รับผลดีทั้งปัจจุบันและอนาคต นิทานสอนใจมักจะนำเรื่องมาจากชาดก

๗. นิทานมุขตลก เป็นนิทานสั้นๆตอนเดียวจบ หรือสองตอนจบ โดยมุ่งที่จะสร้างความขบขันแก่ผู้ฟัง ซึ่งอาจจะนำมุขตลกจากเรื่องราวต่างๆ เช่น คนปัญญาไว จากเรื่องศรีธนญชัยหรือเชียงเมี่ยง เรื่องคนขี้เกียจได้ดี เรื่องล้อเลียนนักบวช เรื่องตลกคนพิการ เป็นต้น

เขียนใน GotoKnow โดย sriumporn mata
ใน ภูมิปัญญาทางภาษาไทย

คำสำคัญ (Tags): #นิทาน

หมายเลขบันทึก: 305821เขียนเมื่อ 14 ตุลาคม 2009 13:42 น. ()แก้ไขเมื่อ 22 มิถุนายน 2012 17:04 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่าน