รอบรู้สังคมศึกษา: โดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์กวี วรกวิน

รอบรู้สังคมศึกษา: โดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์กวี วรกวิน

 

ทักษะการคิดเชิงสังคม

รู้หรือเปล่า? ว่าวัยทีน พ.ศ. นี้เป็นนักเรียนรุ่นใหม่ ใช้หลักสูตรใหม่

รู้หรือไม่? ว่านักเรียนรุ่นใหม่ตามหลักสูตรใหม่ต้องเป็นคนเช่นไร

อ๋อ! คำตอบนะหรือ ง่ายมากมาก………ขอตอบว่าหลักสูตรใหม่ต้องการให้นักเรียนรุ่นใหม่ "รู้จักคิดเป็น มีวิธีคิด และคิดอย่างหลากหลาย” เมื่อคิดได้แล้วจึงเลือกวิธีคิดที่ดีที่สุด เพื่อนำไปทดลองปฏิบัติ และเลือกใช้วิธีที่ถูกต้องและดีที่สุด เพื่อให้เกิดประโยชน์ต่อตนเองและสังคม ดังนั้น วัยทีนที่ดูเท่ห์และดูดีต้องเป็น วัยทีนที่ใช้สติปัญญา คิดเป็น รู้จักคิด และมีวิธีคิดหลากหลาย

คิดเชิงสังคม คิดอย่างไร?

          คำว่า “สังคม” จากพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน หมายถึง “ร่วมกัน ชุมนุมชน เกี่ยวกับการพบปะสังสรรค์ จำนวนที่มีความสัมพันธ์ต่อเนื่องกันเป็นระเบียบกฎเกณฑ์” ดังนั้น “การคิดเชิงสังคม” จึง หมายถึงการคิดอย่างมีความสัมพันธ์ต่อเนื่องกันเป็นระเบียบกฎเกณฑ์ คิดแบบร่วมกัน หรือคิดแบบองค์รวม หรือมองสังคมหนึ่งๆ เป็นรูปองค์รวมหนึ่งๆ

คิดเชิงสังคม 1+1 = 3

          การคิดเชิงสังคม หมายถึง การคิดที่มองรูปองค์รวมเป็นอีก 1 หน่วย ในองค์รวมหนึ่งๆจะมีองค์ประกอบย่อยๆ หลายองค์ประกอบ เช่น

 

ครอบครัวมีองค์ประกอบ = พ่อ + แม่ + ลูก

= 1 + 1 + 1 = 3

= พ่อ + แม่ + พี่ + น้อง

= 1 + 1 + 1 + 1 = 4

แต่ครอบครัวเป็นองค์รวมที่มีค่าเป็นอีก 1 หน่วย

ครอบครัว + (พ่อ + แม่ + ลูก)

1 + (1 + 1 + 1) = 4

ครอบครัว + (พ่อ + แม่ + พี่ + น้อง)

1 + (1 + 1 + 1 + 1) = 4

 

         ดังนั้น การคิดถึงครอบครัว นอกจากเรา มองถึงบุคคลต่างๆในครอบครัวแล้ว ยังต้องคิดถึงตัวครอบครัวที่เป็นองค์รวมด้วย

         การคิดถึงสังคมโรงเรียนของเรา นอกจากหมายถึงคุณครู เพื่อนนักเรียน บุคลากรในโรงเรียนแล้ว เราต้องนึกถึงตัวโรงเรียนที่เป็นภาพรวมด้วย เพราะเวลาเราทำผิดหรือประพฤติไม่ดี คนอื่นจะโทษว่าเด็กบ้านนี้ เด็กโรงเรียนนี้ไม่ดี เขาไม่ได้โทษคนทำผิดแต่โทษองค์รวม ซึ่งเป็นผลทำให้บุคคลอื่นในองค์รวมนั้นเสียหายด้วย

สรรพสิ่งในโลกเป็นภาพองค์รวม

โดยหลักความเป็นจริง สรรพสิ่งที่เรามองเห็นและรู้จักเป็นภาพองค์รวมทั้งสิ้น ภายในภาพลักษณ์ของงองค์รวมนั้น ประกอบด้วยส่วนย่อยๆที่เราเรียกว่าองค์ประกอบ (elements) เช่น

 

k แร่แต่ละชนิด ประกอบด้วย ธาตุตั้งแต่ 2 ธาตุขึ้นไป จึงเรียกว่า "แร่"

k หินแต่ละก้อนจะต้องประกอบด้วย แร่ตั้งแต่ 2 ชนิดขึ้นไป จึงเรียกว่า "หิน"

k ร่างกายของคนเราจะต้องประกอบด้วยอวัยวะ32 ประการ จึงจะเป็น "ร่างกาย" ของมนุษย์ที่สมบูรณ์

k "ครอบครัว" จะต้องประกอบด้วยพ่อ แม่ ลูก

k "โรงเรียน" ประกอบด้วย สถานที่ ครู นักเรียน กระบวนการเรียนและสอน

 

k "หมู่บ้าน" ประกอบด้วย บ้านเรือน ผู้คน โรงเรียน โรงพยาบาล วัด ตลาด ฯลฯ

การคิดอย่างองค์รวมเป็นการคิดเชิงสังคม

          ดังกล่าวข้างต้นว่า สรรพสิ่งในโลกอยู่ในรูปขององค์รวม ในองค์รวมมีองค์ประกอบ ถ้าองค์ประกอบส่วนหนึ่งเสียก็จะทำให้องค์รวมเสีย บกพร่องหรือพิการไปด้วย ถ้าน้องๆในสังคมวัยทีนมีความรู้สึกว่าตัวเองเป็นส่วนหนึ่งของอะไรบ้าง เช่น เป็นส่วนหนึ่งของครอบครัว โรงเรียน ห้องเรียน กลุ่มเพื่อน ชุมชน สังคม ซึ่งถ้าคิดถึงตัวเองและมององค์ประกอบอื่นๆที่เป็นส่วนรวมด้วยกันในองค์รูปใดๆ ไม่ว่าจะเป็นครอบครัว โรงเรียน กลุ่มเพื่อน ชุมชน สังคมและคิดเสมอว่าถ้าเราไม่ดี จะทำให้องค์รวมนั้นๆ บกพร่องและเสียหายไปเลย จึงไม่ควรประพฤติปฏิบัติในสิ่งไม่ดี การคิดดังกล่าวเป็นการคิดที่คำนึงถึงส่วนรวม ถือได้ว่าเป็นการคิดเชิงสังคม โดยคิดเสมอว่า "เราไม่ได้กลัวว่าตัวฉันหรือตัวเธอจะเสียหาย แต่ฉันและเธอกลัวว่าสังคมจะเสียหายต่างหาก"

          เมื่อเราคิดได้เช่นนี้แล้ว เชื่อว่าสังคมไทยจะน่าอยู่และผู้คนจะมีความสุขกันมากขึ้น โดยเฉพาะชาววัยทีนทุกคนจะใช้ชีวิตได้อย่างมีคุณค่า และเติบโตเป็นทรัพยากรบุคคลที่มีคุณภาพของประเทศชาติต่อไป

**********************