บันทึกประสบการณ์ : สเมียร์เลือด...ช่วยในการวินิจฉัยไข้เลือดออกได้..มากกว่าที่คิด

เป็น tacit knowledge ที่รอการแปลงให้เป็น explicit knowledge ในอนาคต....

ช่วงนี้เริ่มมีข่าวการแพร่ระบาดของโรคไข้เลือดออกอีกแล้วค่ะ  ทำให้พี่เม่ยคิดถึงเรื่องประสบการณ์ในการตรวจสเมียร์เลือดเพื่อช่วยในการวินิจฉัยไข้เลือดออกของชาวฮีมาโตขึ้นมาได้

ลักษณะเฉพาะของสเมียร์เลือดของผู้ป่วยที่เป็นโรคไข้เลือดออก คือเม็ดเลือดขาวต่ำกว่าปกติ พบเม็ดเลือดขาวชนิด atypical lymphocyte (ดังภาพ) ในสเมียร์เลือด(ตั้งแต่ 10-40%) เกล็ดเลือดต่ำกว่าปกติ (น้อยกว่า 100,000 cell/cu.mm)

ในช่วงที่มีการระบาดของโรค ผู้ป่วยที่มาพบแพทย์ด้วยการไข้สูงมานาน 3-5 วัน แพทย์มักสั่งเจาะเลือดเพื่อตรวจทางโลหิตวิทยา และทางซีโรโลยี่ เพื่อวินิจฉัยโรค พวกเราชาวฮีมาโตพอเห็นสเมียร์เลือดปุ๊บแทบจะฟันธงได้เลยว่า ไข้เลือดออก ชัวร์

น่าแปลก! พอระยะหลังๆ คงเป็นเพราะคุณภาพชีวิตของประชาชนชาวไทยดีขึ้น มีความห่วงใยในสุขภาพมากขึ้นจึงทำให้ผู้ป่วยมาพบแพทย์แต่เนิ่นๆ คือเมื่อมีไข้เพียง 1-2 วันก็จะมาพบแพทย์ เมื่อแพทย์สั่งเจาะเลือดตรวจ คราวนี้แหละ.... เจ้า atypical lymphocyte จะยังไม่เสนอตัวออกมา  ส่วนเกล็ดเลือดก็ยังไม่ลดต่ำลงอย่างชัดเจน แพทย์จะวินิจฉัยว่าเป็นไข้เลือดออกก็ไม่ได้ รอผลตรวจทางซีโรโลยีก็ต้องรอประมาณ 1 สัปดาห์ แพทย์จึงได้แต่แนะนำผู้ป่วยว่า “ให้เฝ้าดูอาการ” อีกสองสามวันถ้าไข้ไม่ลดค่อยมาหาหมอใหม่นะ....

atypical lymphocyte

....พอกลับมาอีกครั้งหนึ่ง  เราก็พบว่าสเมียร์เลือดจะบ่งชี้โรคไข้เลือดออกได้ชัดเจน ผู้ป่วยก็จะมีอาการรุนแรงมากขึ้นแทบทุกราย

	จากประสบการณ์ของคนที่ดูสเมียร์เลือดเป็นประจำ ก็สังเกตว่าในช่วงที่ผู้ป่วยมีไข้สองสามวันแรกนั้น เรามักจะพบเม็ดเลือดขาวชนิด band form neutrophil (ดังภาพ) เพิ่มขึ้นในกระแสเลือด ก่อนที่จะพบ atypical lymphocyte เสียอีก ในขณะที่ปริมาณเกล็ดเลือดก็จะลดต่ำลงเล็กน้อย (อยู่ในช่วง 100,000 - 150,000 cell/cu.mm) ผู้ป่วยในกลุ่มนี้เมื่อเราติดตามดูก็มักจะพบว่า ลงเอยด้วยการวินิจฉัยว่าเป็นไข้เลือดออกมากกว่าครึ่ง
band form neutrophil

"ข้อสังเกตนี้ยังคงเป็นเพียง tacit knowledge ของคนทำงานด้านโลหิตวิทยา ซึ่งรอการตรวจสอบและยืนยันความถูกต้อง เพื่อที่จะแปลงความรู้นี้ให้กลายเป็น "explicit knowledge" ในอนาคตค่ะ..."

[yo]

ขอบคุณมากค่ะ เป็นประโยชน์มากเลย