วงจรรอบเดือน+ระบบสืบพันธุ์เพศหญิง

 

...

 [ kidshealth ]

ภาพที่ 1: ระบบสืบพันธุ์เพศหญิง (female reproductive system) อยู่ในอุ้งเชิงกราน หรือช่องท้องส่วนล่าง เส้นสีดำในภาพแสดงกระดูกจากบนลงล่างได้แก่ กระดูกสันหลัง กระดูกเชิงกราน และกระดูกขาท่อนบนตามลำดับ

อวัยวะสืบพันธุ์เพศหญิงแสดงเป็นภาพเล็ก แต้มสีม่วง ซึ่งท่านผู้อ่านสามารถชมภาพเคลื่อนไหวจริงได้ที่เว็บไซต์ 'kidshealth.org' > Thank [ kidshealth ]

...

 [ kidshealth ]

ภาพที่ 2: อวัยวะสืบพันธุ์เพศหญิงภายนอก มองในท่าผู้หญิงนอนหงาย งอเข่า (ชันเข่า) เท้าตั้งอยู่บนพื้น หรือขาหยั่งเตียงตรวจ ต่อไปจะแสดงตำแหน่งกายวิภาคจากบนลงล่าง > Thank [ kidshealth ]

• clitoris = คลิทอริส ปุ่มกระสัน เม็ดละมุด เป็นส่วนที่ไวต่อความรู้สึกสัมผัสสูงมาก
• urethra = ท่อปัสสาวะ
• labia majora = แคมนอก หรือขอบอวัยวะเพศส่วนนอก
• labia minora = แคมใน หรือขอบอวัยวะเพศส่วนใน
• vagina = ช่องคลอด
• anus = ทวารหนัก

...

 [ kidshealth ]

ภาพที่ 3: ช่องคลอด (vagina) เป็นอวัยวะกลวง แต้มด้วยแถบสีเขียว ช่องคลอดเป็นส่วนที่ต่อลงมาจากมดลูก (uterus) โดยผ่านทางปากมดลูก (cervix) > Thank [ kidshealth ]

ช่องคลอดทำหน้าที่เป็นทางผ่าน เปรียบคล้ายอุโมงค์หรือถ้ำที่มีความยืดหยุ่น-ขยายตัวได้ สำหรับ 2 สถานการณ์ได้แก่

• (1). เวลาร่วมเพศ... อวัยวะเพศชายจะสอดเข้าไปในช่องนี้
• (2). เวลาคลอด... เด็กจะคลอดออกมาทางนี้เช่นกัน 

...

 [ kidshealth ]

ภาพที่ 4: มดลูก (uterus = womb) แต้มด้วยแถบสีเขียว เป็นอวัยวะกลวง ผนังเป็นกล้ามเนื้อเรียบ ขยายตัวหรือหนาตัวเพื่อรองรับเด็กในครรภ์ รก และถุงน้ำคร่ำระหว่างการตั้งครรภ์ได้ > Thank [ kidshealth ]

...

 

ภาพที่ 5: ท่อนำไข่ (fallopian tubes) แต้มด้วยแถบสีเขียว เป็นอวัยวะกลวง เป็นท่อคล้ายหลอดดูดน้ำ ผนังเป็นกล้ามเนื้อเรียบ > Thank [ kidshealth ]  

ท่อนำไข่ทำหน้าที่เป็นทางผ่านให้อสุจิ (sperm) ของผู้ชายวิ่งจากโพรงมดลูกผ่านท่อนำไข่ ไปผสมกับไข่ (ovum) ของผู้หญิงได้ การผสมระหว่างไข่กับอสุจิส่วนใหญ่จะเกิดขึ้นในท่อนำไข่

...

 [ kidshealth ]

ภาพที่ 6: อวัยวะสืบพันธุ์เพศหญิง > Thank [ kidshealth ]

• vagina = ช่องคลอด
• cervix = ปากมดลูก
• uterus = มดลูก ( = womb)
• fallopian tube = ท่อนำไข่
• ovary = รังไข่ (ovaries = รังไข่ 2 ข้าง)

...

ภาพที่ 7: วงจรประจำเดือน > Thank [ kidshealth ]

วงจรประจำเดือนมีรอบตามพระจันทร์ หรือประมาณ 28 วัน แบ่งเป็นครึ่งแรกกับครึ่งหลังคล้ายๆ ฟุตบอล ครึ่งแรกเป็นช่วงเตรียมการตกไข่ ตรงกลางหรือประมาณวันที่ 14 เป็นช่วงตกไข่ (ไข่ในรังไข่ แสดงไว้ด้วยลูกศร)

...

การเปลี่ยนแปลงในครึ่งแรกของรอบเดือนที่สำคัญ คือ เยื่อบุมดลูกจะหนาตัวขึ้น แสดงไว้ด้วยแถบสีแดง ด้านในโพรงมดลูก

ตัวเลขในภาพแสดงวันที่ของรอบเดือน ความหนาของเยื่อบุมดลูกจะเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ เพื่อเตรียมรองรับการฝังตัวของไข่ (ovum) ถ้าได้รับการผสมจากอสุจิ (sperm) ของผู้ชาย

...

ภาพที่ 8: อวัยวะสืบพันธุ์เพศหญิง > Thank [ kidshealth ]

ช่วงใกล้กลางรอบเดือน... ไข่บางฟองจะโตขึ้นเรื่อยๆ แต่เกือบทั้งหมดจะมีการตกไข่เพียง 1 ฟอง/เดือน สลับกันระหว่างรังไข่ข้างซ้าย-ขวา

...

ถ้าไม่มีการตกไข่... จะไม่มีการตั้งครรภ์, ถ้ามีการตกไข่มากกว่า 1 ฟอง และได้รับการผสมจากอสุจิ (sperm) ของผู้ชาย อาจเกิดเด็กแฝดขึ้นได้

...

ภาพที่ 9: อวัยวะสืบพันธุ์เพศหญิง > Thank [ kidshealth ]

ภาพนี้แสดงการตกไข่ (ovulation) หรือการแตกของไข่ (ovum) ออกจากรังไข่ เข้าไปในท่อรังไข่ (fallopian tube)

...

ภาพที่ 10: อวัยวะสืบพันธุ์เพศหญิง > Thank [ kidshealth ]

ท่อรังไข่ (fallopian tubes) มีเซลล์ขน ช่วยพัดโบกไข่ให้เคลื่อนไปสู่โพรงมดลูกทีละน้อยๆ และมีการหดตัวของท่อรังไข่ช่วย

...

ถ้ามีการร่วมเพศกับผู้ชายช่วงนี้พอดี... จะเกิดการผสมระหว่างอสุจิ (sperm) ของผู้ชายกับไข่ (ovum) ของผู้หญิง ทำให้เกิดการตั้งครรภ์

ไข่ที่ผสมแล้วจะเกิดเป็นชีวิตใหม่ และฝังตัวในเยื่อบุมดลูก เพื่อเติบโตไปเป็นเด็ก หรือแท้งออกต่อไป (ไข่ที่ผสมแล้วส่วนใหญ่ ประมาณ 80% จะแท้ง ส่วนน้อย 20% จะโตไปเป็นเด็ก "การเกิดเป็นมนุษย์นี้แสนยาก" จริงๆ)

...

ภาพที่ 11: อวัยวะสืบพันธุ์เพศหญิง > Thank [ kidshealth ]

ถ้าไข่ (ovum) ไม่ได้รับการผสมพันธุ์จากอสุจิ (sperm), ไม่มีการตกไข่ หรือการฝังตัวที่ผนังเยื่อบุมดลูกไม่สำเร็จด้วยเหตุใดเหตุหนึ่ง... เยื่อบุมดลูกจะหมดหน้าที่ มีการหดตัวของเส้นเลือด และตกออกมาเป็นประจำเดือน 

...................................................................................

 

อวัยวะสืบพันธุ์เพศหญิงมีจุดที่สำคัญได้แก่

(1). ท่อนำไข่

• มีโอกาสตีบตันได้ ถ้าติดเชื้อ เช่น หนองในเทียม ฯลฯ ซึ่งมักจะติดจากการสำส่อนทางเพศ ทำให้ท่อนำไข่อักเสบ และตีบตัน;

...

• ถ้าตีบตันอย่างเดียว... อสุจิอาจผสมกับไข่ได้ แต่ไข่มีขนาดใหญ่ ผ่านลงด้านล่างไม่ได้ ทำให้เสี่ยงการตั้งครรภ์นอกมดลูก (ส่วนใหญ่เกิดในท่อนำไข่) ซึ่งอาจตกเลือดถึงตายได้
• ถ้าตีบตันมาก... อสุจิหรือไข่อาจผ่านไปไม่ได้เลย ทำให้ไม่มีโอกาสผสมพันธุ์ และเป็นหมัน

(2). เยื่อบุมดลูก

• อาจกลายเป็นมะเร็งได้ ซึ่งพบบ่อยหลังหมดประจำเดือน เพราะฉะนั้นถ้ามีเลือดออกทางช่องคลอดหลังหมดประจำเดือน จำเป็นต้องรีบไปตรวจดูว่า เป็นผลจากเยื่อบุมดลูกแบ่งตัวผิดปกติ หรือมะเร็งเยื่อบุมดลูก เพื่อจะได้รีบรักษา และผลการรักษามักจะดี

(3). ปากมดลูก

• ปากมดลูกเป็นส่วนที่พบมะเร็งมากที่สุดในผู้หญิง (รองลงไปคือ เต้านม)... มะเร็งนี้มีความสัมพันธ์กับไวรัสหูด (human papillomavirus / HPV)

...

• การไม่สำส่อนทางเพศ หรือฉีดวัคซีนมีส่วนช่วยป้องกันมะเร็งปากมดลูกได้
• ทุกวันนี้เทคโนโลยีในการตรวจหามะเร็งปากมดลูก... ตรวจหามะเร็งได้ตั้งแต่ยังไม่เป็น และพบได้ตั้งแต่ระยะก่อนเป็นมะเร็ง (เนื้อกลาย) ทำให้โอกาสหายขาดสูงมาก

...

• ผู้หญิงที่มีอายุ 20 ปี หรือร่วมเพศก่อนอายุ 20 ปี ควรปรึกษาหมอใกล้บ้านว่า ควรตรวจมะเร็งปากมดลูกเมื่อไร และตรวจได้ที่ไหน (เมืองไทยตรวจได้ที่สถานีอนามัยใกล้บ้าน และโรงพยาบาล)

...

(4). ท่อปัสสาวะ

• ผู้หญิงมีท่อปัสสาวะสั้นกว่าผู้ชาย ติดเชื้อกระเพาะปัสสาวะอักเสบ-กรวยไตอักเสบจากการติดเชื้อได้ง่าย จึงควรดื่มน้ำให้พอ สังเกตได้จากสีปัสสาวะควรจะใส-ไม่มีสี หรือมีสีเหลืองจางๆ ไม่ใช่เหลืองเข้ม,

...

• ถ้าปัสสาวะน้อยกว่า 2 ชั่วโมง/ครั้งในช่วงกลางวันอาจเป็นผลจากการดื่มน้ำไม่พอ, ถ้าปัสสาวะเกิน 1 ครั้ง/ขั่วโมงอาจเป็นผลจากการดื่มน้ำมากเกินไป
• วิธีป้องกันกระเพาะปัสสาวะ หรือกรวยไตอักเสบที่สำคัญ คือ ดื่มน้ำให้พอ ไม่กลั้นปัสสาวะ โดยเฉพาะเมื่อต้องออกนอกบ้าน หรือเดินทางไกล

...

ถึงตรงนี้... ขอให้พวกเรามีสุขภาพดีไปนานๆ ครับ

... 

 > Thank [ kidshealth.org ]

ที่มา                                                                      

• Thank [ kidshealth.org ] > Female Reproductive System > July 2, 2009.
• นพ.วัลลภ พรเรืองวงศ์ โรงพยาบาลห้างฉัตร ลำปาง สงวนลิขสิทธิ์. ยินดีให้นำไปเผยแพร่โดยอ้างอิงที่มาได้. ห้ามนำไปใช้เพื่อการค้า >   > 2 กรกฎาคม 2552.
• ข้อมูล ทั้งหมดเป็นไปเพื่อการส่งเสริมสุขภาพ ไม่ใช่วินิจฉัยหรือรักษาโรค ท่านที่มีโรคประจำตัวหรือความเสี่ยงต่อโรคสูงจำเป็นต้องปรึกษาหมอที่ดูแล ท่านก่อนนำข้อมูลไปใช้.